Jak rozliczyć w VAT, PCC i PIT zakup od osoby fizycznej używanego samochodu osobowego w Czechach

Przez dostawę towarów rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (art. 7 ust. 1 ustawy o VAT), a towary to rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii (art. 2 pkt 6 ustawy o VAT). Stosownie do art. 9 ust. 1 w zw. z ust. 2 ustawy o VAT przez WNT rozumie się nabycie prawa do rozporządzania jak właściciel towarami, które w wyniku dokonanej dostawy są wysyłane lub transportowane na terytorium państwa członkowskiego inne niż terytorium państwa członkowskiego rozpoczęcia wysyłki lub transportu przez dokonującego dostawy, nabywcę towarów lub na ich rzecz – pod warunkiem, że:

1) nabywcą towarów jest:

a) podatnik, o którym mowa w art. 15 ustawy o VAT, lub podatnik podatku od wartości dodanej, a nabywane towary mają służyć działalności gospodarczej podatnika,

b) osoba prawna niebędąca podatnikiem, o którym mowa w lit. a

– z zastrzeżeniem art. 10 ustawy o VAT;

2) dokonujący dostawy towarów jest podatnikiem, o którym mowa w pkt 1 lit. a.

Potraktowanie danej czynności jako WNT, o której mowa w art. 9 ust. 1 ustawy o VAT, zawsze wymaga spełnienia dwóch podstawowych warunków:

• podmiot z jednego państwa członkowskiego musi nabyć prawo do rozporządzania towarami jak właściciel – zatem na rzecz tego podmiotu musi nastąpić dostawa,
• po nabyciu towary są przemieszczane na terytorium innego państwa członkowskiego niż państwo wysyłki, przy czym pozostaje bez znaczenia, kto faktycznie przewozi towar i na czyje zlecenie jest to czynione, gdyż towary w wyniku dokonanej dostawy mogą być wysyłane lub transportowane przez dokonującego dostawy, nabywcę towarów lub na ich rzecz.

Dodatkowy warunek dotyczy natomiast stron transakcji (nabywcy oraz podmiotu dokonującego dostawy towarów).

W analizowanej sprawie doszło do nabycia prawa do rozporządzania jak właściciel towarem (tj. zakupu samochodu osobowego), który w wyniku dokonanej dostawy został przetransportowany na terytorium Polski z terytorium Czech (tj. innego państwa UE). Nie wystarcza to jednak, aby rozpoznać WNT. Muszą być jeszcze spełnione przesłanki dotyczące statusu nabywcy i sprzedawcy. Nabywcą jest podatnik zarejestrowany w Polsce jako podatnik VAT czynny (tj. przedsiębiorca), czyli warunek określony w art. 9 ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy o VAT należy uznać za spełniony. Jednak nie będzie spełniony warunek dotyczący statusu sprzedawcy zawarty w art. 9 ust. 2 pkt 1 lit. b ustawy o VAT, zgodnie z którym sprzedawca ma być podatnikiem, o którym mowa w art. 15 ustawy o VAT lub podatnikiem podatku od wartości dodanej (tj. podatnikiem VAT w innym państwie UE). Jak bowiem wynika z opisu stanu faktycznego, czeski sprzedawca to osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej (ani w Czechach, ani w innym państwie) i niebędąca podatnikiem VAT ani w Czechach, ani w innym państwie.

Organy podatkowe przyjmują, że w sytuacji gdy polski podatnik VAT nabywa w innym kraju UE od osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej i niebędącej w ogóle podatnikiem VAT (w Polsce ani w innym państwie UE) towary, które w wyniku dostawy zostaną przemieszczone z tego innego państwa UE do Polski, to nie wystąpi WNT w świetle art. 9 ust. 1 i ust. 2 ustawy o VAT (por. interpretacje indywidualne dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 15 września 2022 r., sygn. 0114-KDIP1-2.4012.351.2022.1.RST; z 20 lipca 2022 r., sygn. 0114-KDIP1-2.4012.229.2022.2.RST).

Ważne: Status nabywcy i dostawcy towaru nie ma znaczenia dla obowiązku rozpoznania WNT, o którym mowa w art. 9 ust. 1 ustawy o VAT, jeżeli przedmiotem WNT są nowe środki transportu.

Wynika to z art. 9 ust. 3 ustawy o VAT, który stanowi, że art. 9 ust. 1 ustawy o VAT stosuje się również w przypadku, gdy:

1) nabywcą jest podmiot inny niż wymieniony w art. 9 ust. 2 pkt 1 ustawy o VAT,

2) dokonującym dostawy towarów jest podmiot inny niż wymieniony w art. 9 ust. 2 pkt 2 ustawy o VAT

– jeżeli przedmiotem nabycia są nowe środki transportu.

Przez nowe środki transportu rozumie się przeznaczone do transportu osób lub towarów pojazdy lądowe napędzane silnikiem o pojemności skokowej większej niż 48 cm sześc. lub o mocy większej niż 7,2 kW, jeżeli przejechały nie więcej niż 6 tys. km lub od momentu dopuszczenia ich do użytku upłynęło nie więcej niż sześć miesięcy. Za moment dopuszczenia do użytku pojazdu lądowego uznaje się dzień, w którym:

• został on pierwszy raz zarejestrowany w celu dopuszczenia do ruchu drogowego lub
• po raz pierwszy podlegał on obowiązkowi rejestracji w celu dopuszczenia do ruchu drogowego

– w zależności od tego, która z tych dat jest wcześniejsza.

Jeżeli nie można ustalić dnia pierwszej rejestracji pojazdu lądowego lub dnia, w którym podlegał on pierwszej rejestracji, za moment dopuszczenia do użytku tego pojazdu uznaje się dzień, w którym został on wydany przez producenta pierwszemu nabywcy, lub dzień, w którym został po raz pierwszy użyty dla celów demonstracyjnych przez producenta (art. 2 pkt 10 lit. a ustawy o VAT).

Ważne: Nabyty przez przedsiębiorcę pojazd nie spełnia definicji nowego środka transportu, gdyż przejechał więcej niż 6 tys. km (tj. 24 800 km), a od momentu dopuszczenia go do użytku upłynęło więcej niż sześć miesięcy (samochód był zarejestrowany dla celów ruchu drogowego w Czechach w maju 2023 r.).

Oznacza to, że w analizowanej sprawie art. 9 ust. 3 pkt 2 ustawy o VAT nie znajdzie zastosowania, a w konsekwencji przedsiębiorca nie rozpoznaje WNT, o którym mowa w art. 9 ustawy o VAT. Z tego powodu nie wystąpi ani podatek należny od WNT, ani podatek naliczony z tytułu WNT.

Ważne: W analizowanej sprawie zakup samochodu osobowego w Czechach i jego przewiezienie do Polski jest całkowicie neutralne na gruncie VAT. Przedsiębiorca nie wykazuje tej transakcji w JPK_V7M.

PCC

Ustawa o PCC posługuje się zamkniętym katalogiem czynności cywilnoprawnych opodatkowanych podatkiem od czynności cywilnoprawnych. W interesującym nas zakresie należy wskazać, że podatkowi temu podlegają m.in. umowy sprzedaży rzeczy (art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy o PCC).

Ważne: Przy umowie sprzedaży obowiązek podatkowy – z zastrzeżeniem art. 5 ustawy o PCC (dotyczącego sytuacji, gdy kilka podmiotów jest zobowiązanych do zapłaty podatku) – ciąży na kupującym (art. 4 pkt 1 ustawy o PCC).

Należy jednak mieć na uwadze, że stosownie do art. 1 ust. 4 ustawy o PCC czynności cywilnoprawne podlegają PCC – z zastrzeżeniem art. 1 ust. 4a i 5 ustawy o PCC (dotyczących umowy zamiany i umowy spółki) – jeżeli ich przedmiotem są:

1) rzeczy znajdujące się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub prawa majątkowe wykonywane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;

2) rzeczy znajdujące się za granicą lub prawa majątkowe wykonywane za granicą, w przypadku gdy nabywca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i czynność cywilnoprawna została dokonana na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

W analizowanej sprawie przedmiotem sprzedaży była rzecz (tj. samochód osobowy) znajdująca się za granicą Polski (tj. w Czechach), zatem art. 1 ust. 4 pkt 1 ustawy o PCC nie znajdzie zastosowania.

Z kolei jeżeli chodzi o art. 1 ust. 4 pkt 2 ustawy o PCC, to dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z 5 lutego 2025 r., sygn. 0111-KDIB2-3.4014.639.2024.2.LM, wskazał, że: „Umowa sprzedaży podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych również wtedy, gdy «rzecz» będąca przedmiotem umowy sprzedaży w chwili zawarcia umowy znajduje się za granicą pod warunkiem, że kupujący ma miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz czynność została dokonana na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej”.

Tymczasem z opisu stanu faktycznego wynika, że nie tylko auto w momencie zawarcia umowy sprzedaży znajdowało się za granicą Polski, lecz również tam została ona zawarta. To, że kupujący ma miejsce zamieszkania na terytorium Polski, nie wystarcza dla zastosowania art. 1 ust. 4 pkt 2 ustawy o PCC.

Ważne: Jeżeli umowa sprzedaży rzeczy została zawarta poza granicami Polski, a towar, który był przedmiotem tej umowy, w momencie jej zawarcia również znajdował się poza terytorium Polski, nie podlega ona opodatkowaniu PCC na podstawie art. 1 ust. 4 pkt 2 ustawy o PCC (por. interpretacja indywidualna dyrektora KIS z 7 maja 2024 r., sygn. 0111-KDIB2-3.4014.139.2024.1.JS).

Należy zatem uznać, że w analizowanej sytuacji umowa sprzedaży samochodu nie podlega opodatkowaniu PCC. Od zakupu tego pojazdu przedsiębiorca nie płaci więc PCC.

PIT

Na wstępie należy wyjaśnić, że z opisu stanu faktycznego wynika, że przedsiębiorca nie wybrał kasowego PIT, tj. określonej w art. 14c ustawy o PIT metody kasowej rozliczania przychodów. Koszty uzyskania przychodów przedsiębiorca ustala zatem na zasadach ogólnych.

Zgodnie z art. 22 ust. 1 ustawy o PIT kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23 ustawy o PIT.

Aby dany wydatek mógł być uznany za koszt uzyskania przychodu, powinien więc spełniać łącznie następujące warunki:

• został poniesiony przez podatnika, tj. w ostatecznym rozrachunku musi zostać pokryty z zasobów majątkowych podatnika (nie stanowią kosztu uzyskania przychodu podatnika wydatki, które zostały poniesione na działalność podatnika przez osoby inne niż podatnik),
• jest definitywny (rzeczywisty), tj. wartość poniesionego wydatku nie została podatnikowi w jakikolwiek sposób zwrócona,
• pozostaje w związku z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą,
• został poniesiony w celu uzyskania, zachowania lub zabezpieczenia przychodów lub może mieć wpływ na wielkość osiągniętych przychodów,
• został właściwie udokumentowany,
• nie znajduje się w grupie wydatków, których zgodnie z art. 23 ust. 1 ustawy o PIT nie uważa się za koszty uzyskania przychodów.

Należy tutaj wskazać, że stosownie do art. 23 ust. 1 pkt 1 ustawy o PIT, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków na:

a) nabycie gruntów lub prawa wieczystego użytkowania gruntów, z wyjątkiem opłat za wieczyste użytkowanie gruntów,

b) nabycie lub wytworzenie we własnym zakresie innych niż wymienione w lit. a środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, w tym również wchodzących w skład nabytego przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanych części,

c) ulepszenie środków trwałych, które zgodnie z art. 22g ust. 17 ustawy o PIT powiększają wartość środków trwałych, stanowiącą podstawę naliczania odpisów amortyzacyjnych.

W myśl art. 22 ust. 8 ustawy o PIT kosztem uzyskania przychodów są odpisy z tytułu zużycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (odpisy amortyzacyjne) dokonywane wyłącznie zgodnie z art. 22a–22o ustawy o PIT, z uwzględnieniem art. 23 ustawy o PIT.

Ważne: W analizowanej sprawie zakupiony samochód ma być środkiem trwałym w firmie przedsiębiorcy. Zatem wydatki poniesione na zakup tego pojazdu nie mogą zostać zaliczone wprost do kosztów uzyskania przychodów, a jedynie poprzez odpisy amortyzacyjne.

W interesującym nas zakresie należy wskazać, że stosownie do art. 22a ust. 1 pkt 2 ustawy o PIT, amortyzacji podlegają, z zastrzeżeniem art. 22c ustawy o PIT, stanowiące własność lub współwłasność podatnika, nabyte lub wytworzone we własnym zakresie, kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do używania maszyny, urządzenia i środki transportu – o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą albo oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub umowy określonej w art. 23a pkt 1 ustawy o PIT, zwane środkami trwałymi.

Aby dany składnik majątku (np. samochód osobowy) mógł zostać zaliczony do środków trwałych, musi spełniać łącznie następujące warunki:

• stanowi własność lub współwłasność podatnika,
• został nabyty lub wytworzony we własnym zakresie,
• jest kompletny i zdatny do użytku w dniu przyjęcia do używania,
• jego przewidywany okres używania na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej jest dłuższy niż rok (decyzja w tym względzie należy do podatnika),
• jest wykorzystywany przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą albo został oddany do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub umowy leasingu (por. interpretacja indywidualna dyrektora KIS z 12 kwietnia 2024 r., sygn. 0112-KDIL2-2.4011.117.2024.2.KP).

W analizowanej sytuacji przedsiębiorca jest jedynym właścicielem pojazdu, który został przez niego nabyty i ma być wykorzystywany na potrzeby związane z działalnością gospodarczą. Zakładam, że zostaną spełnione także pozostałe ww. warunki do uznania tego auta za środek trwały. W takiej sytuacji przedsiębiorca może zaliczyć nabyty pojazd do środków trwałych.

Z przedstawionego opisu stanu faktycznego wynika, że przedsiębiorca chce dokonać jednorazowej amortyzacji właściwej dla niskocennych składników majątku.

Ważne: Przez niskocenne składniki majątku rozumie się takie, których wartość początkowa nie przekracza 10 tys. zł.

Zgodnie z art. 22g ust. 1 ustawy o PIT w razie odpłatnego nabycia za wartość początkową środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych uważa się cenę ich nabycia, a jeżeli były używane przez podatnika przed wprowadzeniem ich do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych i nie były wcześniej amortyzowane – cenę ich nabycia, nie wyższą jednak od ich wartości rynkowej. W myśl art. 22g ust. 3 ustawy o PIT za cenę nabycia uważa się kwotę należną zbywcy:

• powiększoną o koszty związane z zakupem naliczone do dnia przekazania środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej do używania, a w szczególności o koszty transportu, załadunku i wyładunku, ubezpieczenia w drodze, montażu, instalacji i uruchomienia programów oraz systemów komputerowych, opłat notarialnych, skarbowych i innych, odsetek, prowizji, oraz
• pomniejszoną o VAT, z wyjątkiem przypadków, gdy zgodnie z odrębnymi przepisami VAT nie stanowi podatku naliczonego albo podatnikowi nie przysługuje obniżenie kwoty należnego podatku o podatek naliczony albo zwrot różnicy podatku w rozumieniu ustawy o VAT.

W przypadku importu cena nabycia obejmuje cło i podatek akcyzowy od importu składników majątku. Zgodnie z art. 22g ust. 5 ustawy o PIT cenę nabycia oraz koszt wytworzenia koryguje się o różnice kursowe, naliczone do dnia przekazania do używania środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej.

W analizowanej sprawie pojazd został zakupiony za kwotę 8 tys. zł i tę kwotę przejmuję na potrzeby schematu rozliczenia. Należy jednak mieć na uwadze, że przedsiębiorca powinien powiększyć wartość początkową o koszty związane z tym pojazdem do czasu oddania do używania, w tym koszty związane z jego rejestracją w wydziale komunikacji. Z uwagi jednak na to, że koszty te nie zostały wskazane w opisie stanu faktycznego, zostaną one pominięte na potrzeby schematu rozliczenia. Zakładam jedynie, że wartość początkową ustalona łącznie z tymi kosztami nie przekroczy 10 tys. zł, a zatem pojazd ten stanowić będzie niskocenny składnik majątku.

Należy tutaj wskazać, że stosownie do art. 22d ust. 1 ustawy o PIT podatnicy mogą nie dokonywać odpisów amortyzacyjnych od składników majątku, o których mowa w art. 22a i 22b ustawy o PIT, których wartość początkowa, określona zgodnie z art. 22g ustawy o PIT, nie przekracza 10 tys. zł. Wydatki poniesione na ich nabycie stanowią wówczas koszty uzyskania przychodów w miesiącu oddania ich do używania.

Jednak na podstawie art. 22f ust. 3 ustawy o PIT odpisów amortyzacyjnych dokonuje się zgodnie z art. 22h–22m ustawy o PIT, gdy wartość początkowa środka trwałego albo wartości niematerialnej i prawnej w dniu przyjęcia do używania jest wyższa niż 10 tys. zł. W przypadku gdy wartość początkowa jest równa lub niższa niż 10 tys. zł, podatnicy – z zastrzeżeniem art. 22d ust. 1 ustawy o PIT – mogą dokonywać odpisów amortyzacyjnych zgodnie z art. 22h–22m ustawy o PIT albo jednorazowo – w miesiącu oddania do używania tego środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej, albo w miesiącu następnym.

Tak więc w stosunku do środków trwałych (np. samochodów osobowych) będących niskocennymi składnikami majątku podatnik ma możliwość wyboru jednego z trzech sposobów, tj.:

• dokonywanie odpisów amortyzacyjnych zgodnie z art. 22h-22m ustawy o PIT (konieczne jest wprowadzenie składnika majątku do ewidencji środków trwałych),
• jednorazowy odpis amortyzacyjny w miesiącu oddania do użytkowania tego środka albo w miesiącu następnym (konieczne jest wprowadzenie składnika majątku do ewidencji środków trwałych),
• zaniechanie dokonywania odpisów amortyzacyjnych (składnika majątku nie wprowadza się do ewidencji środków trwałych) i zaliczenie wydatków bezpośrednio do kosztów uzyskania przychodów w miesiącu oddania składnika majątku do używania (zob. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z 13 kwietnia 2010 r., sygn. akt I SA/Łd 174/10).

Z przedstawionego opisu stanu faktycznego wynika, że przedsiębiorca chce dokonać jednorazowego odpisu amortyzacyjnego właściwego dla niskocennych składników majątku. Może to zrobić w miesiącu oddania do użytkowania tego środka albo w miesiącu następnym, ale musi pamiętać o wprowadzeniu pojazdu do ewidencji środków trwałych.

Ważne: W razie braku ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych dokonywane odpisy amortyzacyjne nie stanowią kosztów uzyskania przychodów (art. 22n ust. 6 ustawy o PIT).

Zgodnie z art. 22d ust. 2 oraz art. 22n ust. 4 ustawy o PIT środki trwałe należy wprowadzić do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych najpóźniej w miesiącu przekazania ich do używania. Późniejszy termin wprowadzenia uznaje się za ujawnienie środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej, o których mowa w art. 22h ust. 1 pkt 4 ustawy o PIT.

Zakładam, że przedsiębiorca wprowadzi samochód do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, najpóźniej w miesiącu przekazania ich do używania. Przyjmuję, że nastąpiło to w czerwcu 2025 r. Zatem przedsiębiorca będzie mógł dokonać jednorazowego odpisu amortyzacyjnego od nabytego pojazdu w czerwcu albo lipcu 2025 r., a na potrzeby schematu rozliczenia zakładam, że będzie to czerwiec 2025 r.

Ważne: W czerwcu 2025 r. przedsiębiorca może zaliczyć w ciężar kosztów uzyskania przychodów jednorazowy odpis amortyzacyjny od nabytego samochodu w wysokości 8 tys. zł.

Z uwagi na wartość pojazdu nie dotyczą go limity wysokości odpisów amortyzacyjnych od samochodów osobowych zawarte w art. 23 ust. 1 pkt 4 ustawy o PIT.

Kolumna 13 podatkowej księgi przychodów i rozchodów jest przeznaczona do wpisywania pozostałych kosztów (poza wymienionymi w kolumnach 10–12), z wyjątkiem kosztów, których zgodnie z art. 23 ustawy o PIT nie uznaje się za koszty uzyskania przychodów. W kolumnie tej wpisuje się w szczególności takie wydatki, jak amortyzację środków trwałych.