Jesteśmy oddziałem zagranicznej firmy. Czy zmiana roku obrotowego przedsiębiorcy za granicą wywołuje dla nas jakieś skutki w rachunkowości, a jeśli tak, to jakie?

Kwestie związane z funkcjonowaniem oddziału podmiotu zagranicznego w Polsce regulują przepisy ustawy o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (dalej: u.z.u.p.z.). Dla wykonywania działalności gospodarczej w naszym kraju przedsiębiorcy zagraniczni mogą tworzyć oddziały z siedzibą na terytorium Polski. Przez oddział rozumie się wyodrębnioną i samodzielną organizacyjnie część działalności gospodarczej, wykonywaną przez przedsiębiorcę poza siedzibą przedsiębiorcy lub głównym miejscem wykonywania działalności (art. 3 pkt 4 u.z.u.p.z.). Zakres działalności oddziału może obejmować jedynie przedmiot działalności przedsiębiorcy zagranicznego (art. 15 u.z.u.p.z.). Jednocześnie zgodnie z art. 19 ust. 2 u.z.u.p.z. przedsiębiorca zagraniczny, który utworzył oddział, jest obowiązany prowadzić dla oddziału oddzielną rachunkowość w języku polskim zgodnie z przepisami o rachunkowości.
Opodatkowana jest spółka macierzysta
Podkreślić należy, że oddział przedsiębiorcy zagranicznego nie ma odrębnej osobowości (podmiotowości) prawnej, a źródłem jego aktywności jest osobowość prawna przedsiębiorcy zagranicznego. Na potwierdzenie warto przytoczyć wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 18 marca 2011 r., sygn. akt II FSK 1773/09, w uzasadnieniu którego wskazano, że: „Na gruncie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej nie można zatem wywieść odrębności prawnej oddziału od spółki, którego separacja od «centrali» spółki polega tylko na funkcjonalnym i przestrzennym wydzieleniu składników siły produkcyjnej. Odrębność taka nie przekłada się jednak na odrębność prawną”.
Oddziały przedsiębiorców zagranicznych muszą prowadzić księgi rachunkowe. Wynika to z art. 2 ust. 1 pkt 6 ustawy o rachunkowości. Zgodnie zaś z art. 3 ust. 1 pkt 9 ustawy o rachunkowości przez rok obrotowy rozumie się rok kalendarzowy lub inny okres trwający 12 kolejnych pełnych miesięcy kalendarzowych, stosowany również do celów podatkowych. Rok obrotowy lub jego zmiany określa statut lub umowa, na podstawie której utworzono jednostkę. Jeżeli jednostka rozpoczęła działalność w drugiej połowie przyjętego roku obrotowego, to można księgi rachunkowe i sprawozdanie finansowe za ten okres połączyć z księgami rachunkowymi i sprawozdaniem finansowym za rok następny. W przypadku zmiany roku obrotowego pierwszy po zmianie rok obrotowy powinien być dłuższy niż 12 kolejnych miesięcy.
Wybór roku obrotowego ma znaczenie też dla rozliczania podatku dochodowego, zgodnie bowiem z art. 3 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych podatnicy, jeżeli nie mają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej siedziby lub zarządu, podlegają obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów, które osiągają na terytorium Polski. Ten przepis nie kreuje odrębnej podmiotowości prawno-podatkowej oddziału zagranicznej osoby prawnej. Zarejestrowanie oddziału w Polsce nie oznacza, że powstaje tu nowy podmiot podatkowy, opodatkowaniu podlegać bowiem będzie wciąż spółka macierzysta, tyle że od dochodów uzyskiwanych z działalności prowadzonej poprzez oddział na terytorium drugiego państwa. Instytucja oddziału (z punktu widzenia prawa podatkowego oddział jest rozpoznawany tak w świetle Modelowej Konwencji OECD w sprawie podatku od dochodu i od majątku, jak też umów o zapobieżeniu podwójnemu opodatkowaniu, jako tzw. zakład) jest więc jedynie formą działania przedsiębiorcy zagranicznego w Polsce, a nie odrębnym od niego podmiotem podatkowym. Podatnikiem bowiem jest i pozostaje podmiot zagraniczny.
Zasady określania roku podatkowego dla celów podatku dochodowego od osób prawnych zostały szczegółowo uregulowane w art. 8 ustawy o CIT. Zgodnie z generalną zasadą wyrażoną w art. 8 ust. 1 ustawy o CIT, rokiem podatkowym, z zastrzeżeniem ust. 2, 2a, 3 i 6, jest rok kalendarzowy, chyba że podatnik postanowi inaczej w statucie albo w umowie spółki albo w innym dokumencie odpowiednio regulującym zasady ustrojowe innych podatników; wówczas rokiem podatkowym jest okres kolejnych 12 miesięcy kalendarzowych. Z kolei art. 8 ust. 3 ustawy o CIT stanowi, że w razie zmiany roku podatkowego za pierwszy po zmianie rok podatkowy uważa się okres od pierwszego miesiąca następującego po zakończeniu poprzedniego roku podatkowego do końca roku podatkowego nowo przyjętego. Okres ten nie może być krótszy niż 12 i dłuższy niż 23 kolejne miesiące kalendarzowe.
Podkreślić trzeba, że z art. 8 ust. 4 ustawy o CIT wynika, iż o wyborze roku podatkowego innego niż rok kalendarzowy podatnik informuje w zeznaniu, o którym mowa w art. 27 ust. 1, składanym za rok podatkowy poprzedzający pierwszy po zmianie rok podatkowy.
Oddział nie ma odrębnej osobowości prawnej – co oznacza, że rok podatkowy oddziału powinien być determinowany przez rok zagranicznego przedsiębiorcy i przepisy regulujące tę kwestię za granicą. A więc ustalenie roku obrotowego przedsiębiorcy zagranicznego może być dokonane wyłącznie na podstawie przepisów państwa, w którym ma on siedzibę. Na taką właściwość stosowanych przepisów wskazuje również art. 17 ust. 1 prawa prywatnego międzynarodowego. Tak więc rok podatkowy (obrotowy) oddziału musi być tożsamy z rokiem podatkowym (obrotowym) przedsiębiorcy zagranicznego, który ten oddział utworzył. Tym samym konieczne jest przyjęcie dla potrzeb rachunkowości i rozliczeń podatkowych w Polsce przejściowego roku obrotowego zgodnego z rokiem obrotowym przedsiębiorcy zagranicznego.

Przykład

Firma brytyjska
Prawo brytyjskie nie wymaga zmiany umowy spółki (LTD) dla skuteczności zmiany pierwotnie przyjętego roku obrotowego/podatkowego. Zatem wystarczające z perspektywy prawa polskiego jest dokonanie odpowiednich czynności zgodnie z prawem brytyjskim. Spółka brytyjska 25 czerwca 2021 r. dokonała zmiany dnia bilansowego zgodnie z prawem brytyjskim, tj. poprzez zgłoszenie tego faktu w brytyjskim rejestrze spółek (Companies House). W wyniku tej czynności rok obrotowy i podatkowy spółki w Wielkiej Brytanii rozpoczęty 1 lipca 2020 r. został przedłużony do 31 grudnia 2021 r. Kolejne lata obrotowe będą już obejmowały rok kalendarzowy. Zasada ta będzie dotyczyła też polskiego oddziału tej spółki.
Sprawozdanie finansowe
Na koniec warto przypomnieć, że zgodnie z art. 53 ust. 2b ustawy o rachunkowości roczne sprawozdanie finansowe oddziału przedsiębiorcy zagranicznego uważa się za zatwierdzone, jeżeli zostało zatwierdzone sprawozdanie finansowe przedsiębiorcy zagranicznego, obejmujące dane sprawozdania finansowego tego oddziału. Ponieważ oddział sporządza samodzielnie sprawozdanie finansowe, to dane z tego sprawozdania finansowego będą włączane do sprawozdania finansowego (łącznego) sporządzanego przez przedsiębiorcę zagranicznego. Oddział powinien przekazywać odpowiednie dane na dzień bilansowy do przedsiębiorcy zagranicznego. Powyżej opisana zasada zmiany roku obrotowego umożliwi więc prawidłowe sporządzenie sprawozdań finansowych.
Podstawa prawna
art. 3 pkt 4, art. 15, art. 19 ust. 2 ustawy z 6 marca 2018 r. o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 994)
art. 2 ust. 1 pkt 6, art. 3 ust. 1 pkt 9, art. 53 ust. 2b ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 217)
art. 3 ust. 2, art. 8, art. 27 ust. 1 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1800; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1927)
art. 17 ust. 1 ustawy z 4 lutego 2011 r. ‒ Prawo prywatne międzynarodowe (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 1792)