Pracownik ma prawo domagać się udzielenia mu urlopu w tym roku kalendarzowym, w którym nabył do niego prawo. Ma prawo do urlopu w te dni, które są jego dniami pracy zgodnie z rozkładem czasu pracy.
Pomija się natomiast niedziele, święta i dni wolne wynikające z przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy (tzw. wolne soboty).
Wymiar godzinowy
Urlop udzielany jest w wymiarze godzinowym, który odpowiada dobowemu wymiarowi czasu pracy pracownika w danym dniu. Przy tych wyliczeniach przyjmuje się, że jeden dzień urlopu odpowiada ośmiu godzinom pracy. Natomiast udzielenie pracownikowi urlopu w dniu pracy w wymiarze godzinowym jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy pozostała do wykorzystania część urlopu jest niższa niż pełny dobowy wymiar czasu pracy w tym dniu, w którym ma zostać udzielony.
Pracownikowi zatrudnionemu w niepełnym wymiarze czasu pracy urlop udziela się w proporcji do wymiaru zatrudnienia. Na przykład osoba zatrudniona na połowie etatu ma prawo do urlopu w połowie wymiaru, jaki przysługiwałby jej wówczas, gdyby pracowała w pełnym wymiarze czasu pracy. W dodatku otrzymuje go zarówno w dni pracy, jak i dni wolne od pracy wynikające z wymiaru zatrudnienia.
Pracownik ma prawo do nieprzerwanego urlopu, czyli w zasadzie powinien otrzymać go od razu w całości. Może jednak wystąpić z wnioskiem o udzielenie mu urlopu w częściach. Co najmniej jedna część urlopu powinna wówczas obejmować nie mniej niż 14 kolejnych dni kalendarzowych.
Natomiast urlop nie może zostać podzielony na wniosek pracodawcy.
W OKRESIE WYPOWIEDZENIA
Zdarza się, że zanim pracownik wykorzystał przysługujący mu urlop w danym roku kalendarzowym, otrzymał wypowiedzenie albo sam je złożył.
Bez względu na to, kto wypowiedział umowę w okresie wypowiedzenia, pracownik ma obowiązek wykorzystać urlop wypoczynkowy, pod warunkiem że pracodawca mu go udzieli. Wymiar udzielonego urlopu, z wyłączeniem urlopu zaległego, nie może przekraczać należnego pracownikowi wymiaru urlopu proporcjonalnego za ten czas.
Urlop uzupełniający
Przypomnijmy o zasadzie: pracownik zatrudniony krócej niż dziesięć lat ma prawo do 20 dni urlopu, a zatrudniony co najmniej dziesięć lat - do 26 dni urlopu. Dlatego może się zdarzyć, że w ciągu roku kalendarzowego pracownik nabywa prawo do urlopu w wyższym wymiarze. Na podwyższenie urlopu mogą wpłynąć dwa czynniki: upływ stażu pracy lub ukończenie szkoły, gdy czas nauki jest okresem wliczalnym do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu.
Gdyby jeszcze przed nabyciem prawa do urlopu w wyższym wymiarze wykorzystał już należny urlop 20-dniowy, to wówczas przysługuje mu jeszcze w ciągu tego roku urlop uzupełniający w wymiarze sześć dni.
Nieustalenie
planu urlopów nie oznacza, że pracodawca może wstrzymać ich udzielanie
Zdarza się, że w ciągu takiego roku kalendarzowego stosunek pracy ustaje. Aby ustalić prawo pracownika do urlopu, uwzględnia się wówczas osobno okres przypadający przed nabyciem tego prawa i odrębnie po nabyciu tego prawa. Do obu z nich stosuje się proporcjonalne zmniejszenie urlopu.
Plan urlopów
Pracodawca udziela urlopów zgodnie z planem. Zanim przystąpi do opracowania planu, powinien zebrać wnioski od pracowników, na których wskazują terminy, w których chcieliby wykorzystać urlop.
Opracowując plan urlopów, pracodawca uwzględnia te wnioski oraz konieczność zapewnienia normalnego toku pracy w firmie. Proponowany przez pracownika termin powinien być przyjęty przez pracodawcę, pod warunkiem że nie będzie stanowił przeszkody do zapewnienia normalnego toku pracy w firmie.
W planie nie uwzględnia się jedynie urlopu udzielonego na żądanie pracownika. Nie planuje się też udzielania urlopów zaległych. Powinny być udzielone w terminach uzgodnionych z pracownikiem, ale nie później niż do końca pierwszego kwartału następnego roku.
Pracodawca może nie ustalić planu urlopów, jeżeli zakładowa organizacja związkowa wyrazi na to zgodę. W takich przypadkach ustala termin urlopu po porozumieniu z pracownikiem. Uwzględnia przy tym jego wniosek oraz konieczność zapewnienia normalnego toku pracy w firmie.
Pracodawca, który ustalił plan urlopów, powinien podać go do wiadomości pracowników w sposób przyjęty w swojej firmie.
Specjalne przywileje co do urlopu wypoczynkowego ma pracownica kończąca urlop macierzyński oraz ojciec, który wychowuje dziecko i korzysta z takiego urlopu. Na swój wniosek bezpośrednio po urlopie macierzyńskim powinni otrzymać urlop wypoczynkowy, nawet wówczas, gdyby w planie urlopów został on dla nich przewidziany w innym terminie. Zdarza się, że urlop nie jest wykorzystany zgodnie z planem urlopów. Wtedy pracodawca ma obowiązek udzielić go pracownikowi najpóźniej do końca pierwszego kwartału następnego roku kalendarzowego. Taki obowiązek ciąży na pracodawcy niezależnie od przyczyny, z powodu której pracownik nie skorzystał z urlopu.
PRZYKŁAD: TRZY DNI PRACY W TYGODNIU
Pracownik jest zatrudniony na część etatu i pracuje tylko przez 3 dni w tygodniu: poniedziałki, środy i piątki. Wystąpił o udzielenie mu 5 dni urlopu. Otrzyma go w okresie obejmującym dni pracy, jak i wolne od pracy wynikające z niepełnego zatrudnienia, np. od poniedziałku do piątku, a nie tylko w te dni, w które faktycznie świadczy pracę.
MAŁGORZATA PIASECKA-SOBKIEWICZ
malgorzata.piasecka@infor.pl
Podstawa prawna
■ Art. 1542, 1552a, 1553, 161-163 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).