Wakacje składkowe: bonus dla (prawie) wszystkich przedsiębiorców

Budżet państwa raz w roku sfinansuje prowadzącym pozarolniczą działalność gospodarczą składki na ubezpieczenia społeczne. Nawet tym, którzy zatrudniają kilka osób i osiągają dość wysokie przychody. Nowe przepisy wejdą w życie od 1 listopada br.

Zapowiadane od dawna wakacje składkowe wprowadza ustawa z 9 maja 2024 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw, która znowelizowała ustawę z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa). Zgodnie z nimi przedsiębiorcy będą mogli się ubiegać o zwolnienie ze składek raz w roku, przy czym w tym roku jedynie za grudzień.

Kto może się ubiegać

Zwolnienie ze składek będzie przysługiwało jedynie osobom prowadzącym pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów prawa przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych (tj. osobom, o których mówi art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Ze zwolnienia będą moli zatem skorzystać także wspólnicy spółki cywilnej – przepisy nie zawierają takiego zakazu.

Jednak pozostałe kategorie osób prowadzących pozarolniczą działalność prawa do zwolnienia nie będą miały. Wakacje składkowe nie będą dostępne dla:

• twórców i artystów;
• osób prowadzących działalność w zakresie wolnego zawodu;
• wspólników jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej;
• akcjonariuszy prostej spółki akcyjnej wnoszących do spółki wkład, którego przedmiotem jest świadczenie pracy lub usług;
• komplementariuszy w spółce komandytowo-akcyjnej;
• osób prowadzących publiczną lub niepubliczną szkołę, inną formę wychowania przedszkolnego, placówkę lub ich zespół, na podstawie przepisów oświatowych.

Przedsiębiorca zarejestrowany w CEIDG, by skorzystać z wakacji składkowych, będzie musiał spełnić łącznie dodatkowe warunki. Prawo do zwolnienia będzie miał tylko, gdy:

• w miesiącu kalendarzowym poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku zgłaszał do ubezpieczeń emerytalnego, rentowych i wypadkowego lub ubezpieczenia zdrowotnego nie więcej niż 10 ubezpieczonych (w uzasadnieniu do ustawy autorzy precyzują, że do tej liczby wlicza się także sam płatnik – przedsiębiorca);
• w ostatnich latach kalendarzowych poprzedzających rok złożenia wniosku nie osiągnął przychodu z pozarolniczej działalności gospodarczej lub w co najmniej jednym roku z dwóch ostatnich lat kalendarzowych poprzedzających rok złożenia wniosku osiągnął roczny przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej nieprzekraczający równowartości w złotych 2 mln euro;
• jako ubezpieczony w roku kalendarzowym poprzedzającym rok złożenia wniosku oraz w okresie od początku roku kalendarzowego złożenia wniosku do dnia złożenia tego wniosku nie wykonywał pozarolniczej działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego w roku kalendarzowym rozpoczęcia działalności gospodarczej lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywał w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres swojej działalności;
• w miesiącu kalendarzowym poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku jako ubezpieczony podlegał ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.

Jak widać, zwolnienie przeznaczone jest nie tylko dla tzw. samozatrudnionych, lecz nawet dla przedsiębiorców, którzy zatrudniają kilka osób.

Co obejmuje

Zwolnienie obejmie tylko własne obowiązkowe składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe przedsiębiorcy za wskazany we wniosku jeden miesiąc kalendarzowy w danym roku kalendarzowym. Składki za współpracowników, pracowników i innych ubezpieczonych przedsiębiorcy będą musieli opłacić.

Zwolnieniu będą też podlegać składki na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy. Może ono objąć również składkę na ubezpieczenie chorobowe przedsiębiorcy, ale tylko pod warunkiem, że przedsiębiorca podlegał dobrowolnie temu ubezpieczeniu w miesiącu złożenia wniosku oraz w miesiącu go poprzedzającym. Zwolnienie nie będzie dotyczyć składki zdrowotnej – trzeba będzie ją opłacić na dotychczasowych zasadach.

Co ważne, zwolnienie obejmie najniższą obowiązującą danego przedsiębiorcę podstawę wymiaru składek, tj.:

• 30 proc. minimalnego wynagrodzenia w trakcie pierwszych 24 miesięcy wykonywania działalności (art. 18a ustawy systemowej);
• od 30 proc. minimalnego wynagrodzenia do 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia w okresie korzystania z małego ZUS plus (art. 18c ustawy systemowej);
• 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia – dla osób bez prawa do powyższych ulg.

Jeśli zatem przedsiębiorca deklaruje podstawę wymiaru składek wyższą niż najniższa możliwa dla niego podstawa, budżet państwa opłaci za niego składki tylko od najniższej dla niego podstawy.

Wniosek

Aby uzyskać zwolnienie, przedsiębiorca będzie musiał złożyć wniosek. Jeśli nie opłaci składek, a wniosku wcześniej nie złoży i będzie potem dopiero argumentował, że korzysta z wakacji składkowych, to będzie musiał zapłacić składki i odsetki.

Wniosek trzeba będzie złożyć w miesiącu poprzedzającym miesiąc, za który przedsiębiorca postanowi ubiegać się o zwolnienie. Dlatego, skoro przepisy wchodzą w życie 1 listopada 2024 r., to zwolnienie ze składek będzie możliwe w tym roku możliwe jedynie za grudzień. Nie można bowiem złożyć wniosku przed wejściem w życie przepisów i domagać się zwolnienia ze składek np. za listopad 2024 r.

Jeśli przedsiębiorca złoży wniosek w tym samym miesiącu, za który nie będzie chciał płacić składek, to ZUS go nie rozpatrzy. Wniosek taki będzie można złożyć wyłącznie za pomocą PUE ZUS, gdzie zostanie udostępniony odpowiedni formularz. Na formularzu tym, oprócz podania podstawowych danych, przedsiębiorca będzie musiał złożyć oświadczenie, że spełnia opisane wyżej warunki dotyczące limitu przychodu oraz nie świadczy pracy na rzecz byłego pracodawcy.

Ponadto będzie musiał złożyć oświadczenie (ewentualnie zaświadczenie) dotyczące uzyskanego wsparcia ze środków publicznych w postaci pomocy de minimis. Zwolnienie ze składek bowiem będzie stanowić taką pomoc. Zatem ze zwolnienia ze składek mogą skorzystać osoby, które dysponują limitem pomocy de minimis co najmniej w wysokości sumy składek mających podlegać zwolnieniu. Przypomnijmy, od 1 stycznia 2024 r. limit ten wynosi 300 000 euro w ciągu trzech lat. Dlatego też razem z wnioskiem o zwolnienie przedsiębiorca będzie musiał złożyć oświadczenie o wielkości tej pomocy otrzymanej w tym okresie albo oświadczenie , że nie otrzymał takiej pomocy w tym okresie. Zamiast oświadczenia będzie mógł złożyć zaświadczenie o pomocy de minimis i pomocy de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie, jaką starający się o wakacje otrzymał w okresie trzech lat poprzedzających dzień złożenia wniosku.

Zarówno oświadczenie o przychodzie, nieświadczeniu pracy na rzecz byłego pracodawcy, jak i te dotyczące pomocy de minimis przedsiębiorca będzie składał pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń.

ZUS poinformuje, czy zwolnienie zostało udzielone jedynie poprzez PUE ZUS. Jak wskazują znowelizowane przepisy ustawy systemowej, jeśli ZUS przychyli się do wniosku przedsiębiorcy, nie wyda decyzji w tej sprawie. Wyda ją tylko wtedy, gdy uwzględni wniosek częściowo albo gdy stwierdził po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego lub kontroli, że płatnik nie spełnia warunków do uzyskania zwolnienia. Tutaj warto dodać, że nowe przepisy rozszerzają zakres kontroli prowadzonej przez ZUS. Od 1 listopada 2024 r. będzie ona obejmować także prawidłowość i rzetelność danych, informacji i oświadczeń przekazanych przez płatnika składek we wniosku o zwolnienie ze składek.

Formalności

Nowe przepisy precyzują również, jakie dokumenty rozliczeniowe trzeba będzie złożyć za miesiąc, za który przedsiębiorca skorzystał ze zwolnienia ze składek. W takim przypadku płatnik będzie musiał przesłać:

• deklarację rozliczeniową;
• imienny raport miesięczny z informacją o składkach finansowanych przez budżet państwa za osobę opłacającą składki za siebie;
• imienny raport miesięczny z informacją o składkach finansowanych przez osobę opłacającą składki za siebie;
• w przypadku zgłaszania do ubezpieczeń innych ubezpieczonych – imienne raporty za tych ubezpieczonych.

Jakie skutki

Niewątpliwie zwolnienie ze składek stanowi bonus dla przedsiębiorców, ponieważ nie wpłynie negatywnie na żadne świadczenia. Skoro budżet państwa opłaci składki, to oznacza, że będą one uwzględnione przy obliczaniu wysokości emerytury, jak również zostaną zaliczone jako okres składkowy na potrzeby np. obliczania emerytury minimalnej lub renty z tytułu niezdolności do pracy. Zwolnienie ze składek nie pozbawi przedsiębiorcy także świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego i chorobowego, skoro składki te również zostaną opłacone i sfinansowane przez budżet. ©℗