Nawet najlepsze przygotowanie organizacji i największa troska o przestrzeganie przepisów BHP mogą nie uchronić przed wystąpieniem wypadku. Wynika to przede wszystkim ze specyfiki pracy na budowie, jej poziomu skomplikowania, ale także pojawiającej się z biegiem czasu rutyny. W okresie od stycznia do września 2022 r. miało miejsce 42.604 wypadków przy pracy, które zakończyły się śmiercią 127 osób.
Skutki finansowe w sprawie karnej
Środki kompensacyjne w postaci obowiązku naprawienia szkody, zadośćuczynienia za doznaną krzywdę oraz nawiązka
Przepis art. 46 kk mówi, że„w razie skazania sąd może orzec, a na wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby uprawnionej orzeka, stosując przepisy prawa cywilnego, obowiązek naprawienia, w całości albo w części, wyrządzonej przestępstwem szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę”.
Możliwe jest także orzeczenie nawiązki w wysokości do 200 tysięcy zł na rzecz pokrzywdzonego.
Wobec powyższego, w przypadku, gdy sąd uzna kierownika budowy za winnego zarzucanego mu czynu, tego, że nie dopilnował przestrzegania przepisów bezpieczeństwa, popełnił błąd i będzie to pozostawało w związku ze skutkiem w postaci szkody, krzywdy, sąd obok kary takiej jak np. pozbawienie wolności, orzeknie obowiązek naprawienia szkody, zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, bądź nawiązkę.
Wymaga jednak podkreślenia, iż orzeczenie w/w środków, czyli swoistych kar finansowych możliwe jest tylko wtedy, gdy sąd wyda wyrok skazujący.
Skutki cywilne i karne
Rozmiary odszkodowania w znaczeniu cywilnoprawnym wyznaczają granice obowiązku naprawienia szkody, gdyż wszystko, co wykracza poza nie, byłoby zyskiem z przestępstwa uzyskanego przez pokrzywdzonego. To znaczy, że to również na sądzie będzie spoczywał obowiązek ustalenia rozmiarów szkody, a tym samym określenia wysokości finansowej rekompensaty na rzecz pokrzywdzonego.
Wysokość szkody określona na dzień dokonania przestępstwa może ulec zmniejszeniu, np. w sytuacji, gdy sprawca w części samodzielnie naprawił wyrządzoną szkodę. Środek ten w tym zakresie nie może zostać orzeczony, albowiem środek ten zawsze związany jest z wielkością istniejącej, a więc nienaprawionej szkody (wyr. SN z: 1.4.2021 r., IV KK 113/21, Legalis; z 30.12.2020 r., II KK 302/20, Legalis).
Nierzadką praktyką jest staranie się przez sprawcę przestępstwa, częściowego, wstępnego naprawienia szkody. Wynika to z tego, że wśród dyrektyw wymiaru kary (czyli oceny przez sąd zachowania podsądnego), znajdują się dyrektywy, mówiące o tym że sąd wymierzając karę winien wziąć pod uwagę starania sprawcy o naprawienie szkody, a także zadośćuczynienie.
Dobra wola pokrzywdzonego będzie miała znaczenie przy chęci dobrowolnego poddania się karze przez oskarżonego, gdyż w takim przypadku zgoda pokrzywdzonego niezbędna jest do wydania wyroku skazującego i wymierzenia oskarżonemu określonej kary lub środka karnego lub środka kompensacyjnego bez przeprowadzania postępowania dowodowego, którą on sam zaproponował.
Uzasadnienia
Uznając oskarżonego za winnego sąd orzekając jeden ze środków kompensacyjnych uzasadnia to na przykład w następujący sposób:
„Mając na uwadze żądanie pokrzywdzonego o przyznanie nawiązek w kwotach po 10 tysięcy złotych Sąd uznał za zasadne w okolicznościach sprawy jak i nie mając wiedzy w zakresie dotychczas uzyskanego odszkodowania przez pokrzywdzonego, w tym krąg osób odpowiedzialnych, a także fakt, iż zgodnie z zasadami obowiązującymi przed zmianą Kodeksu karnego podniesioną już wcześniej i faktem, iż instytucje z art. 46 kk były quasi naprawczymi, przyznanie nawiązek od każdego z podsądnych w kwotach po 5 tysięcy złotych, co z jednej strony będzie stanowiło rozsądny dodatkowy element finansowy o rzeczywistej wartości dla pokrzywdzonego i z drugiej rzeczywistej dolegliwości dla podsądnych” (fragment uzasadnienia wyroku).
Kwota zasądzona może nie wydawać się duża, a wynika to z tego, że w razie prawomocnego skazania kierownika budowy za przestępstwo, wskutek którego wystąpiła szkoda, ustalenia tego wyroku co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd cywilny i to w tym postępowaniu pokrzywdzony będzie dochodził całości roszczeń. Oznacza to, że w postępowaniu cywilnym konieczne będzie tylko wykazanie wysokości szkody, gdyż sam fakt odpowiedzialności za dane zdarzenie jest ustalany na podstawie wyroku karnego.
Ważne
Więcej na ten temat:
Prawo budowlane [zmiany]: Odpowiedzialność pracodawcy za naruszanie zasad BHP na budowie
Jaka jest odpowiedzialność cywilna pracodawcy za naruszanie zasad BHP na budowie
Wypadek na budowie. Czy tylko kierownik budowy ponosi odpowiedzialność