Urlop w okresie wypowiedzenia. Kiedy pracodawca może go narzucić

Urlop wypoczynkowy to uprawnienie pracownika, które dzięki wykonywaniu go w naturze umożliwia mu regenerację i odpoczynek. Jako prawo podmiotowe nie może zostać przekazane na rzecz innej osoby, pracownik nie może także zrzec się prawa do urlopu.

Czy można wziąć urlop w okresie wypowiedzenia?

Zgodnie z art. 152 § 1 k.p. urlop wypoczynkowy przysługuje pracownikowi co roku, a prawo do niego nabywane jest już w pierwszym roku pracy. Przepisy zastrzegają, że urlopy wypoczynkowe udzielane są wg planu urlopów, które mają nie tylko uwzględniać wnioski pracowników, ale też zapewnić normalny tok pracy. Nie ma przy tym żadnych formalnych przeciwwskazań, aby pracownik wykorzystał urlop wypoczynkowy w okresie wypowiedzenia. Jeśli tylko nie wykorzystał on przysługującego mu wymiaru urlopu, z uprawnienia może skorzystać także po złożeniu oświadczenia o rozwiązaniu stosunku pracy.

Czy pracodawca może narzucić urlop podczas wypowiedzenia?

Choć zgodnie z orzecznictwem i doktryną, podmiotem kreującym prawo do urlopu jest pracodawca, bo to on wyraża na niego zgodę, to jednak co do zasady inicjatorem jest pracownik. To on bowiem składa wniosek o udzielenie mu urlopu wypoczynkowego. W przypadku urlopu w okresie wypowiedzenie sytuacja wygląda jednak zgoła odmiennie. Art. 1671 k.p. stanowi, że „w okresie wypowiedzenia umowy o pracę pracownik jest obowiązany wykorzystać przysługujący mu urlop, jeżeli w tym okresie pracodawca udzieli mu urlopu”.

Udzielenie urlopu w tym szczególnym okresie zależy zatem wyłącznie od woli pracodawcy. Co więcej, jak podkreślił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 stycznia 2017 roku (sygn. akt I PK 40/16), jeżeli pracodawca określił dokładny termin urlopu wypoczynkowego, decyzja ta jest dla pracownika wiążąca. W doktrynie wyraźnie wskazuje się nawet, że nie jest potrzebna jego zgoda, ale, że zobowiązany jest wykonać polecenie pracodawcy.

Warto też pamiętać, że na fakt, że to od wyłącznej decyzji pracodawcy i braku konieczności uzgadniania czegokolwiek z pracownikiem zależy udzielenie urlopu w okresie wypowiedzenia, nie wpływa to, z czyjej inicjatywy doszło do rozwiązania stosunku pracy. Bez znaczenia pozostaje także długość okresu wypowiedzenia.

Jak liczy się urlop przy wypowiedzeniu?

Pracodawca ma prawo do udzielenia pracownikowi w okresie wypowiedzenia zarówno urlopu zaległego, jak i urlopu należnego mu w danym roku kalendarzowym. Urlop ten należy liczyć zgodnie z zasadami określonymi w art. 1551 k.p., nie może on bowiem przekroczyć wymiaru należnego pracownikowi u dotychczasowego pracodawcy.

Na ile dni urlopu za dany rok kalendarzowy może zostać wysłany pracownik w okresie wypowiedzenia? Wymiar ten liczony jest proporcjonalnie do okresu przepracowanego u danego pracodawcy w roku ustania stosunku pracy, chyba że wcześniej pracownik wykorzystał urlop w takim lub wyższym wymiarze.

Poza wymiarem urlopu wypoczynkowego w okresie wypowiedzenia istotny jest także termin jego rozpoczęcia. Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 23 marca 2022 roku „rozpoczyna się on najwcześniej z początkiem okresu wypowiedzenia, a nie w dniu złożenia oświadczenia woli o wypowiedzeniu”. Wynika to przede wszystkim z faktu, że okres wypowiedzenia nie rozpoczyna się w dniu złożenia wypowiedzenia, ale w przypadku:

• okresu wypowiedzenia liczonego w miesiącach – pierwszego dnia miesiąca;
• okresu wypowiedzenia liczonego w tygodniach – w pierwszą niedzielę po dniu złożenia wypowiedzenia;
• okresu wypowiedzenia liczonego w dniach – w dzień roboczy następujący po dniu doręczenia wypowiedzenia.

Narzucenie urlopu wypoczynkowego a wypowiedzenie warunków pracy

Od wypowiedzenia umowy o pracę należy odróżnić wypowiedzenie warunków pracy i płacy przewidziane w art. 42 k.p. Choć stosuje się do niego analogicznie przepisy dotyczące wypowiedzenia umowy o pracę, to jednak możliwość skierowania na przymusowy urlop wypoczynkowy w okresie wypowiedzenia istnieje wyłącznie w razie rozwiązania stosunku pracy. Jeżeli wiec pracodawca wypowiedział pracownikowi warunki płacy, nie może wysłać go na urlop wypoczynkowy.

W razie, gdy pracownik odmówi przyjęcia zaproponowanych mu nowych warunków płacy lub pracy, wówczas uznaje się jednak, że umowa o pracę ulega rozwiązaniu. Dopiero w takim wypadku pracodawca może skorzystać z prawa do wysłania pracownika na urlop wypoczynkowy.

Urlop wypoczynkowy podczas wypowiedzenia a zwolnienie lekarskie

Co w sytuacji, gdy pracownik w trakcie urlopu wypoczynkowego, który narzucił mu pracodawca w okresie wypowiedzenia, otrzyma zwolnienie lekarskie? Zgodnie z przepisami zwolnienie lekarskie wystawione z powodu czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby pracownika przerywa urlop wypoczynkowy. Nie oznacza to jednak, że pracownik traci prawo do tej części urlopu. Zgodnie z art. 166 § 1 k.p. pracodawca jest zobowiązany udzielić tej części urlopu w terminie późniejszym. Jeśli jednak nie będzie to już możliwe ze względu na zakończenie okresu wypowiedzenia, wówczas pracownik otrzyma stosowny ekwiwalent za niewykorzystany urlop.

Urlop w okresie wypowiedzenia a zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy

Jeśli pracodawca w okresie wypowiedzenia stosunku pracy z jakichś powodów, najczęściej kierując się interesem firmy i dobrem pozostałych członków zespołu, nie chce, aby pracownik świadczył pracę, może go z tego obowiązku zwolnić. Uprawnienie takie przewiduje art. 362 k.p., który zakłada, że pracownik zachowuje przy tym prawo do wynagrodzenia. Trzeba jednak pamiętać, że zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy nie jest tożsame z wysłaniem pracownika na urlop wypoczynkowy w okresie wypowiedzenia. Jeżeli więc jego wymiar nie został wykorzystany lub pracownikowi należy się urlop zaległy, ma on prawo do stosownego ekwiwalentu.

Urlop na poszukiwanie pracy a wypowiedzenie umowy

W okresie co najmniej dwutygodniowego wypowiedzenia umowy, pracownikowi, który otrzymał wypowiedzenie stosunku pracy od pracodawcy, przysługuje także tzw. zwolnienie na czas poszukiwania pracy. Trzeba jednak podkreślić, że jego wykorzystanie zależy od woli pracownika, a zatem pracodawca nie może wymusić realizacji tego prawa.