Za zafałszowanie produktów owocowo-warzywnych grożą wysokie kary

Przepisy unijne i krajowe wyznaczają konkretne standardy, które muszą spełniać wszystkie produkty spożywcze, aby chronić przede wszystkim zdrowie konsumentów. Kluczowe są m.in.:

• rozporządzenie (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady – ten akt ustanawia ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, jego art. 16 stanowi, że etykietowanie, reklama oraz prezentacja żywności i pasz, w tym ich kształt, wygląd, opakowanie, sposób ułożenia i miejsce wystawienia oraz wszelkie informacje udostępniane na ich temat nie mogą wprowadzać konsumentów w błąd; z kolei art. 17 ust. 1 nakłada na podmioty prowadzące działalność w branży spożywczej i paszowej obowiązek zapewnienia zgodności ich produktów z wszystkimi wymogami prawa żywnościowego na każdym etapie produkcji, także przetwarzania i dystrybucji;
• rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 – według art. 7 ust. 1 lit. a tego aktu informacje dotyczące żywności nie mogą wprowadzać w błąd, w szczególności co do właściwości środka spożywczego, takich jak jego charakter, tożsamość, właściwości, skład, ilość, trwałość, kraj lub miejsce pochodzenia, a także metody wytwarzania lub produkcji; rozporządzenie to odnosi się zarówno do reklamy, jak i prezentacji środków spożywczych, uwzględniwszy ich kształt, wygląd lub materiały opakowaniowe oraz sposób ustawienia i otoczenia, w jakim są pokazywane (art. 7 ust. 4 lit. a i b); przepisy określają również szczegółowe wymagania dotyczące zasad zamieszczania informacji obowiązkowych i dobrowolnych;
• rozporządzenie (WE) nr 1924/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności – reguluje zasady stosowania oświadczeń sugerujących, że dana żywność ma szczególne właściwości odżywcze ze względu na energię (wartość kaloryczną), substancje odżywcze lub inne, których produkt dostarcza lub których jest pozbawiony, jak również oświadczeń sugerujących, że żywność ma związek ze zdrowiem;
• ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia (dalej: u.b.ż.ż.) – zawiera przepisy dotyczące m.in. wymagań zdrowotnych żywności, zasad sprzedaży, reklamy oraz promocji produktów spożywczych, a także kompetencji organów w zakresie przeprowadzania urzędowych kontroli żywności, w tym co do nakładania sankcji za określone czyny (art. 96‒104).

Za naruszenia m.in. przepisów wspomnianych unijnych rozporządzeń grozi kara pieniężna do 30-krotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej z poprzedniego roku, ogłaszanego przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” (art. 103 ust. 1 u.b.ż.ż.). W u.b.ż.ż. przewidziano także kary za wprowadzanie do obrotu żywności szkodliwej dla zdrowia lub życia człowieka (art. 96), za produkcję lub wprowadzanie do obrotu żywności zepsutej lub zafałszowanej (art. 97) i inne czyny (art. 98‒99), które mogą skutkować nie tylko grzywnami, lecz także karą ograniczenia, a nawet pozbawienia wolności. W art. 100 u.b.ż.ż. zawarto zaś katalog zagrożonych sankcjami wykroczeń.

Trzeba pamiętać również o chronionych oznaczeniach geograficznych, którymi są objęte produkty owocowo -warzywne. Chodzi o takie określenia, jak np. „truskawka kaszubska” czy „śliwka szydłowska”. Takie produkty muszą bowiem spełniać dodatkowe wymogi, określone m.in. w:

• rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1143 ustanawiającym przepisy dotyczące chronionych nazw pochodzenia, chronionych oznaczeń geograficznych oraz gwarantowanych tradycyjnych specjalności, a także określeń jakościowych stosowanych fakultatywnie w odniesieniu do produktów rolnych,
• ustawie o rejestracji i ochronie nazw i oznaczeń produktów rolnych i środków spożywczych oraz o produktach tradycyjnych ‒ zgodnie z jej art. 56 stosowanie zarejestrowanych nazw pochodzenia, oznaczeń geograficznych lub gwarantowanych tradycyjnych specjalności niezgodnie ze specyfikacją produktu oraz naruszanie zakresu ochrony tych nazw może skutkować sankcjami administracyjnymi, w tym karami pieniężnymi.

Konsumenci pod ochroną

Odbiorcami produktów spożywczych są zawsze konsumenci, dlatego każdy przedsiębiorca powinien zwracać szczególną uwagę na ich prawa. Zgodnie z art. 24 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (dalej: u.o.k.k.) przedsiębiorcy nie mogą stosować sprzecznych z prawem lub dobrymi obyczajami praktyk, które naruszają zbiorowe interesy konsumentów. Przykładem może być brak rzetelnej, pełnej i prawdziwej informacji dla konsumentów lub stosowanie nieuczciwych praktyk rynkowych. Nawet prawdziwe informacje mogą wprowadzać w błąd, jeśli są przedstawione w sposób niepełny lub wyrwany z kontekstu.

W przypadku naruszenia tych zakazów prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów może nałożyć na przedsiębiorcę karę pieniężną w wysokości do 10 proc. jego obrotu z poprzedniego roku. Może być ona nałożona niezależnie od tego, czy działania były umyślne, a jej wysokość może wzrosnąć, jeśli doszło do kumulacji naruszeń. Dodatkowo większe ryzyko surowszych sankcji występuje w przypadku szerokiego zasięgu terytorialnego lub szczególnej intensywności naruszenia.

Kluczowe aspekty

Aby uniknąć konsekwencji prawnych, przedsiębiorcy powinni zwrócić szczególną uwagę na kilka kluczowych aspektów.

▶ Prawidłowe znakowanie produktów – informacje zawarte na etykietach muszą być zgodne z rzeczywistym składem produktów i wyczerpujące. Oznacza to precyzyjne wskazanie wszystkich informacji obowiązkowych, takich jak prawidłowe oznaczanie alergenów czy informacji dobrowolnych, np. oznaczenie żywności odpowiedniej dla wegetarian i wegan.

▶ Przestrzeganie norm jakościowych – produkty reklamowane jako ekologiczne, naturalne czy regionalne muszą spełniać określone standardy jakościowe, które są ściśle regulowane przez prawo. Dotyczy to m.in. oznakowań takich jak ChNP (chroniona nazwa pochodzenia), ChOG (chronione oznaczenie geograficzne).

▶ Unikanie nadmiernych deklaracji marketingowych – należy ostrożnie formułować informacje na temat jakości i właściwości produktów w komunikacji marketingowej. Nadmierne obietnice, dotyczące np. odżywczych korzyści wynikających ze spożywania produktu, mogą wprowadzić konsumentów w błąd. Przedsiębiorcy muszą być w stanie poprzeć każdą z wykazywanych cech produktu rzetelnymi badaniami i certyfikatami. Jeśli produkt sugeruje związek między żywnością a zdrowiem, to przedsiębiorca musi dodatkowo przestrzegać przepisów dotyczących oświadczeń zdrowotnych w etykietowaniu, prezentacji i reklamie żywności.

▶ Kontrola jakości i audyt dostawców – systematyczna kontrola zarówno samego procesu produkcji, jak i surowców dostarczanych przez podwykonawców jest kluczowym elementem zarządzania jakością produktów. Regularne audyty dostawców oraz wewnętrzne systemy kontroli jakości mogą zapobiec wprowadzeniu na rynek produktów niespełniających wymaganych norm lub zafałszowanych.

Zafałszowanie produktów owocowo-warzywnych stanowi poważne zagrożenie zarówno dla konsumentów, jak i przedsiębiorców. Polskie i unijne przepisy zobowiązują producentów do rzetelnego informowania o składzie, pochodzeniu oraz jakości produktów. Naruszenia tych przepisów mogą skutkować wysokimi karami finansowymi, a nawet (zgodnie z art. 97 u.b.ż.ż.) odpowiedzialnością karną. Zatem w interesie przedsiębiorców leży przestrzeganie regulacji, inwestowanie w kontrolę jakości oraz etyczne podejście do działalności, co nie tylko ochroni ich przed sankcjami, lecz także zbuduje zaufanie konsumentów. ©℗