W skład pakietu regulacji związanych ze zmianą zasad zatrudniania obcokrajowców wchodzi nowelizacja ustawy o cudzoziemcach (dalej: nowelizacja). Modyfikuje ona reguły przyznawania Niebieskiej Karty UE, czyli zezwolenia na pobyt w celu wykonywania pracy w zawodach wymagających wysokich kwalifikacji. Nowelizacja obowiązuje od 1 czerwca 2025 r., jednak jej zakres stosowania jest zróżnicowany – część przepisów dotyczy wyłącznie wniosków złożonych oraz kart wydanych po tej dacie, inne obejmą także sprawy wszczęte lub decyzje wydane przed wejściem ustawy w życie.

Pełny dostęp do rynku pracy

Od 1 czerwca 2025 r. nastąpiła istotna zmiana w zasadach dotyczących Niebieskiej Karty UE — zniesiony został obowiązek określania warunków zatrudnienia w decyzji administracyjnej, w tym wskazywania konkretnego pracodawcy i stanowiska. Posiadacze Niebieskiej Karty wydanej po tej dacie zyskali od razu pełny dostęp do polskiego rynku pracy, pod warunkiem wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji oraz otrzymywania wynagrodzenia co najmniej na poziomie 150 proc. przeciętnego wynagrodzenia z poprzedniego roku, i mogą swobodnie zmieniać pracę. Jedynym wymogiem pozostał obowiązek poinformowania urzędu o zmianie pracodawcy, pod groźbą cofnięcia zezwolenia. Zmiany te dotyczą Niebieskich Kart wydanych po 1 czerwca 2025 r., zarówno na wnioski złożone przed, jak i po tej dacie. Karty wydane wcześniej zachowują dotychczasowe ograniczenia, czyli swobodę zmiany pracy po dwóch latach pobytu.

Prowadzenie firmy

Zgodnie z nowelizacją posiadacze Niebieskich Kart UE mogą podejmować i prowadzić działalność gospodarczą na terytorium Polski na równych zasadach z obywatelami polskimi. Ta zmiana dotyczy zarówno zezwoleń wydanych po wejściu w życie nowych przepisów, jak i Niebieskich Kart UE wydanych wcześniej, co oznacza rozszerzenie uprawnień także dla cudzoziemców już przebywających w Polsce na tej podstawie.

Posiadacze Niebieskiej Karty UE mogą oprócz zatrudnienia prowadzić jednoosobową działalność gospodarczą zarejestrowaną w CEIDG oraz świadczyć usługi, m.in. B2B (business-to-business), także z dotychczasowym lub nowym pracodawcą. Ustawodawca jednak wyraźnie zastrzega, że prowadzenie działalności gospodarczej nie może zastąpić podstawowego zatrudnienia, które jest podstawą wydania Niebieskiej Karty UE.

W przypadku przekształcenia dotychczasowej umowy w kontrakt B2B, urząd może uznać, że ustały warunki udzielenia zezwolenia – co będzie skutkować jego cofnięciem.

Ważne! Według nowych przepisów działalność gospodarcza jest traktowana jedynie jak forma aktywności uzupełniającej względem podstawowego zatrudnienia w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji.

Oznacza to, że Niebieska Karta UE nie stanowi podstawy do prowadzenia wyłącznie działalności gospodarczej, bez zatrudnienia zgodnego z celem i warunkami zezwolenia.

Wydłużony okres pozostawania bez pracy

Jedną z istotnych zmian wprowadzanych przez nowelizację jest wydłużenie dopuszczalnego okresu pozostawania bez zatrudnienia, w trakcie którego nie dochodzi do automatycznego cofnięcia Niebieskiej Karty UE. Na gruncie dotychczasowych przepisów posiadacz Niebieskiej Karty UE mógł pozostawać bez pracy przez okres nieprzekraczający 3 miesięcy w trakcie całego okresu ważności zezwolenia. Po przekroczeniu tego terminu urząd musiał cofnąć zezwolenie.

Ważne! Zgodnie z nowymi regulacjami cudzoziemiec może pozostawać bez pracy przez okres nieprzekraczający sześciu miesięcy, jeżeli jego pobyt w Polsce na podstawie zezwolenia trwa co najmniej dwa lata.

Nowelizację stosuje się zarówno do Niebieskich Kart wydanych po 1 czerwca 2025 r., jak i do zezwoleń wydanych przed tym dniem, z wyjątkiem przypadków, w których postępowanie o cofnięcie zezwolenia zostało wszczęte przed datą wejścia w życie nowych regulacji – wówczas zastosowanie znajdą przepisy dotychczasowe.

Skrócenie wymogu doświadczenia zawodowego dla wybranych zawodów

Jednym z istotnych ułatwień wprowadzanych przez nowelizację, dotyczących Niebieskiej Karty UE, jest skrócenie minimalnego wymaganego okresu doświadczenia zawodowego dla cudzoziemców wykonujących określone zawody. Nowelizacja przewiduje, że wymóg doświadczenia zawodowego został skrócony z pięciu do trzech lat, jeśli cudzoziemiec wykonuje jeden z zawodów określonych w osobnym obwieszczeniu ministra spraw wewnętrznych i administracji, a doświadczenie zostało nabyte w ciągu ostatnich siedmiu lat przed złożeniem wniosku.

Choć ostateczny wykaz zostanie ogłoszony w formie obwieszczenia, można przypuszczać – na podstawie załącznika do zmienionej dyrektywy UE w sprawie Niebieskiej Karty – że znajdą się w nim m.in. poniższe kategorie zawodów, zgodne z klasyfikacją zawodów i specjalności: 133 – Kierownicy do spraw technologii informatycznych i telekomunikacyjnych oraz 25 – Specjaliści do spraw technologii informacyjno-komunikacyjnych.

Ważne! Złagodzony wymóg doświadczenia zawodowego dotyczy wniosków złożonych zarówno po 1 czerwca 2025 r., jak i wcześniej, ale na ten dzień wciąż rozpatrywanych.

Od 1 czerwca 2025 r. wymagany okres obowiązywania umowy o pracę, umowy o pracę nakładczą lub umowy cywilnoprawnej, jaką cudzoziemiec musi przedłożyć w celu uzyskania Niebieskiej Karty UE, został skrócony z 1 roku do 6 miesięcy. Ułatwienie to dotyczy tylko wniosków złożonych po 1 czerwca 2025 r. Do wniosków w toku stosuje się przepisy dotychczasowe.

Nowe obowiązki informacyjne cudzoziemców

Przepisy nowelizacji, które dotyczą Niebieskiej Karty UE, wprowadzają nowe obowiązki informacyjne (notyfikacyjne) po stronie cudzoziemców korzystających z tego rodzaju zezwolenia na pobyt czasowy. Zmiany te mają zwiększyć przejrzystość ich sytuacji zawodowej oraz umożliwić organom administracji publicznej bieżące monitorowanie spełniania warunków legalnego pobytu i pracy.

Zgodnie z nowelizacją cudzoziemiec musi zawiadomić na piśmie właściwego wojewódzkiego urzędu pracy o następujących zdarzeniach:

  • zmianie podmiotu powierzającego mu pracę,
  • zaprzestaniu spełniania wymogów, które stanowiły podstawę udzielenia Niebieskiej Karty UE,
  • rozpoczęciu korzystania z mobilności długoterminowej w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej.

Termin na dokonanie notyfikacji wynosi 15 dni roboczych od dnia zaistnienia zdarzenia skutkującego powstaniem obowiązku informacyjnego.

W przypadku niedopełnienia obowiązku zawiadomienia o zmianie pracodawcy lub zaprzestaniu spełniania warunków przyznania Niebieskiej Karty UE ustawodawca przewidział surową sankcję w postaci możliwości cofnięcia zezwolenia. Obowiązek informacyjny dotyczący rozpoczęcia mobilności długoterminowej w innym państwie UE nie jest natomiast obarczony tak daleko idącymi konsekwencjami.

Nowe obowiązki notyfikacyjne dotyczą wyłącznie Niebieskich Kart UE wydanych po 1 czerwca 2025 r. oraz w ramach postępowań, które tego dnia są w toku. W odniesieniu do Niebieskich Kart UE wydanych na podstawie dotychczasowych przepisów obowiązki informacyjne i sankcje za ich naruszenie są oceniane według wcześniejszego stanu prawnego.

Sytuacja obywateli Ukrainy

Nowelizacja wprowadziła istotne zmiany w przesłankach odmowy wszczęcia postępowania o Niebieską Kartę UE. Dzięki nim cudzoziemcy, którym w Polsce przyznano status uchodźcy lub objęto ochroną uzupełniającą, uzyskali możliwość ubiegania się o to zezwolenie. Niestety, skutkiem ubocznym tych zmian jest wykluczenie z takiej możliwości obywateli Ukrainy korzystających w Polsce z ochrony czasowej. Dotychczas spec ustawa ukraińska wyłączała stosowanie ogólnej przesłanki odmowy wszczęcia postępowania (art. 99 ust. 1 pkt 4), co pozwalało Ukraińcom na ubieganie się o Niebieską Kartę mimo ich szczególnego statusu. Obecna nowelizacja nie zmienia przepisów specustawy, przez co nowo dodany art. 131 pkt 8 ma zastosowanie również do obywateli Ukrainy objętych ochroną czasową. W praktyce to oznacza, że te osoby utraciły możliwość uzyskania Niebieskiej Karty UE, co istotnie ogranicza ich dostęp do legalizacji pobytu w Polsce na podstawie zatrudnienia wymagającego wysokich kwalifikacji.

Przesłanki cofnięcia niebieskiej karty

Ustawodawca wprowadził istotne rozszerzenie katalogu przesłanek, które uprawniają do cofnięcia Niebieskiej Karty UE. Zgodnie z nowelizacją, urząd może cofnąć zezwolenie na pobyt czasowy w ramach Niebieskiej Karty UE w sytuacjach, które wcześniej nie stanowiły podstawy do wydania decyzji negatywnej. Chodzi o przypadki, gdy:

  • cudzoziemiec nie złoży w terminie wymaganego zawiadomienia o zmianie podmiotu powierzającego pracę lub o zaprzestaniu spełniania warunków udzielenia Niebieskiej Karty,
  • pracodawca przestanie dopełniać obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne lub popadnie w zaległości podatkowe.

Te zmiany mają zwiększyć kontrolę legalności zatrudnienia cudzoziemców i zapewnić, że warunki, na których przyznano Niebieską Kartę, są faktycznie spełniane. Mają one zastosowanie do Niebieskich Kart wydanych zarówno po 1 czerwca 2025 r., jak i przed tym dniem. Oznacza to, że każda osoba przebywająca w Polsce na podstawie takiego zezwolenia została objęta nowym reżimem prawnym – bez względu na datę uzyskania dokumentu.

Wprowadzone zmiany należy uznać za istotne zaostrzenie przepisów. Obowiązek informowania urzędu o zmianie pracodawcy jest logiczny i wykonalny w praktyce. Jednak druga przesłanka – dotycząca sytuacji prawno-finansowej pracodawcy – budzi poważne wątpliwości zarówno praktyczne, jak i prawne. Cudzoziemiec, wykonujący rzetelnie swoje obowiązki zawodowe, może nie być świadomy zaległości podatkowych czy nieopłaconych składek ZUS swojego pracodawcy. Mimo to może zostać ukarany cofnięciem zezwolenia na pobyt, co wiąże się z utratą legalnego tytułu do przebywania w Polsce. Dodatkowo brak jest jasnych mechanizmów ochronnych, które pozwoliłyby cudzoziemcowi wcześniej ustalić, czy jego sytuacja nie pogorszy się z przyczyn od niego niezależnych, co rodzi ryzyko niesprawiedliwych konsekwencji.

Nowe uprawnienia transgraniczne

Nowelizacja wprowadza do polskiego porządku prawnego instytucję mobilności posiadaczy Niebieskich Kart UE, tj. możliwość wykonywania pracy w Polsce przez cudzoziemców posiadających ważne Niebieskie Karty UE wydane przez inne państwa członkowskie UE.

Mobilność krótkoterminowa umożliwia posiadaczowi ważnej Niebieskiej Karty UE, wydanej przez inne państwo członkowskie, przebywanie na terytorium Polski do 90 dni w każdym 180-dniowym okresie oraz wykonywanie pracy na rzecz pracodawcy zagranicznego, czyli tego, który zatrudnia cudzoziemca w kraju wydającym kartę.

Zakres dozwolonej aktywności zawodowej w ramach mobilności krótkoterminowej jest jednak ściśle ograniczony do tzw. działalności biznesowej, która obejmuje m.in.: udział w spotkaniach, konferencjach i seminariach, prowadzenie negocjacji handlowych, działania związane ze sprzedażą, marketingiem i doradztwem oraz udział w szkoleniach. Mobilność krótkoterminowa nie wymaga uzyskania dodatkowego zezwolenia ani zgody polskich organów.

W przeciwieństwie do mobilności krótkoterminowej, mobilność długoterminowa pozwala na przeniesienie centrum działalności zawodowej do Polski na okres przekraczający 90 dni oraz wykonywanie pracy na rzecz pracodawcy mającego siedzibę w Polsce. W tym przypadku zatrudnienie nie musi być ograniczone do działań biznesowych i może dotyczyć pracy u polskiego pracodawcy. Aby skorzystać z mobilności długoterminowej, cudzoziemiec przeprowadzający się z innego kraju UE będzie musiał złożyć w Polsce wniosek o specjalne zezwolenie na pobyt, przy czym legalne podjęcie pracy jest możliwe już od momentu złożenia tego wniosku.

Zarówno mobilność krótkoterminowa, jak i długoterminowa mogą być realizowane w Polsce od 1 czerwca 2025 r., jeżeli Niebieska Karta UE została wydana przez inne państwo członkowskie UE (jeśli wdrożyło dyrektywę Blue Card w wersji znowelizowanej w 2021 r.). ©℗

Podstawa prawna

• ustawa z 24 kwietnia 2025 r. o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2025 r. poz. 619)