Można wcześniej skierować pracownika na badania, gdy sam zgłosi brak możliwości pracy na stanowisku

Nasza pracownica, zatrudniona jako sprzątaczka, zwróciła się z prośbą o przeniesienie do innej pracy z powodu schorzenia kręgosłupa i niemożności wykonywania prac fizycznych. Nie mamy dla niej innego stanowiska, bo nie ma ona kwalifikacji wymaganych przy innych pracach. Czy w tej sytuacji możemy ją skierować do lekarza medycyny pracy na przedterminowe badania, aby ocenił zdolność do pracy na obecnym stanowisku?

Na mocy art. 229 kodeksu pracy (dalej: k.p.) pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom, na swój koszt, profilaktyczną opiekę lekarską na zasadach określonych w przepisach rozporządzenia ministra zdrowia i opieki społecznej w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w kodeksie pracy (dalej: r.b.l.p.).

Na tę opiekę składają się trzy rodzaje badań:

• wstępne, dla osób przyjmowanych do pracy lub pracowników młodocianych przenoszonych na inne stanowiska pracy i innych pracowników przenoszonych na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe;
• okresowe, w terminie wyznaczonym przez lekarza medycyny pracy,
• kontrolne, w przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej chorobą.

Zgodnie z art. 229 par. 4 k.p. pracodawca nie może pracownika dopuścić do pracy bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach opisanych w skierowaniu na badania lekarskie. Z kolei zgodnie z art. 229 par. 2 k.p. w przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej chorobą, pracownik podlega ponadto kontrolnym badaniom lekarskim w celu ustalenia zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku.

Jak widać, przytoczone przepisy nie dają pracodawcy jednoznacznych narzędzi do zweryfikowania stanu zdrowia pracownika w okresie ważności badań lekarskich, o ile nie zmieniają się warunki pracy lub pracownik nie przebywał na zwolnieniu lekarskim dłuższym niż 30 dni, związanym z jego schorzeniem. Warto jednak przytoczyć wyrok Sądu Najwyższego z 18 grudnia 2002 r. (sygn. akt I PK 44/02, OSNP 2004/12/209, M.Prawn. 2003/7/293, OSNP-wkł. 2003/6/5, LEX nr 75848), w którym sąd stwierdził, że aktualnym orzeczeniem lekarskim w rozumieniu art. 229 par. 4 k.p. jest orzeczenie stwierdzające stan zdrowia pracownika w dacie, w której ma być dopuszczony do pracy. Zachowuje ono aktualność w okresie w nim wymienionym, jednak staje się nieaktualne w przypadku wystąpienia w tym okresie zdarzeń, które mogą wskazywać na zmianę stanu zdrowia pracownika.

W praktyce zdarza się, że pracodawcy, którzy mają uzasadnione wątpliwości co do aktualnego stanu zdrowia pracownika (np. po występujących omdleniach, po ataku padaczki, po poważniejszym wypadku przy pracy itp.), kierują pracowników na dodatkowe badania profilaktyczne, chcąc w ten sposób wywiązać się z generalnego obowiązku, jakim jest zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy wszystkim pracownikom zakładu pracy. Z pewnością nie powinny to być jednak badania kontrolne.

W przedstawionej sytuacji sprawa jest jednak prostsza, ponieważ można przeprowadzić badania poza terminem przewidzianym przez lekarza medycyny pracy w trybie par. 6 pkt 1 r.b.l.p. Celem tych badań będzie orzeczenie o możliwościach (lub ich braku) dalszego wykonywania obowiązków służbowych przez pracownika na jego dotychczasowym stanowisku po tym, jak sam poinformował o braku takiej możliwości.

Pracownik musi się jednak liczyć z tym, że w przypadku stwierdzenia przez lekarza medycyny pracy istotnych przeciwwskazań zdrowotnych dotyczących możliwości wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku pracodawca będzie mógł wypowiedzieć zatrudnionemu warunki pracy lub płacy i przenieść go na inne stanowisko pracy, a nawet – jeżeli nie będzie w stanie zapewnić takiego stanowiska – wypowiedzieć mu stosunek pracy. ©℗