Czy gmina musi wykazać w JPK_V7M fundusze przekazane przez radę rodziców.

20 września 2022 r. rada rodziców szkoły podstawowej w gminie X przekazała na rachunek tej placówki kwotę 20 000 zł na wsparcie jej działań, m.in. na zakup przyrządów i pomocy naukowych, remont budynku itd. Środki te pochodzą z dobrowolnych składek rodziców uczniów uczęszczających do tej szkoły. Działania te mają charakter dobrowolny i nie stanowią wynagrodzenia z tytułu jakichkolwiek działań czy czynności szkoły podstawowej. Gmina X jest podatnikiem VAT czynnym i rozlicza VAT na zasadach ogólnych za okresy miesięczne. Szkoła podstawowa jest jej jednostką organizacyjną. Jak gmina powinna rozliczyć otrzymane środki na gruncie VAT?
Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, że 20 września 2022 r. rada rodziców szkoły podstawowej w gminie X przekazała na rachunek tej placówki kwotę 20 000 zł celem wsparcia działań tej szkoły, m.in. na zakup przyrządów i pomocy naukowych, remont budynku itp. Środki te pochodzą z dobrowolnych składek rodziców uczniów. Działania te mają charakter dobrowolny i nie stanowią wynagrodzenia z tytułu jakichkolwiek działań czy czynności szkoły podstawowej. Istota problemu w analizowanej sprawie sprowadza się więc do ustalenia, jak gmina X powinna rozliczyć na gruncie VAT czynność polegającą na otrzymywaniu od rady rodziców przez szkołę podstawową (dla której organem założycielskim jest ta gmina) funduszy z dobrowolnych składek rodziców.

Co wynika z prawa oświatowego

Kwestie funkcjonowania rad rodziców w placówkach oświatowych regulują przepisy prawa oświatowego. W szkołach i placówkach (z zastrzeżeniem art. 83 ust. 6 prawa oświatowego; dalej: p.o.) działają rady rodziców, które reprezentują ogół rodziców uczniów (art. 83 ust. 1 p.o.). W celu wspierania działalności statutowej szkoły lub innej placówki oświatowej rada rodziców może gromadzić fundusze z dobrowolnych składek rodziców oraz innych źródeł. Zgodnie z art. 84 ust. 6 p.o. zasady wydatkowania funduszy rady rodziców określa regulamin, o którym mowa w art. 83 ust. 4 p.o. Fundusze te mogą być przechowywane na odrębnym rachunku bankowym rady rodziców. Do założenia i likwidacji tego rachunku bankowego oraz dysponowania funduszami na tym rachunku są uprawnione osoby posiadające pisemne upoważnienie udzielone przez radę rodziców (art. 84 ust. 7 p.o.).
W świetle prawa oświatowego rada rodziców reprezentuje ogół rodziców uczniów. W celu wspierania działalności statutowej szkoły lub placówki rada rodziców może gromadzić fundusze z dobrowolnych składek rodziców oraz innych źródeł. W praktyce rada rodziców wydatkuje zgromadzone środki na cele dydaktyczne, wychowawcze lub opiekuńcze dla uczniów szkoły. W tym zakresie należy zatem uznać, że rada rodziców jest częścią placówki oświatowej (tj. w analizowanej sprawie szkoły podstawowej utworzonej przez gminę) działającej w formie jednostki budżetowej.
Zatem w odniesieniu do czynności wykonywanych przez rady rodziców – działające w ramach struktur organizacyjnych samorządowych jednostek budżetowych – uznanych w świetle przepisów ustawy o VAT za działalność gospodarczą podatnikiem jest dana jednostka samorządu terytorialnego, np. gmina (działająca w takim charakterze). Oznacza to, że rady rodziców nie można uznać za odrębnego od jednostki samorządowej (np. gminy) podatnika.

Jakie czynności podlegają opodatkowaniu

Należy wyjaśnić, że opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega m.in. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju (art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT). Przez dostawę towarów rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (art. 7 ust. 1 ustawy o VAT). Towarami natomiast są rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii (art. 2 pkt 6 ustawy o VAT). Z kolei, stosownie do art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, przez świadczenie usług rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 ustawy o VAT, w tym również:
1) przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
2) zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
3) świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.
Tak więc opodatkowaniu VAT podlegają wszelkie transakcje, których przedmiotem jest dostawa towarów lub świadczenie usług, pod warunkiem że są one realizowane przez podatników w rozumieniu ustawy o VAT i są wykonywane w działalności gospodarczej (w rozumieniu ustawy o VAT).
Z przestawionego stanu faktycznego wynika, że gmina (której jednostką organizacyjną jest szkoła podstawowa objęta tzw. centralizacją rozliczeń VAT) posiada status podatnika VAT czynnego. Jednakże należy wskazać, że stosownie do art. 15 ust. 6 ustawy o VAT nie uznaje się za podatnika organów władzy publicznej oraz urzędów obsługujących te organy w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa, dla realizacji których zostały one powołane; z wyłączeniem czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych. Zatem gminy są podatnikami VAT jedynie w zakresie wszelkich czynności, które mają charakter cywilnoprawny, tzn. są przez nie realizowane na podstawie umów cywilnoprawnych, np. czynności sprzedaży, zamiany (nieruchomości i ruchomości), wynajmu, dzierżawy itp., umów prawa cywilnego (nazwanych i nienazwanych).
Trzeba podkreślić, że z uwagi na swą specyfikę gminy nie są podmiotami zrównanymi z komercyjnymi przedsiębiorcami, np. z uwagi na art. 15 ust. 6 ustawy o VAT i nieuznawania ich za podatnika w przypadku działania w charakterze organu władzy publicznej, którego przymiotu komercyjny przedsiębiorca nie posiada i którego działalność, co do zasady, jest opodatkowana w całości. Z tego też względu, rozpatrując kwestie uprawnień i obowiązków podmiotów takich jak gminy, należy mieć na względzie okoliczność, że podmioty te – co do zasady – w odniesieniu do niektórych czynności występują jako organ władzy publicznej. Dotyczy to wszelkich działań gminy w zakresie realizacji zadań własnych wynikających z przepisów ustawy o samorządzie gminnym i wówczas nie są uznawane za podatników stosownie do art. 15 ust. 6 ustawy o VAT.
Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.) gmina wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów (art. 6 ust. 1 u.s.g.). Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy edukacji publicznej (art. 7 ust. 1 pkt 8 u.s.g.).
Z kolei – jak już zostało wspomniane – w katalogu czynności, które podlegają opodatkowaniu VAT, wymieniono – obok odpłatnej dostawy towarów – odpłatne świadczenie usług. Definicja świadczenia usług ma charakter dopełniający definicję dostawy towarów. Zatem każde świadczenie niebędące dostawą towarów polegające na działaniu, zaniechaniu lub tolerowaniu czyjegoś zachowania stanowi co do zasady usługę w rozumieniu ustawy o VAT. Niemniej muszą być przy tym spełnione łącznie następujące warunki:
  • w następstwie zobowiązania, w wykonaniu którego usługa jest świadczona, druga strona (wierzyciel/nabywca) jest bezpośrednim beneficjentem świadczenia;
  • świadczonej usłudze odpowiada świadczenie wzajemne ze strony nabywcy (wynagrodzenie).
Zatem aby dana czynność (usługa) podlegała opodatkowaniu VAT, musi istnieć bezpośredni związek o charakterze przyczynowym pomiędzy świadczoną usługą a otrzymanym świadczeniem wzajemnym – w ten sposób, że zapłacone kwoty stanowią rzeczywiste wynagrodzenie za wyodrębnioną usługę świadczoną w ramach stosunku prawnego lub dochodzi do wymiany świadczeń wzajemnych. Otrzymana zapłata powinna być konsekwencją wykonania świadczenia. Wynagrodzenie musi być należne za wykonanie tego świadczenia.
W analizowanej sprawie działania polegające na przekazaniu przez radę rodziców na rachunek bankowy szkoły podstawowej, przy której działa rada rodziców, środków z dobrowolnych składek w celu wsparcia działań danej jednostki, np. na zakup przyrządów i pomocy naukowych, remont budynku itp., nie podlegają opodatkowaniu VAT. W tym przypadku bowiem nie dochodzi do wymiany świadczeń wzajemnych. Rady rodziców, działające w strukturach szkół i placówek, będących jednostkami organizacyjnymi gminy, dokonują w takim przypadku operacji wewnętrznych, polegających na przesunięciu środków finansowych w ramach jednej jednostki samorządu terytorialnego (tj. gminy X). Zatem czynności te nie podlegają opodatkowaniu VAT, a w konsekwencji nie podlegają wykazaniu w JPK_V7M składanym przez gminę X.
Zaprezentowane stanowisko podzielają organy podatkowe (por. interpretacja indywidualna dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 25 listopada 2021 r., nr 0115-KDIT1-1.4012.444.2018.13.S.DM), a także sądy (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z 15 lutego 2019 r., sygn. akt I SA/Lu 855/18). ©℗
Schemat rozliczenia przez gminę dobrowolnych wpłat od rady rodziców na rachunek szkoły podstawowej* ©℗
1. JAKI PODATEK
VAT: Podatek należny nie wystąpi, gdyż wpłaty od rady rodziców na rachunek szkoły podstawowej nie podlegają VAT
2. W JAKIEJ DEKLARACJI WYKAZAĆ PODATEK
JPK_V7M: Wpłaty te nie podlegają wykazaniu w JPK_V7M.
* w schemacie rozliczenia pominięte zostały inne zdarzenia/czynności
Podstawa prawna
art. 2 pkt 6, art. 5 ust. 1 pkt 1, art. 7, art. 8 ust. 1, art. 15 ust. 6 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 931; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1561)
rozporządzenie ministra finansów, inwestycji i rozwoju z 15 października 2019 r. w sprawie szczegółowego zakresu danych zawartych w deklaracjach podatkowych i w ewidencji w zakresie podatku od towarów i usług (Dz.U. poz. 1988; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2382)
art. 2 ust. 1, art. 6 ust. 1, art. 7 ust. 1 pkt 8 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 559; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1561)
art. 83, art. 84 ustawy z 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1082; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1730)