Subskrybuj nas na Youtube
Zapisz się na newsletter
Od 1 października br. działa w Polsce system kaucyjny. Przynajmniej w teorii. W praktyce bowiem na sklepowych półkach wciąż nie pojawiły się butelki PET ani metalowe puszki z logo kaucji. Od 1 stycznia 2026 r. trzecią kategorią opakowań, którą obejmie system kaucyjny, staną się również butelki ze szkła wielorazowego. Ich producenci, czyli w przeważającej większości browarnicy, już dziś mogliby wejść do systemu, nie robią tego jednak ze względu na to, że od lat sami prowadzą własne zbiórki zużytych butelek.
Ustawa o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi (tj. Dz.U. z 2025 r. poz. 870) pozwala im na wypuszczanie na rynek nowych butelek zbieranych w ramach indywidualnych systemów do 31 grudnia br. Do końca 2026 r. zaś będzie można zbierać „stare” butelki i zwracać za nie kaucję, ale już nie będzie dozwolone wprowadzanie ich do obrotu. Browarnicy będą musieli podpisać umowę z jednym z siedmiu operatorów ustawowego systemu kaucyjnego i włączyć się do niego.
Dla klienta oznacza to ujednolicenie stawki kaucji oraz brak konieczności okazywania paragonu przy zwrocie butelek. A dla producentów?
– Wchodzący w życie 1 stycznia obowiązek odejścia od efektywnie działających indywidualnych systemów zbiórek butelek ze szkła wielorazowego na rzecz ustawowego systemu kaucyjnego to ryzyko chaosu. Prognozuję, niestety, że tego rodzaju opakowania będą powoli zanikać. Jeśli zmieni się logistyka obiegu opakowań i obieg samej kaucji, to producenci przejdą na inne, bardziej opłacalne opakowania, zapewne mniej ekologiczne – mówi Bartłomiej Morzycki, dyrektor generalny Związku Pracodawców Przemysłu Piwowarskiego „Browary Polskie”.
Projekt posłanki z KO
Naprzeciw tym oczekiwaniom wychodzi projekt nowelizacji ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi przygotowany przez Gabrielę Lenartowicz, posłankę Koalicji Obywatelskiej i przewodniczącą sejmowej podkomisji stałej do spraw monitorowania gospodarki odpadami. DGP udało się dotrzeć do jego założeń.
– Chodzi o dobrowolny udział w nowym systemie wprowadzających opakowania w postaci butelek szklanych wielokrotnego użytku już dotychczas opatrzonych kaucją. Dotychczasowy system charakteryzuje się bardzo wysoką skutecznością. W przeciwieństwie do butelek szklanych jednorazowych, których włączenie do nowego systemu kaucyjnego w najbliższej przyszłości należałoby pilnie rozważyć – mówi Gabriela Lenartowicz.
Nasza rozmówczyni wskazuje, że celem zmiany jest umożliwienie producentom napojów w butelkach wielorazowych ich zbieranie na dotychczasowych zasadach. Warunkiem byłby brak konieczności okazywania paragonu poświadczającego zakup. Dziś klienci są do tego zobligowani, natomiast w ustawowym systemie byliby z tego zwolnieni (w wariancie posłanki Lenartowicz również).
– Projekt jest w trakcie opiniowania. Mam nadzieję, że zyska poparcie Koalicji Obywatelskiej i zostanie złożony jako projekt klubowy. Liczę na jego uchwalenie na tyle wcześnie, by nowe przepisy weszły w życie przed 1 stycznia 2026 r. Wtedy bowiem butelki ze szkła wielorazowego na mocy dotychczasowych przepisów znajdą się w nowym, scentralizowanym systemie – mówi posłanka Lenartowicz.
Wyjątek nie dla każdego producenta butelek
Możliwość wyboru systemu mieliby tylko ci przedsiębiorcy, którzy przed dniem wejścia w życie ustawy o kaucji utworzyli i prowadzą system pobierania i zwracania kaucji za opakowania. Nowi wprowadzający dołączaliby do nowego, ustawowego systemu. Posłanka Lenartowicz wymienia zalety, które miałoby zaproponowane przez nią rozwiązanie.
− Dzięki niemu dojdzie do utrzymania wysokich poziomów zbiórki: istniejące systemy osiągają poziomy selektywnego zbierania przekraczające 90 proc., co znacząco przewyższa ustawowy cel 77 proc. dla nowego systemu. Ustawa będzie wspierać ponowne użycie opakowań, które znajduje się wyżej w hierarchii sposobów postępowania z odpadami niż recykling. Projekt ustawy uściśla również definicje oraz reguluje szczegółowe kwestie dotyczące obowiązków obliczania i raportowania poziomów selektywnego zbierania opakowań – wylicza Lenartowicz.
Według niej wdrożenie tego rozwiązania przyczyni się również do redukcji śladu węglowego m.in. dzięki zachowaniu systemów opartych na butelkach wielokrotnego użytku, które mają prawie sześciokrotnie niższy ślad węglowy niż butelki jednorazowe. Celem nowelizacji jest także utrzymanie zintegrowanej logistyki zwrotnej, co, zdaniem Lenartowicz, przyczyni się do ograniczenia emisji CO₂.
– Propozycję nowelizacji ustawy i umożliwienie kontynuacji funkcjonowania obecnych systemów dla butelek ze szkła wielorazowego oceniam pozytywnie. Zwłaszcza, gdyby udało się to przeprowadzić jeszcze w tym roku. To wyjście naprzeciw naszym apelom, prośbom i analizom, które od wielu miesięcy przedstawiamy – mówi Bartłomiej Morzycki.
– Chodzi o to, że ustawowy system kaucyjny to warunki prawne stworzone dla odpadów opakowaniowych, czyli plastiku i metalu, a nie szkła wielorazowego. Włączenie butelek ze szkła wielorazowego do tego systemu sprawia, że przestaną one być atrakcyjne dla producentów. Dojdzie zatem do ich zaniku na rynku, a tego chyba nikt by nie chciał? – pyta dyrektor generalny Browarów Polskich.
Entuzjastą tego pomysłu jest również Piotr Mazurek, ekspert ds. gospodarki obiegu zamkniętego z Konfederacji Lewiatan.
– Od 2023 r. Konfederacja Lewiatan apeluje o wyłączenie butelek ze szkła wielorazowego z ustawowego systemu kaucyjnego. Chodzi o to, by pozwolić browarnikom na prowadzenie dotychczasowych, niezwykle skutecznych systemów kaucyjnych. Trudno formułować szczegółową ocenę projektu przed jego upublicznieniem, ale założenia są godne pochwały. Po co wylewać dziecko z kąpielą? Skoro mamy systemy kaucyjne, które działają, to nie powinniśmy tego zmieniać. Jeśli udałoby się wprowadzić tego rodzaju wyłączenie w systemie kaucyjnym, to skorzystałoby na tym przede wszystkim środowisko naturalne – przekonuje Piotr Mazurek.
Zupełnie inaczej ten pomysł ocenia Joanna Kądziołka, prezeska Polskiego Stowarzyszenia Zero Waste. Według niej to złe rozwiązanie i ukłon w stronę browarników.
– Wielorazowa butelka szklana w nowym systemie kaucyjnym to szansa na transparentny system rozliczeń, zwiększenie liczby cykli używania tego opakowania oraz pójście po linii nadchodzących przepisów unijnych. W krajach, w których działają systemy kaucyjne, butelka ze szkła wielorazowego jest wykorzystywana nawet 40 razy, tymczasem w Polsce zaledwie kilkanaście. Nie zapominajmy również o unijnym rozporządzeniu PPWR, które już niebawem nakaże nam zwiększenie liczby opakowań używanych wielokrotnie, zwłaszcza w branży spożywczej – mówi Kądziołka. ©℗
/>
