Mój dłużnik przechodzi restrukturyzację. Przygotował propozycje układowe. Na co powinienem zwrócić uwagę, analizując ten dokument? Jak mogę oddać swój głos?
Bartosz Magnowski, adwokat, doradca restrukturyzacyjny, partner w Karasiński Magnowski Młocek sp.p.
Wojciech Młocek, radca prawny, partner w Karasiński Magnowski Młocek sp.p
Wojciech Młocek, radca prawny, partner w Karasiński Magnowski Młocek sp.p
Propozycje układowe to jeden z ważniejszych dokumentów przygotowywanych w postępowaniu restrukturyzacyjnym. Z niego wierzyciel dowie się, na jakich warunkach dłużnik chce spłacić swoje zobowiązania. Jeżeli chce wziąć aktywny udział w postępowaniu, powinien starannie przyjrzeć się tym propozycjom, ocenić je oraz poprawnie oddać głos w głosowaniu nad układem. Obecnie, wraz z rozpoczęciem funkcjonowania Krajowego Rejestru Zadłużonych (KRZ), proces oddania głosu może powodować pewne trudności i wątpliwości.
Co to za dokument
Propozycje układowe to nic innego jak warunki, na jakich dłużnik zamierza po zawarciu i zatwierdzeniu układu przez sąd spłacić swoich wierzycieli. Co do zasady dłużnik zawsze składa własne propozycje układowe – jednak uprawnionymi do złożenia swoich propozycji są również: nadzorca sądowy/zarządca, rada wierzycieli i wierzyciel lub wierzyciele dysponujący więcej niż 30 proc. sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.
W większości postępowań restrukturyzacyjnych (w tym w najbardziej popularnym obecnie postępowaniu o zatwierdzenie układu) dłużnik powinien sporządzić propozycje układowe już na samym początku postępowania. Każdy z wierzycieli może uzyskać informacje o treści propozycji układowych od nadzorcy sądowego (lub odpowiednio nadzorcy układu/zarządcy) albo bezpośrednio od dłużnika. Propozycje układowe są w praktyce często modyfikowane po negocjacjach dłużnika z wierzycielami, a ich ostateczna wersja poddawana jest pod głosowanie.
Propozycje układowe mogą przybrać najróżniejszą postać. Najczęściej spotyka się:
▶1. Redukcję odsetek i/lub wierzytelności głównych.
▶2. Rozłożenie płatności na raty.
▶3. Odroczenie terminu płatności.
▶4. Konwersję długu na akcje lub udziały dłużnika.
Nie występują ograniczenia co do liczby rat układowych, poziomu redukcji wierzytelności czy też długości odroczenia płatności. Należy jednak pamiętać, że propozycje układowe muszą zostać zaakceptowane przez odpowiednią większość wierzycieli i nie powinny być rażąco krzywdzące. Zwykle dłużnik powinien składać propozycje układowe, które są racjonalne i choćby wstępnie uzgodnione z większością wierzycieli. W przeciwnym razie naraża się na brak przegłosowania układu i fiasko procesu restrukturyzacji.
Grupy wierzycieli
W praktyce postępowań restrukturyzacyjnych często spotykany jest podział wierzycieli na różne grupy interesów. Każdej z nich można zaproponować inne propozycje układowe, natomiast co do zasady w ramach jednej grupy oferty powinny być jednakowe. Ponadto grupy wierzycieli powinny być wyodrębnione na podstawie obiektywnych i jednoznacznych kryteriów, np. ze względu na obiektywne źródło wierzytelności (kredyty i pożyczki, zobowiązania publicznoprawne), wysokość wierzytelności, posiadane zabezpieczenia (np. wierzyciele zabezpieczeni hipotecznie, przez zastaw rejestrowy). Niedopuszczalne jest takie wyodrębnienie, które np. dyskryminowałoby określonego wierzyciela, przypisywałoby tego samego wierzyciela do różnych grup lub byłoby dokonane ze względu na relację osobistą z dłużnikiem (np. faworyzowanie stałego kontrahenta). [przykłady 1 i 2]
Jak analizować
Treść propozycji układowych powinna być poddana dokładnej analizie przez wierzyciela – zarówno pod kątem finansowym (czy jest ekonomiczna możliwość wykonania układu), jak i formalnym (czy poprawnie skonstruowano propozycje układowe). Propozycje układowe powinny być zredagowane w sposób przejrzysty, jednoznaczny i niepozostawiający wątpliwości co do warunków i terminów wykonania układu.
W praktyce zdarza się, że dłużnicy przedstawiają propozycje układowe, których wykonanie, biorąc pod uwagę kondycję finansową ich przedsiębiorstwa, jest nierealne lub mało realne. Można to ocenić na podstawie innych rzetelnie sporządzonych dokumentów, tj. spisu wierzytelności, planu restrukturyzacyjnego (który zawiera prognozy finansowe) oraz testu prywatnego wierzyciela.
Wierzyciel powinien ocenić, czy treść propozycji układowych nie będzie rodzić wątpliwości interpretacyjnych czy późniejszych problemów z wykonaniem układu. Szczególną uwagę należy zwrócić na:
▶1. Właściwe wyodrębnienie grup wierzycieli.
▶2. Treść propozycji układowych co do odsetek i innych kosztów powstałych zarówno w okresie przed postępowaniem restrukturyzacyjnym, jak i po jego otwarciu – np. czy odsetki będą umorzone (w całości lub w części), czy oprocentowanie będzie zmniejszone etc.
▶3. Treść propozycji układowych co do kwot głównych – czy występuje redukcja kwoty głównej, na ile rat zostanie rozłożona, jakie są okresy ratalne (miesiąc, kwartał, półrocze etc.), czy propozycje przewidują odroczenie płatności.
▶4. Kiedy rozpocznie się wykonywanie układu – zwykle momentem tym jest data uprawomocnienia się postanowienia o zatwierdzeniu układu; zdarza się jednak, że dłużnicy niewłaściwie określają ów moment, np. wskazują konkretny dzień kalendarzowy, podczas gdy nie wiadomo, kiedy ostatecznie układ zostanie przyjęty i zatwierdzony przez sąd.
▶5. Jak obliczone zostaną poszczególne raty układowe, jeżeli układ przewiduje naliczanie dalszych odsetek – czy np. w pierwszej kolejności spłacona będzie kwota główna, czy też będą to raty kapitałowo-odsetkowe. [przykład 3]
Jak zagłosować
Jeżeli wierzyciel chce aktywnie uczestniczyć w postępowaniu restrukturyzacyjnym, to może (choć nie jest to jego obowiązkiem) oddać głos za lub przeciwko układowi. Głos wstrzymujący się uznawany jest za głos nie oddany.
Przed uruchomieniem Krajowego Rejestru Zadłużonych (działa pod adresem: https://prs.ms.gov.pl/krz) głosowanie odbywało się zwykle w sposób pisemny, poprzez wypełnienie przez wierzyciela wydrukowanej karty do głosowania i odesłanie jej pocztą, lub ustnie do protokołu zgromadzenia wierzycieli (jeżeli wierzyciel stawił się na takim zgromadzeniu i było ono wyznaczone). Po wprowadzeniu KRZ głos wierzyciela powinien zostać oddany za pośrednictwem tego internetowego systemu. Przy czym KRZ nie posiada jeszcze funkcjonalności wypełniania karty do głosowania w systemie, więc można zaobserwować różne praktyki nadzorców sądowych/zarządców. Zwykle oddanie głosu odbywa się poprzez wypełnienie wydrukowanej karty do głosowania oraz przesłanie jej skanu przez KRZ do konkretnej sygnatury sprawy. Wymaga to wcześniejszego utworzenia konta użytkownika w systemie KRZ oraz utworzenia pisma w systemie, a następnie jego uwierzytelnienia za pomocą podpisu kwalifikowanego lub profilu zaufanego.
Uwaga! Należy pamiętać, że o ile dla osób fizycznych założenie konta nie jest raczej problematyczne, o tyle w przypadku osób prawnych czy też osobowych spółek handlowych nie następuje to automatycznie, lecz po weryfikacji, która może potrwać nawet kilka dni. Nie powinno się zatem zwlekać z założeniem konta do ostatniego dnia terminu, bo może to uniemożliwić oddanie głosu.
Warto również pamiętać, że wierzyciele, którym przysługują wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę, alimenty oraz renty z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci i renty z tytułu zamiany uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę, mogą głosować z pominięciem systemu KRZ tradycyjną drogą „papierową”.
Zgromadzenie
Inaczej jest, jeśli w danym postępowaniu zwołano zgromadzenie wierzycieli. Wówczas możliwe jest zagłosowanie nad układem na zgromadzeniu wierzycieli na piśmie lub ustnie do protokołu. A zatem wierzyciel może stawić się w oznaczonym miejscu i czasie na zgromadzeniu wierzycieli i oddać głos, który zostanie odnotowany w protokole posiedzenia rady wierzycieli.
Jeżeli wierzyciel jest spółką, to konieczne jest oddanie głosu zgodnie z reprezentacją wierzyciela ujawnioną w rejestrze oraz dołączenie odpowiedniego odpisu z rejestru poświadczającego sposób reprezentacji i umocowanie danej osoby do oddania głosu. Podobnie, jeżeli wierzyciel głosuje przez pełnomocnika (może być to profesjonalny pełnomocnik, np. adwokat lub radca prawny, jak i inna osoba fizyczna, której udzielono pełnomocnictwa zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego), to ten do oddanego głosu powinien załączyć odpowiednie pełnomocnictwo i ewentualnie odpis z właściwego rejestru wskazujący reprezentację osób udzielających pełnomocnictwa.
Kiedy układ zostanie przyjęty
Wierzyciel posiadający wyższą sumę wierzytelności ma z reguły większy wpływ na to, czy układ zostanie zawarty. Do przyjęcia układu konieczne jest osiągnięcie łącznie dwóch większości: osobowej i kapitałowej. Większość kapitałowa (suma wierzytelności, która wzięła udział w głosowaniu) musi wynieść co najmniej 2/3 wierzytelności głosujących wierzycieli. Większość osobowa (liczba wierzycieli, którzy wzięli udział w głosowaniu) musi wynieść więcej niż połowę głosujących wierzycieli. Oznacza to, że pasywni wierzyciele, którzy nie oddali głosu (lub oddali głos nieważny lub wstrzymujący się) nie są brani pod uwagę przy wynikach głosowania. [przykład 4]
Zgodnie z art. 119 ust. 1 ustawy z 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1588; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 655) „układ zostaje przyjęty, chociażby nie uzyskał wymaganej większości w niektórych z grup wierzycieli, jeżeli wierzyciele mający łącznie dwie trzecie sumy wierzytelności przysługujących głosującym wierzycielom głosowali za przyjęciem układu, a wierzyciele z grupy lub grup, które wypowiedziały się przeciw przyjęciu układu, zostaną zaspokojeni na podstawie układu w stopniu nie mniej korzystnym niż w przypadku przeprowadzenia postępowania upadłościowego”. Oznacza to w praktyce, że wystarczy przyjąć układ tylko w jednej grupie, o ile spełnione są pozostałe kryteria. ©℗
przykład 1
Nie można nikogo pomijać
X sp. z o.o. w restrukturyzacji przedstawiła propozycje układowe, w których podzieliła wierzycieli na trzy grupy. Do pierwszej zaliczyła tych, których kwota główna wierzytelności nie przekracza 10 tys. zł, do drugiej – tych, którzy są zabezpieczeni na majątku spółki hipoteką, do trzeciej zaś – tych, którym przysługują wierzytelności publicznoprawne. Y sp. z o.o., której wierzytelność główna to 30 tys. zł, która nie jest wierzytelnością publicznoprawną i nie jest zabezpieczona hipotecznie, nie została przypisana do żadnej grupy. Podział na grupy został dokonany błędnie.
przykład 2
Trzeba zachować obiektywizm
X sp. z o.o. w restrukturyzacji w swoich propozycjach układowych podzieliła wierzycieli na trzy grupy. Do pierwszej grupy zaliczyła wierzycieli, z którymi współpracuje od ponad 10 lat, do drugiej grupy zostali zaliczeni pozostali wierzyciele. Należy stwierdzić, że taki sposób wyodrębnienia nie spełnia wymogu obiektywności. Podział na grupy został dokonany błędnie.
przykład 3
Określenie zasad naliczania odsetek
X sp. z o.o. w restrukturyzacji przedstawiła wierzycielom propozycję układową, zgodnie z którą „spłata wierzytelności z odsetkami nastąpi w 36 ratach, począwszy od 31 lipca 2022 r., z jednoczesnym odroczeniem płatności o trzy miesiące”.
Takie brzmienie propozycji układowych może wywoływać wątpliwości interpretacyjne na etapie wykonania układu. Nie wiadomo, czy układ zostanie przyjęty i zatwierdzony do 31 lipca 2022 r., nie wiadomo również, jak interpretować odroczenie płatności o trzy miesiące i od jakiego momentu oraz jak liczone będą odsetki zaległe i przyszłe w owych 36 ratach (czy będą płatne w ramach raty kapitałowo-odsetkowej, czy też w inny sposób np. w pierwszej kolejności).
przykład 4
Nieaktywni się nie liczą
W postępowaniu o zatwierdzenie układu X sp. z o.o. uprawnionych do głosowania było 20 wierzycieli, którym łącznie przysługiwały wierzytelności w kwocie 1 mln zł. Udział w głosowaniu wzięło tylko 10 wierzycieli, którzy posiadali łącznie 500 tys. zł wierzytelności. Za układem zagłosowało sześciu wierzycieli, którym przysługiwało 390 tys. zł, przeciwko czterech wierzycieli, którym przysługiwało 110 tys. zł. Układ został przyjęty wobec osiągnięcia większości kapitałowej i osobowej, choć nie zagłosowało 10 wierzycieli, którym przysługiwały wierzytelności na 500 tys. zł. Wierzyciele pasywni nie zostali uwzględnieni. ©℗