Odszkodowanie i zadośćuczynienie - świadczenia, które na podstawie Kodeksu cywilnego, przysługują poszkodowanym w następstwie wypadku przy pracy.
Główną przyczyną wypadków są naruszenia zasad BHP i niewłaściwe zachowanie pracowników. Jest to według danych z GUS 60 proc. przyczyn wszystkich wypadków na budowie. Na drugim miejscu jest niewłaściwy stan czynnika technicznego. Niestosowanie się do zasad BHP, zarówno przez pracowników, jak i pracodawców nadal jest bardzo dużym problemem, pomimo wysokich kar nakładanych za ich nieprzestrzeganie.
Odszkodowanie i zadośćuczynienie za wypadek
Zgodnie z art. 415 KC „Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia”. Odszkodowanie zatem jest formą rekompensaty za szkody poniesione przez poszkodowanego wskutek naruszeń, których był ofiarą. W literaturze, w doktrynie i w przepisach Kodeksu Cywilnego wyróżnia się następujące przesłanki odszkodowania:
- zaistnienie zdarzenia – które będzie pociągało za sobą odpowiedzialność odszkodowawczą na podstawie przepisów prawa
- powstanie szkody
- związek przyczynowo – skutkowy między zdarzeniem a szkodą
Podstawą wypłaty odszkodowania, jest powstanie szkody majątkowej lub niemajątkowej.
Szkodę majątkową - definiuje się jako uszczerbek w dobrach i szeroko rozumianych interesach mających wartość majątkową. Odszkodowanie pełni tzw. funkcję kompensacyjną, co oznacza, że rolą odszkodowania jest wyrównanie majątku poszkodowanego, który zubożał na skutek zdarzenia szkodzącego. Wysokość odszkodowania powinna odpowiadać wysokości poniesionej przez poszkodowanego szkody .
Przykładem szkody majątkowej, wskutek której poszkodowany może domagać się odszkodowania, mogą być m.in. związane z uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia koszty: rehabilitacji, konsultacji lekarskich, sprzętu rehabilitacyjnego, przygotowania do innego zawodu itd.
Należy także pamiętać, że odszkodowanie może obejmować kwestie utraconych zarobków, które zostały zmniejszone przez niezdolność do pracy wskutek wypadku.
Szkodę niemajątkową określa rozmiar krzywdy, którą poszkodowany odniósł wskutek wypadku. Z oczywistych względów zakres krzywdy jest trudny do zmierzenia, ponieważ kwestie niematerialne podlegają wyłącznie subiektywne ocenie. Formę rekompensaty za szkodę niemajątkową (krzywdę) zwykło się nazywać zadośćuczynieniem.
Zadośćuczynienie jest uregulowane w kodeksie cywilnym przede wszystkim w art. 445 KC, art. 446 KC, art. 448 KC. Podane przepisy stanowią podstawę do formułowania roszczeń o zapłatę od podmiotu odpowiedzialnego za wywołanie krzywdy.
Przykładem szkody niemajątkowej (krzywdy) wskutek, której poszkodowany może domagać się zadośćuczynienia są m.in.: cierpienie, ból, wszelkie trudności i niewygody odczuwane wskutek odniesionych urazów wywołanych wypadkiem na budowie itp.
Zgodnie z przyjętą linią orzeczniczą „krzywda rozumiana jest jako szkoda niemajątkowa polegająca na fizycznych dolegliwościach i psychicznych cierpieniach poszkodowanego” (Wyrok Sądu Apelacyjnego Warszawie z dn. 13 grudnia 2017 (V ACa 740/17).
W przypadku zadośćuczynienia, głównym czynnikiembranym pod uwagę jest rozmiar krzywdy jaką poszkodowany odniósł wskutek wypadku na budowie. Z oczywistych względów jest on trudny do zmierzenia, ponieważ kwestie niematerialne podlegają wyłącznie subiektywnej ocenie i trudno jest je zmierzyć.
Sąd przy ustaleniu kwoty zadośćuczynienia bierze pod uwagę szereg czynników m.in.:
- rozmiar krzywdy
- charakter naruszonego dobra
- następstwa jakie wynikły wskutek zdarzenia
- trwałość skutków naruszeń danego dobra poszkodowanego , intensywność tego naruszenia
- czas cierpień jakich doznała osoba poszkodowana
- stopień zawinienia
Jak wskazał Sąd Najwyższy „określenie wysokości odszkodowania za doznaną krzywdę powinno się opierać na obiektywnych i sprawdzalnych kryteriach, kierować się jego celami i charakterem oraz uwzględniać sytuację stron”( Wyrok SN z dn. 12 września 2002r. IV CKN 1266/00).
W przytoczonym orzeczeniu Sąd zwrócił także uwagę na to, że elementami indywidualizującymi wysokość zadośćuczynienia są wiek, intensywność cierpień, rezygnacja z radości życia jaką daje zdrowie, możność pracy i osobisty rozwój osoby poszkodowanej.
Śmierć w wyniku wypadku na budowie
W pierwszym półroczu roku 2022 śmierć poniosło 21 pracowników wskutek wypadków na budowie.
Szkody majątkowe wynikające ze śmierci poszkodowanego wskutek uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia są uregulowane w art. 446 KC.
Oczywistym jest fakt, że nie da się zmierzyć zwykłą kwotą pieniędzy wymiaru cierpień w związku z śmiercią osoby bliskiej. Jak zaznacza Sąd Najwyższy „żadna kwota nie jest w stanie zrekompensować straty osoby bliskiej, w związku z tym celem zadośćuczynienia jest jedynie złagodzenie doznanych cierpień i wyrządzonej krzywdy” (Wyrok SA w Warszawie z dn. 18 października 2017r, I ACa 858/16).
Jeżeli na zmarłym wskutek obrażeń jakie poniósł w wypadku na budowie, ciążył ustawowy obowiązek alimentacyjny – osoba uprawniona może żądać naprawienia szkody w drodze wypłaty jej renty obliczonej stosownie do potrzeb tej osoby oraz do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego, na czas prawdopodobnego trwania w/w obowiązku alimentacyjnego. Takiej samej renty mogą żądać osoby bliskie zmarłego, którym dobrowolnie i stale dostarczał on środków utrzymania, jeśli z okoliczności sprawy wynika, że przemawiają za takim rozwiązaniem zasady współżycia społecznego.
Ważne
Więcej na ten temat:
Prawo budowlane [zmiany]: Odpowiedzialność pracodawcy za naruszanie zasad BHP na budowie
Wypadek na budowie. Czy tylko kierownik budowy ponosi odpowiedzialność
Wypadek na budowie. Jakie działania podjąć
Bezpieczeństwo na budowie. Prawomocne skazanie kierownika budowy. Skutki finansowe i kary