Już od 1 listopada jest naliczana opłata 15 zł dziennie (450 zł miesięcznie) dla emerytów przebywających w OZZ. Nowy reżim prawny – analiza, skutki, możliwe spory

Już od 1 listopada jest naliczana opłata 15 zł dziennie (450 zł miesięcznie) dla emerytów, niepełnosprawnych i dzieci przebywających w OZZ. Nowy reżim prawny – analiza, skutki, możliwe spory

„Przejście od powszechnej pomocy kryzysowej do modelu partycypacyjnego jest konieczne, ale musi respektować zasadę proporcjonalności” – fragment opinii Biura Legislacyjnego Senatu do druku nr 1685. Zatem skąd w ogóle ta opłata?

Od dnia 31 października 2025 r. wygasło większość dotychczasowych, pandemiczno-wojennych regulacji dotyczących Ośrodków Zbiorowego Zakwaterowania (OZZ). To między innymi następstwo ustawy z 12 września 2025 r. o zmianie niektórych ustaw w celu weryfikacji prawa do świadczeń na rzecz rodziny dla cudzoziemców oraz o warunkach pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U. 2025 poz. 1301, dalej jako: ustawa). Generalizując ustawa: wygasza z automatu dotychczasowe zwolnienia z pełnych kosztów zakwaterowania; przewiduje stałą stawkę 15 zł / osobodzień dla większości rezydentów OZZ pobierających polską emeryturę; zawęża katalog osób, które w ogóle mogą pozostać w OZZ. Stawka ma charakter ryczałtowy – ustawodawca nie wprowadził ani progów dochodowych ani zwolnień uznaniowych (poza wyjątkami stricte enumeratywnymi).

Od pierwszego dnia listopada 2025 roku polski system pomocy dla osób korzystających z Ośrodków Zbiorowego Zakwaterowania przechodzi radykalną zmianę

Jedną z najbardziej kontrowersyjnych nowości jest likwidacja dotychczasowej swobody wojewodów w udzielaniu zwolnień z opłat ze względu na trudną sytuację życiową. Dotąd wojewoda mógł, w oparciu o indywidualną ocenę, zwolnić z partycypacji w kosztach osoby w kryzysie. Od listopada 2025 roku ta uznaniowość znika – zwolnienia będą możliwe tylko w przypadkach ściśle przewidzianych w ustawie, co eliminuje dotychczasową praktykę różnicowaną w poszczególnych województwach.

Opłata 15 złotych dziennie, a nawet 450 zł miesięcznie

Najgłośniejszym i najbardziej krytykowanym elementem reformy jest wprowadzenie obowiązkowej opłaty w wysokości 15 złotych za każdy dzień pobytu w OZZ dla wszystkich osób pobierających polską emeryturę – bez względu na wysokość świadczenia. W praktyce oznacza to miesięczny wydatek rzędu 450-465 złotych, co dla seniorów o najniższych emeryturach stanowi znaczące obciążenie budżetowe.

Ta regulacja budzi fundamentalne pytania o zasadność traktowania emerytów jako grupy zdolnej do pełnej partycypacji w kosztach. Choć ustawodawca argumentuje, że posiadanie stałego źródła dochodu (emerytury) czyni tę kategorię beneficjentów mniej wrażliwą, w praktyce wielu z nich otrzymuje minimalne świadczenia, które ledwie wystarczają na zaspokojenie podstawowych potrzeb. Wprowadzenie rygorystycznej stawki bez progowania dochodowego wydaje się w tej sytuacji nie tyle instrumentem racjonalizacji wydatków, co formą dyskryminacji ze względu na status dochodowy.

Nowy katalog wykluczeń: kto straci prawo do wsparcia?

Od 1 listopada 2025 roku prawo do bezpłatnego (lub częściowo płatnego) zakwaterowania i wyżywienia w ramach OZZ będzie przysługiwało wyłącznie ściśle określonym kategoriom:

• Dzieci i ich opiekunowie: maluchy, na które pobierane jest świadczenie wychowawcze (z opłatą 15 zł/osobodzień), oraz osoby sprawujące pieczę zastępczą nad małoletnimi.
• Seniorzy nieemerytalni: osoby, które osiągnęły wiek emerytalny, ale nie pobierają polskiej emerytury (również z opłatą 15 zł/osobodzień).
• Osoby z niepełnosprawnościami: posiadacze orzeczeń o niepełnosprawności umiarkowanej lub znacznej.
• Rodziny z małymi dziećmi: kobiety w ciąży oraz osoby wychowujące dziecko do 12. miesiąca życia.
• Samotni rodzice w szczególnej sytuacji: rodzice samotnie wychowujący trójkę lub więcej dzieci, przy czym co najmniej jedno nie ukończyło 7 lat.
• osoby po hospitalizacji: te, które przeszły leczenie szpitalne trwające minimum 7 dni, do momentu ustania przyczyny rekonwalescencji (np. po zawale, udarze, ciężkim wypadku).
• Młodzież ucząca się: uczniowie szkół ponadpodstawowych w trybie dziennym, nie dłużej niż do końca roku szkolnego, w którym kończą 20 lat.

Jednocześnie ustawa wprowadza twarde wykluczenia. Osoby wychowujące troje dzieci, które ukończyły już 7 lat, tracą prawo do wsparcia, podobnie jak nowo przybyli, którzy nie kwalifikują się do żadnej z wyżej wymienionych kategorii. To rozwiązanie budzi wątpliwości, czy nie narusza zasady proporcjonalności, szczególnie wobec rodzin, które faktycznie znajdują się w trudnej sytuacji materialnej, ale nie spełniają ścisłych kryteriów wiekowych.

Prawne uzasadnienie zmian: od pomocy kryzysowej do wsparcia celowanego

W uzasadnieniu projektu ustawy czytamy, że ponad 50% obecnych mieszkańców OZZ partycypuje w kosztach, płacąc 50% lub 75% stawki. Wśród nich znajduje się znacząca grupa osób aktywnych zawodowo, które – zdaniem ustawodawcy – powinny się usamodzielnić. Projekt "Wspólnie do niezależności", realizowany przez MSWiA we współpracy z PCK i Fundacją PCPM, ma ułatwić ten proces poprzez wsparcie finansowe, doradztwo zawodowe i kursy językowe.

Debata publiczna: podział społeczny i etyczne dylematy. Już od 1 listopada jest naliczana opłata 15 zł dziennie (450 zł miesięcznie) dla emerytów przebywających w OZZ. Nowy reżim prawny – analiza, skutki, możliwe spory

W przestrzeni publicznej, zwłaszcza w mediach społecznościowych, zmiany wywołały żywą debatę, która ujawnia głęboki podział w postrzeganiu sprawiedliwości i solidarności. Głosy sprzeciwu podnoszą argument humanitarny i solidarnościowy:

• "Mam 72 lata, emerytura ledwie wystarcza na leki. 450 zł miesięcznie to ogromny wydatek. To nie pomoc, tylko kara za starość."
• "Opiekuję się niepełnosprawnym synem, nie mogę pracować. Skąd wziąć 15 zł dziennie? To decyzja oderwana od rzeczywistości."
• "To sposób na pozbycie się ludzi, którzy najbardziej potrzebują wsparcia, po traumatycznych przeżyciach wojennych."

Głosy poparcia akcentują aspekt sprawiedliwości i racjonalności gospodarczej:

• "Jeśli ktoś ma możliwość pracy, 15 zł dziennie to nie jest wygórowana kwota. To mniej niż koszt obiadu."
• "W Polsce każdy ponosi koszty życia. Ośrodki nie mogą być darmowe w nieskończoność – to obciążenie dla budżetu."
• "Symboliczna opłata to krok w stronę równowagi i współodpowiedzialności. Pomoc powinna być kierowana do najbardziej potrzebujących."

Głosy instytucjonalne: uwagi

Fundacja "Ukraiński Dom", w piśmie do Marszałka Sejmu, wyraziła poparcie dla szybkiego procedowania ustawy, która miała zapobiec chaosowi po proteście prezydenckim wobec wcześniejszej wersji. Jednocześnie zgłosiła szereg zastrzeżeń, które ostatecznie nie znalazły odzwierciedlenia w tekście ustawy: uzależnienie świadczenia 800+ od aktywności zawodowej rodziców może wykluczyć dzieci, których opiekunowie nie pracują z powodu wieku emerytalnego, niepełnosprawności czy specyficznej sytuacji życiowej. Pominięto realne sytuacje, takie jak studiujący młodzi ludzie, osoby na umowach o dzieło czy dzieci wychowywane przez rodzeństwo lub dziadków. wprowadzenie obowiązku osobistego stawiennictwa przy składaniu wniosków o PESEL i zameldowanie zostało uznane za nieproporcjonalne obciążenie zarówno dla cudzoziemców, jak i administracji. Zrezygnowano z przedłużenia specustawy do 4 marca 2027 roku, wbrew decyzji Rady UE, co może prowadzić do kolejnych nowelizacji w krótkim czasie.

Podsumowując, od 1 listopada 2025 roku polski system pomocy w OZZ staje się bardziej rygorystyczny, uporządkowany, ale też – według krytyków – bardziej "bezlitosny". Wprowadzenie opłaty 15 zł dziennie dla emerytów to precedens, który wyznacza nową granicę między solidarnością a wymogiem współodpowiedzialności finansowej. Czy ta granica jest wyznaczona właściwie – pokażą kolejne miesiące funkcjonowania nowych przepisów i ewentualne kontrole sądowe ich zgodności z wyższymi aktami prawnymi, w tym z Konstytucją RP.