W jaki sposób urząd powiatowy powinien zakwalifikować wpływy z bezumownego korzystania z nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa? Od czerwca były dzierżawca nielegalnie zajmuje lokal. Nasz powiat działając w imieniu właściciela, nalicza mu opłaty.
- W jaki sposób sklasyfikować raty leasingowe za ciągnik
- Jak zaklasyfikować wpływy z bezumownego korzystania z nieruchomości
- Dlaczego w Rb-Z należy wykazywać kwoty zobowiązania leasingowego bez odsetek
- Czy ujmować w Rb-N należności wobec dłużnika, który został wykreślony z KRS
Starostwo na potrzeby prac drogowych wzięło w leasing ciągnik wraz z przyczepą. Powstała jednak wątpliwość, jak ująć odsetki od rat leasingowych według klasyfikacji budżetowej? Czy zastosować dział 600, rozdział 60014 i paragraf 6150?
Na powiecie spoczywają różne zadania związane z drogami powiatowymi. W celu ich realizacji powiat musi rzecz jasna ponosić wydatki na różne cele, a takimi mogą być m.in. pojazdy wykorzystywane w utrzymaniu dróg czy też pomocne w ich naprawie. Założenie to ma uzasadnienie, gdyż jak wynika z zadanego pytania, powiat zawarł umowę leasingu na wspomniany ciągnik z przyczepą. Powstała jednak wątpliwość związana z klasyfikowaniem wydatków powiatu na zapłatę odsetek od rat leasingowych. Podana klasyfikacja budżetowa w postaci: dział 600 („Transport i łączność”), rozdział 60014 („Drogi publiczne powiatowe”) oraz par. 6150 („Wydatki majątkowe jednostek samorządu terytorialnego na spłatę zobowiązań zaliczanych do tytułu dłużnego”) – nie będzie jednak prawidłowym rozwiązaniem. Adekwatną klasyfikacją będzie: dział 757 („Obsługa długu publicznego”), rozdział 75702 („Obsługa papierów wartościowych, kredytów i pożyczek oraz innych zobowiązań jednostek samorządu terytorialnego zaliczanych do tytułu dłużnego – kredyty i pożyczki”) i par. 804 ( „Obsługa zobowiązań jednostek samorządu terytorialnego zaliczanych do tytułu dłużnego – kredyty i pożyczki, o którym mowa w art. 72 ust. 1 pkt 2 ustawy”).
Taki dobór klasyfikacji budżetowej jest determinowany przede wszystkim rodzajem wydatku, który stanowi tytuł dłużny, w konsekwencji wchodzi do długu publicznego. Do tytułów dłużnych zaliczono zaś m.in. umowy leasingu zawarte z producentem lub finansującym, w których ryzyko i korzyści z tytułu własności są przeniesione na korzystającego z rzeczy, co wynika z przepisów rozporządzenia ministra finansów z 28 grudnia 2011 r. w sprawie szczegółowego sposobu klasyfikacji tytułów dłużnych zaliczanych do państwowego długu publicznego.
Podstawa prawna
rozporządzenie ministra finansów z 2 marca 2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 513)
rozporządzenie ministra finansów z 28 grudnia 2011 r. w sprawie szczegółowego sposobu klasyfikacji tytułów dłużnych zaliczanych do państwowego długu publicznego (Dz.U. nr 298, poz. 1767; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2347)
W jaki sposób urząd powiatowy powinien zakwalifikować wpływy z bezumownego korzystania z nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa? Od czerwca były dzierżawca nielegalnie zajmuje lokal. Nasz powiat działając w imieniu właściciela, nalicza mu opłaty.
Bezumowne korzystanie z nieruchomości występuje w sytuacji, gdy stosunek prawny uległ zakończeniu, czyli po prostu wygasł. Może to dotyczyć m.in. umowy dzierżawy, która z reguły jest zawierana przez jednostki samorządy terytorialnego na określony odcinek czasowy, np. dwa czy pięć lat. W orzecznictwie sądowym akcentuje się, że roszczenie o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z rzeczy obejmuje wszystko to, co właściciel mógłby uzyskać, gdyby rzecz oddał do korzystania na podstawie określonego stosunku prawnego. Właściwa jest tu kwota, którą posiadacz musiałby zapłacić właścicielowi, gdyby jego posiadanie opierało się na prawie. Należy podkreślić, że wynagrodzenie to należy się bez względu na to, czy właściciel poniósł jakąkolwiek stratę w związku z faktem niekorzystania z rzeczy, czy też nie. Wysokość wynagrodzenia jest bowiem niezależna od rzeczywistych strat właściciela i rzeczywistych korzyści odniesionych przez posiadacza (por. E. Gniewek, w: System Prawa Prywatnego, 2013, t. 3, s. 910, Nb 183 – wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie z 21 sierpnia 2019 r. sygn. akt IX Cz 677/19).
W każdym bądź razie korzystanie z nieruchomości samorządowej czy Skarbu Państwa co do zasady jest odpłatne. Z reguły odpowiednie klauzule związane z bezumownym korzystaniem znajdują się w umowach pierwotnych, np. w umowie dzierżawy.
Podane wyżej uwarunkowania prawne dotyczą więc stanu faktycznego, w którym starosta uzyskał dochody z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości Skarbu Państwa. Dochody te powinny zostać w odpowiedni sposób ujęte z zastosowaniem klasyfikacji budżetowej. I tak w kontekście podanych okoliczności faktycznych adekwatnym działem klasyfikacji budżetowej będzie dział 700 („Gospodarka mieszkaniowa”), rozdział 70005 („Gospodarka gruntami i nieruchomościami”). Natomiast w zakresie paragrafu dochodowego należy zastosować par. 097 („Wpływy z różnych dochodów”). Warto dodać, że podana koncepcja klasyfikacji budżetowej ma także potwierdzenie w stanowisku Regionalnej Izby Obrachunkowej w Bydgoszczy z 2 listopada 2018 r. (znak RIO-KA-073-15/2018). We wspomnianym piśmie wskazano m.in., że: „klasyfikacja budżetowa, wynikająca z rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 2 marca 2010 r. w sprawie szczegółowej (...) nie wskazuje jednoznacznie paragrafu, do którego należy zaklasyfikować zapłatę za bezumowne korzystanie z nieruchomości SP. Odczytując literalnie brzmienie wskazanego we wniosku par. 075 (Wpływy z najmu i dzierżawy składników majątkowych Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego lub innych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych oraz innych umów o publicznym charakterze), należy zauważyć, iż odnosi się ona do wpływów wynikających z umów. A w omawianym przypadku na pewno nie mamy do czynienia z umową. Zatem zdaniem Izby właściwym w tym przypadku będzie paragraf 097 (Wpływy z różnych dochodów)”.
Podstawa prawna
rozporządzenie ministra finansów z 2 marca 2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 513)
Regionalna izba obrachunkowa w trakcie kontroli zarzuciła, że w sprawozdaniu Rb-Z wykazano zawyżone zobowiązania długoterminowe z leasingu o kwoty odsetek. Czy popełniono błąd?
Analizę podanego zapytania warto poprzedzić odniesieniem się do aspektu leasingu, bowiem w nomenklaturze finansowej stanowi on tytuł dłużny. I tak, sam leasing ma normatywne podstawy w przepisach kodeksu cywilnego. Tamże, w art. 709[1] postanowiono, że przez umowę leasingu finansujący zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, nabyć rzecz od oznaczonego zbywcy na warunkach określonych w tej umowie i oddać tę rzecz korzystającemu do używania albo używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony. Z kolei korzystający zobowiązuje się zapłacić finansującemu w uzgodnionych ratach wynagrodzenie pieniężne równe co najmniej cenie lub wynagrodzeniu z tytułu nabycia rzeczy przez finansującego. Jak już wyżej wspomniano, leasing na gruncie finansów jednostek sektora finansów publicznych stanowi tytuł dłużny. W tym zakresie warto zaś wspomnieć o art. 72 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych i wydanym na jego podstawie rozporządzeniu ministra finansów z 28 grudnia 2011 r. w sprawie szczegółowego sposobu klasyfikacji tytułów dłużnych zaliczanych do państwowego długu publicznego. W par. 3 pkt 2 tego aktu wykonawczego postanowiono bowiem, że tytuły dłużne zaliczane do państwowego długu publicznego sklasyfikowane zgodnie z par. 2 pkt 1 dzielą się na kredyty i pożyczki. Przy czym do tej kategorii, oprócz umów kredytu i pożyczek, zalicza się również umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym oraz umowy o poprawę efektywności energetycznej, które mają wpływ na poziom długu publicznego; dłużne papiery wartościowe, których zbywalność jest ograniczona; umowy sprzedaży, w których cena jest płatna w ratach; umowy leasingu zawarte z producentem lub finansującym, w których ryzyko i korzyści z tytułu własności są przeniesione na korzystającego z rzeczy, a także umowy nienazwane o terminie zapłaty dłuższym niż rok, związane z finansowaniem usług, dostaw, robót budowlanych, które wywołują skutki ekonomiczne podobne do umowy pożyczki lub kredytu.
Z powyższego wynika więc, że umowa leasingu w takiej formule stanowi tytuł dłużny. W konsekwencji powinna być również wykazywana w adekwatnej sprawozdawczości. W kontekście podanej problematyki wiąże się to z wykazywaniem danych w sprawozdaniu Rb-Z, co nie podlega dyskusji. Problemem jest jednak należyte ujęcie zobowiązania z tej umowy leasingu w tym sprawozdaniu. Jak podano w zapytaniu, regionalna izba obrachunkowa podważyła wykazywanie leasingu – z uwzględnieniem kwoty odsetek. Zapewne więc takie dane podano w sprawozdaniu – w części A – „Zobowiązania według tytułów dłużnych”, w wierszu E2 – „Kredyty i pożyczki”, w kolumnie 11 – „Pozostałe krajowe instytucje finansowe”. Takie ujęcie ww. kwot jest jednak wadliwe, a to z uwagi na przepisy rozporządzenia ministra finansów, funduszy i polityki regionalnej z 17 grudnia 2020 r. w sprawie sprawozdań jednostek sektora finansów publicznych w zakresie operacji finansowych. Z punktu widzenia podanego stanu faktycznego kluczowe znaczenie mają przepisy zawarte w załączniku nr 8 do ww. rozporządzenia (Instrukcja sporządzania sprawozdań). W par. 1 ust. 1 tej instrukcji postanowiono, że w części A sprawozdania Rb-Z należy wykazać wartość nominalną zobowiązań jednostki sektora finansów publicznych na koniec danego okresu sprawozdawczego według tytułów dłużnych (układ przedmiotowy) oraz wobec grup wierzycieli (układ podmiotowy). Na koniec warto wspomnieć, że podobne naruszenie stwierdzono w wystąpieniu pokontrolnym Regionalnej Izby Obrachunkowej we Wrocławiu z 8 czerwca 2022 r. (znak WK.WR.40.1. 2022.P6). Stwierdzono w nim, że: „(…) w sprawozdaniach Rb-Z o stanie zobowiązań według tytułów dłużnych oraz poręczeń i gwarancji, sporządzonych wg stanu na koniec: IV kwartału 2020 r., III kwartału 2021 r. i IV kwartału 2021 r., w części A – «Zobowiązania według tytułów dłużnych», w wierszu E2 – «Kredyty i pożyczki», w kolumnie 11 – «Pozostałe krajowe instytucje finansowe», wykazane zostały zawyżone o kwotę odsetek zobowiązania długoterminowe wynikające z umów leasingu (…). W sprawozdaniu Rb-Z należało wykazać tylko wartość nominalną zobowiązań jednostki na koniec danego okresu sprawozdawczego według tytułów dłużnych (…)”.
Dlatego w analizowanym przypadku ustalenia kontrole RIO są uzasadnione. W sprawozdaniu Rb-Z w podanym zakresie należy wykazywać kwoty zobowiązania leasingowego, lecz bez odsetek.
Podstawa prawna
ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1360)
art. 72 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 305; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1283)
rozporządzenie ministra finansów z 28 grudnia 2011 r. w sprawie szczegółowego sposobu klasyfikacji tytułów dłużnych zaliczanych do państwowego długu publicznego (Dz.U. nr 298, poz. 1767; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2347)
rozporządzeni ministra finansów, funduszy i polityki regionalnej z 17 grudnia 2020 r. w sprawie sprawozdań jednostek sektora finansów publicznych w zakresie operacji finansowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 2396; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2431)
Regionalna izba obrachunkowa wykazała nam nieprawidłowości w sprawozdaniu Rb-N. Chodzi o to, że ujęto tam kwotę od dłużnika wykreślonego z KRS w ostatnim kwartale. Czy faktycznie jest to błąd ?
Wykreślenie spółki z KRS ma znaczenie w kontekście sprawozdawczości, a w analizowanym kontekście chodzi o sprawozdanie Rb-N. Dla przypomnienia, jest to kwartalne sprawozdanie o stanie należności oraz wybranych aktywów finansowych. Z punktu widzenia podanego stanu faktycznego istotne znaczenie mają przepisy rozporządzenia ministra finansów, funduszy i polityki regionalnej z 17 grudnia 2020 r. w sprawie sprawozdań jednostek sektora finansów publicznych w zakresie operacji finansowych, a zwłaszcza jego par. 4 ust. 1 pkt 1 oraz par. 12 ust. 5 załącznika nr 8 do tego rozporządzenia („Instrukcja sporządzania sprawozdań”). Z pierwszej regulacji wynika, że w ramach sprawozdań Rb-Z, Rb-UZ, Rb-N wprowadza się m.in. sprawozdanie jednostkowe (jest sporządzane przez kierownika jednostki lub kierowników jednostek obsługujących daną jednostkę – odpowiednio do zakresu wykonywanych zadań wynikających z przepisów odrębnych – na podstawie ksiąg rachunkowych lub ewidencji księgowej danej jednostki oraz innych dokumentów dotyczących tej jednostki). Z kolei w par. 12 ust. 5 załącznika nr 8 do tego rozporządzenia podano, że wartości należności nie należy pomniejszać o odpisy aktualizujące ani o VAT. Ponadto należy zauważyć, że należność wykazuje się do momentu wykreślenia dłużnika z właściwego rejestru, chyba że dług został przejęty przez następcę prawnego dłużnika.
Warto dodać, że zbliżony stan faktyczny był przedmiotem oceny prawnej w wystąpieniu pokontrolnym Regionalnej Izby Obrachunkowej w Lublinie z 30 maja 2022 r. (znak RIO.II.600.8. 2022). W podanym dokumencie RIO wskazała, że w sprawozdaniu Rb-N nie należy wykazywać należności dłużników wykreślonych z właściwego rejestru, jeżeli dług nie został przejęty przez następcę prawnego.
Dlatego w analizowanym stanie faktycznym błędem było ujmowanie w sprawozdaniu Rb-N należności wobec dłużnika, który został wykreślony z KRS. W konsekwencji ustalenia kontrolne RIO są prawnie uzasadnione. ©℗
Podstawa prawna
rozporządzenie ministra finansów, funduszy i polityki regionalnej z 17 grudnia 2020 r. w sprawie sprawozdań jednostek sektora finansów publicznych w zakresie operacji finansowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 2396; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2431)
