Ile wyniosą składki i zasiłek dla współpracownicy, która przestała pobierać zasiłek macierzyński?

Zgodnie z przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz wypadkowemu podlegają osoby fizyczne współpracujące z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność. Za współpracownika uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności (z wyjątkiem osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego).

Ubezpieczenie chorobowe jest dla tej osoby dobrowolne. Objęcie nim następuje od dnia wskazanego we wniosku, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony. Jeśli jednak zgłoszenie do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych wpłynie do ZUS w ciągu siedmiu dni od daty podjęcia współpracy, to objęcie ubezpieczeniem chorobowym nastąpi od dnia wskazanego w zgłoszeniu. Jeśli do takiego ubezpieczenia osoba przystąpi, w razie np. choroby czy urodzenia dziecka nabędzie prawo do zasiłku.

W przypadku zasiłku chorobowego obowiązuje tzw. okres wyczekiwania. Tym samym ubezpieczony nabywa prawo do zasiłku chorobowego dopiero po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, jeżeli jest to ubezpieczenie dobrowolne. Jednak do okresu ubezpieczenia chorobowego wlicza się poprzednie jego okresy, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni lub była spowodowana urlopem wychowawczym, urlopem bezpłatnym albo odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego. Okres pobierania zasiłku macierzyńskiego przysługującego w czasie trwania tytułu ubezpieczenia chorobowego (a więc w tym przypadku w czasie prowadzenia działalności lub współpracy) też jest traktowany jako okres ubezpieczenia chorobowego.

Wyjątkowo, bo już od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego, prawo do zasiłku chorobowego przysługuje wtedy, gdy niezdolność do pracy zostanie spowodowana wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy.

Zbieg tytułów

Przypomnijmy, że obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby przebywające na urlopach wychowawczych lub pobierające zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego. Pobieranie zasiłku macierzyńskiego to odrębny – od współpracy z osobą prowadzącą działalność gospodarczą – tytuł do ubezpieczeń.

Współpracownicy spełniający jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego (lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego) podlegają obowiązkowo tym ubezpieczeniom z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego/zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego. Mogą one jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęte ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych, tytułów (art. 9 ust. 1c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).

Tym samym osoba, która w trakcie ubezpieczenia chorobowego z racji współpracy urodziła dziecko i nabyła prawo do zasiłku macierzyńskiego, podlega obowiązkowo wyłącznie ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowym z tytułu tego zasiłku, a nie ze współpracy. Innymi słowy, zmienia się u niej tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń. Nie podlega wtedy ubezpieczeniu chorobowemu ani wypadkowemu.

Podsumowując, osoba pobierająca zasiłek macierzyński i jednocześnie kontynuująca współpracę podlega obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowym z tytułu zasiłku oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu współpracy.

Za część miesiąca

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe współpracowników przedsiębiorców stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek emerytalnej i rentowych. W 2024 r. najniższa podstawa wynosi 4694,40 zł.

• emerytalna (19,52 proc.) 591,19 zł,
• rentowa (8 proc.) 242,29 zł,
• chorobowa (2,45 proc.) 74,20 zł. Podstawę wymiaru tego zasiłku będzie stanowiła podstawa zasiłku macierzyńskiego, ponieważ między tymi zasiłkami wystąpi przerwa krótsza niż jeden cały miesiąc kalendarzowy. Za listopad podstawa wymiaru składek społecznych wyniesie, po pomniejszeniu, 3912 zł, co wynika z następujących obliczeń:4694,40 zł : 30 (liczba dni miesiąca) = 156,48 zł151,48 zł × 25 dni (liczba dni „niechorobowych” w listopadzie) = 3912 zł Za listopad będzie należna składka zdrowotna w pełnej wysokości, tj. 524,33 zł. ©℗

Za miesiąc, w którym nastąpiło odpowiednio objęcie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi lub ich ustanie i jeżeli trwały one tylko przez część miesiąca, kwotę najniższej podstawy wymiaru składek zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc ją przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniu (art. 18 ust. 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Uzyskana w wyniku podzielenia liczba nie podlega zaokrągleniu (bez względu na liczbę miejsc po przecinku, jaką wskazuje użyta przez płatnika składek maszyna licząca), a więc powinna zostać ona pomnożona w takiej postaci, w jakiej została wyliczona. Dopiero po przemnożeniu należy dokonać zaokrąglenia ustalonej podstawy wymiaru składek do pełnych groszy, przyjmując, że dokonuje się zaokrąglenia z uwzględnieniem trzeciego miejsca po przecinku. Obliczoną podstawę wymiaru składek należy zaokrąglić do pełnych groszy:

• w górę – jeżeli końcówka jest równa lub wyższa od 0,50 gr, albo
• w dół – jeżeli końcówka jest niższa od 0,50 gr.

Zasady zmniejszania najniższej podstawy wymiaru składek stosuje się odpowiednio w przypadku niezdolności do pracy trwającej przez część miesiąca, jeżeli z tego tytułu ubezpieczony spełnia warunki do przyznania zasiłku. Jeżeli przedsiębiorca nie spełnia warunków do przyznania zasiłku (np. nie jest w ubezpieczeniu chorobowym), to nawet jeśli przez część miesiąca faktycznie nie pracuje z powodu niezdolności, musi opłacić składki od pełnej podstawy.

Z kolei podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne współpracowników stanowi kwota odpowiadająca 75 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez prezesa GUS. W 2024 r. podstawa ta wynosi 5825,89 zł. Składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 9 proc. podstawy wymiaru składki (obecnie 524,33 zł). Składka jest miesięczna i niepodzielna (art. 79 ust. 2 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych). To oznacza, że nie pomniejsza się jej, jeśli przez część miesiąca był pobierany zasiłek – np. macierzyński czy opiekuńczy.

Bez okresu wyczekiwania

Jeśli w tym samym miesiącu lub w następnym osoba współpracująca zachoruje, nabędzie ona prawo do zasiłku chorobowego, już bez okresu wyczekiwania. Przy czym podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu niebędącemu pracownikiem stanowi przeciętny miesięczny przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Przychód to kwota stanowiąca podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe ubezpieczonego, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71 proc. podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe.

Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu niebędącemu pracownikiem stosuje się odpowiednio art. 43 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Zgodnie z nim podstawy wymiaru zasiłku nie ustala się na nowo, jeżeli między okresami pobierania zasiłków zarówno tego samego rodzaju, jak i innego rodzaju nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż miesiąc kalendarzowy.

Nie ma zatem potrzeby ustalania podstawy wymiaru zasiłku chorobowego z nowego okresu. Pozostaje podstawa obliczona wcześniej dla zasiłku macierzyńskiego. ©℗