Świetne wyniki, złe samopoczucie [WYWIAD]

Osiągnęliśmy najlepsze wyniki w matematyce i przyrodzie z wszystkich edycji, w których braliśmy udział. Różnica jest zauważalna, zwłaszcza w przypadku matematyki. Warto podkreślić, że w 2019 r. odnotowaliśmy znany spadek, więc rezultat najnowszej edycji można traktować jak swoisty powrót do poziomu z 2015 r., z lekkim wzrostem. Trzeba jednak zauważyć, że w badaniu uczestniczyli uczniowie nieco starsi niż średnio w innych krajach biorących udział w projekcie.

Ważnym wnioskiem z badania jest też ten dotyczący różnicy w wynikach między chłopcami a dziewczętami w zakresie matematyki. Średni wynik chłopców w tej dziedzinie jest o 11 pkt wyższy niż dziewcząt. Jeśli chodzi o nauki przyrodnicze, takich różnic nie zaobserwowano. Różnica w matematyce była widoczna już w 2019 r., a w 2023 r. nieco się pogłębiła. Podobny trend – lepsze wyniki wśród chłopców – występuje w 40 z 58 krajów uczestniczących w badaniu.

To kwestia wielu czynników. Wydaje się jednak, że pewną rolę odgrywają funkcjonujące w edukacji stereotypy, które wpływają na poczucie i postrzeganie zdolności matematycznych u chłopców i dziewczynek. Chłopcom często przypisuje się większą łatwość w przyswajaniu wiedzy z tej dziedziny. Warto więc zwrócić uwagę na metody nauczania w szkołach, bo mamy na nie wpływ. Chodzi przecież o to, by wspierać rozwój wszystkich uczniów, niezależnie od płci.

Wydaje się, że jest to konsekwencja szerszych problemów systemowych, a nie nagłego spadku atrakcyjności tylko tych dwóch przedmiotów. Nie bez znaczenia jest tu ogólna utrata sympatii uczniów do szkoły i edukacji. To na pewno wymaga pogłębionych analiz.

To alarmujące, ponieważ obserwujemy systematyczny spadek zainteresowania i pozytywnych deklaracji uczniów w tym zakresie od 2015 r. Nie jest to więc jednorazowe zdarzenie, ale wyraźny trend. To złożony problem. Badanie przeprowadzono po pandemii, która niewątpliwie wpłynęła na samopoczucie uczniów, co potwierdzają także inne analizy. Ten problem należy rozpatrywać całościowo, biorąc pod uwagę również m.in. kontekst nauczycieli.

Pod względem satysfakcji zawodowej nauczycieli matematyki Polska znalazła się na przedostatnim miejscu w klasyfikacji, a w przypadku przyrody na ostatnim wśród 58 krajów. Jednocześnie polscy nauczyciele deklarują, że lubią swoją pracę i uważają ją za inspirującą oraz dającą poczucie sensu. Innymi kwestiami są poziom poczucia ich dumy z zawodu czy poczucie docenienia.

Wśród największych problemów wskazywanych przez polskich nauczycieli wymienia się: przeładowane podstawy programowe, brak czasu na indywidualne podejście do uczniów oraz nadmiar obowiązków biurokratycznych. Niska satysfakcja zawodowa nauczycieli z pewnością wpływa na sposób prowadzenia zajęć i ich odbiór przez uczniów. Choć trudno jednoznacznie wskazać przyczynę wszystkich problemów, wiele wskazuje na to, że te elementy systemu edukacji się ze sobą łączą i wpływają na ogólny klimat w szkołach.

Pierwszym krokiem jest zauważenie tego problemu. Obecnie w szkołach są wdrażane programy mające na celu poprawę dobrostanu uczniów, w tym ich kondycji psychicznej i fizycznej. Ale ich efekty będziemy mogli ocenić dopiero za kilka lat. Na ten moment najważniejsze jest, by zrozumieć, że zmiany są konieczne i nie można dłużej czekać z reakcją. Uważam, że aby poprawić sytuację, warto zacząć od nauczycieli – wsłuchać się w ich potrzeby i zrozumieć trudności, które zgłaszają, oraz uwzględnić ich głos w planowaniu ewentualnych zmian. Równie ważne jest wsparcie dyrektorów i całej kadry szkolnej, aby stworzyć środowisko sprzyjające nauczaniu i pracy. Dla uczniów kluczowe są kontynuacja oraz intensyfikacja działań poprawiających dobrostan oraz analizowanie tego, co sprawia, że nie czują się w szkole komfortowo. W tym obszarze konieczne są działania naprawcze. ©℗