Do stażu pracy, od którego zależy prawo do nagród czy dostęp do wyższych stanowisk w firmie, będzie zaliczany okres przepracowany w ramach m.in. jednoosobowej działalności gospodarczej, umów zlecenia czy agencyjnych.

Takie zmiany znajdą się w projekcie nowelizacji kodeksu pracy, który zaproponowało Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (MRPiPS). Na razie jego założenia zostały wpisane do wykazu prac legislacyjnych Rady Ministrów. Rząd ma przyjąć projekt w III kw. br.

Nowy artykuł

Proponowana nowelizacja polega na dodaniu w kodeksie pracy nowego art. 3021. Zgodnie z nim do okresu zatrudnienia – poza etatem i stosunkiem służbowym – wliczane będą inne formy wykonywania pracy i prowadzenia działalności, jeśli stanowiły tytuł do ubezpieczeń społecznych (patrz: ramka). Projekt, nad którym pracuje MRPiPS, zakłada, że okresy te będą potwierdzane zaświadczeniem wydawanym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Sprawdzi on, czy dana osoba podlegała ubezpieczeniom ze wskazanych tytułów. Jeżeli natomiast składki nie były odprowadzane, ale mimo to doświadczenie zawodowe powinno zostać zaliczone do stażu pracy, ZUS będzie obowiązany przeprowadzić postępowanie wyjaśniające, w którym ciężar dowodu będzie spoczywał na zainteresowanym.

Eksperci zwracają uwagę na plusy i minusy resortowej propozycji.

– Jak zwykle każdy kij ma dwa końce. Zyskają np. osoby prowadzące działalność gospodarczą. Jeśli tylko zatrudnią się na podstawie umowy o pracę i w tej firmie czy instytucji istniałby taki składnik wynagrodzenia, jak np. stażowe czy nagroda jubileuszowa – to mogą liczyć na większe wynagrodzenie. Co więcej, traktowanie w ten sam sposób okresu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę oraz prowadzenia działalności gospodarczej jest niewątpliwie rozwiązaniem uczciwym z punktu widzenia państwa. Jednakże zmiana oznacza wzrost wydatków – a właściwie zwiększenie kosztów, jakie będą musieli ponosić pracodawcy w związku z tym rządowym pomysłem. Dodatkowo od wyższych wynagrodzeń zostanie zapłaconych więcej podatków. Musimy jednak pamiętać, że tego rodzaju rozwiązanie to wzrost kosztów pracy, który nie jest w żaden sposób powiązany ze zwiększeniem efektywności pracy pracowników – komentuje dr Marcin Wojewódka, radca prawny, Pracodawcy RP.

Inne zdanie na ten temat ma resort pracy. Twierdzi, że doświadczenie zawodowe wpływa na wzrost kompetencji pracowników i ich przydatności do wykonywania pracy. Dlatego powinni mieć prawo do nagród związanych ze stażem czy wyższych stanowisk niezależnie od umowy, na podstawie której wcześniej pracowali.

Niekonstytucyjny przepis?

Resort uzupełnia, że zmiany są konieczne. Dziś nie ma bowiem jednolitych zasad wyliczania stażu pracy w celu ustalania wszystkich uprawnień pracowniczych. W kodeksie pracy znajduje się jedynie szczątkowa regulacja, zgodnie z którą do okresu zatrudnienia wlicza się okres służby w niektórych formacjach mundurowych (art. 302 k.p.). Tymczasem przepisy prawa pracy – zarówno kodeksu pracy, pragmatyk służbowych, jak i autonomicznych źródeł prawa pracy (układy i porozumienia zbiorowe, statuty i regulaminy) – przewidują szereg uprawnień pracowniczych zależnych od stażu. Zdaniem Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej brak powszechnie obowiązującej regulacji zasad ustalania stażu pracy powoduje w praktyce istotne wątpliwości, a w wielu przypadkach prowadzi do ustalania go wyłącznie na podstawie okresów zatrudnienia na etacie i stosunków służbowych. Tymczasem w obecnych realiach prace tego samego rodzaju wykonywane są na podstawie różnych stosunków prawnych i w różnych formach, co często wprost wynika z przepisów prawa (np. radca prawny może wykonywać zawód w stosunku pracy, stosunkach cywilnoprawnych, prowadząc indywidualną działalność gospodarczą czy jako wspólnik spółki partnerskiej).

Co trzeba będzie zaliczyć do stażu

Do stażu będą wliczane okresy wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej lub zlecenia albo innej o świadczenie usług, do których zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, prowadzenia działalności pozarolniczej, w tym w szczególności – indywidualnej działalności gospodarczej, pełnienia mandatu posła, posła do Parlamentu Europejskiego lub senatora, wykonywania odpłatnie pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, pełnienia czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego, odbywania służby zastępczej czy wykonywania pracy z tytułu członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek rolniczych. Dodatkowo projekt przewiduje, że do stażu pracy będą zaliczane niektóre okresy niepodlegania ubezpieczeniom społecznym przewidziane w przepisach szczególnych, które wiążą się z wykonywaniem pracy lub działalności co do zasady stanowiącej tytuł do ubezpieczeń społecznych (np. wykonywanie pracy na podstawie umowy o świadczenie usług przez uczniów szkół ponadpodstawowych lub studentów do ukończenia 26. roku życia). ©℗

„Ustalanie stażu pracy wyłącznie z odwołaniem się do okresów zatrudnienia na podstawie stosunku pracy prowadzi więc do nierównego traktowania innych osób. Aktualne rozwiązanie utrudnia dostęp do niektórych uprawnień pracowniczych i stanowisk, na których wymagane jest posiadanie określonego stażu. Budzi to istotne wątpliwości w zakresie zgodności takiego rozwiązania z wyrażoną w art. 32 ust. 1 Konstytucji zasadą równości” – wskazuje MRPiPS. ©℗

Podstawa prawna

Etap legislacyjny

Projekt w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów