Mój kontrahent rozpoczął proces restrukturyzacji. Czy jako wierzyciel mam prawo przejrzeć sporządzony przez niego plan restrukturyzacji? Na jakie elementy powinienem zwrócić uwagę? Czy mogę zgłosić swoje uwagi? Autorami artykułu są Bartosz Magnowski, adwokat, doradca restrukturyzacyjny, partner w Karasiński Magnowski Młocek sp. p. i Wojciech Młocek, radca prawny, partner w Karasiński Magnowski Młocek sp. p.

Obecnie mamy w polskim prawie cztery rodzaje postępowań restrukturyzacyjnych: postępowanie o zatwierdzenie układu, przyspieszone postępowanie układowe, postępowanie układowe oraz postępowanie sanacyjne. W każdym z tych trybów dłużnik (podmiot, który wszedł w proces restrukturyzacji) ma obowiązek przygotowania określonych dokumentów, które dla wierzycieli będą stanowić podstawę do podjęcia racjonalnej decyzji, czy poprzeć proces restrukturyzacji. Do najważniejszych należą:
  • plan restrukturyzacyjny,
  • test prywatnego wierzyciela (stanowiący element planu restrukturyzacyjnego),
  • propozycje układowe.

podstawowe wymogi

Plan restrukturyzacyjny powinien zatem być sporządzony w każdym postępowaniu restrukturyzacyjnym. Jak każdy z dokumentów w ramach postępowania restrukturyzacyjnego powinien być:
  • zupełny – tj. spełniać wymogi formalne przewidziane w prawie restrukturyzacyjnym i w sposób kompleksowy odzwierciedlać zawarte w nim dane;
  • rzetelny – tj. w sposób zgodny z rzeczywistym stanem odzwierciedlać zawarte w nim dane;
  • przejrzysty – wszelkie informacje i dane wskazane w dokumencie powinny być opisane w sposób dostępny i klarowny dla przeciętnego odbiorcy;
  • zwięzły – tj. nie powinien zawierać nadmiernej lub zbędnej ilości danych tam, gdzie nie jest to konieczne.
Zawartość
Plan restrukturyzacyjny przygotowuje wspólnie z dłużnikiem doradca restrukturyzacyjny sprawujący nadzór nad postępowaniem (nadzorca układu, nadzorca sądowy lub zarządca – w zależności od trybu postepowania). Dokument ten stanowi swojego rodzaju „biznesplan” lub „plan naprawczy”, który zawiera m.in. opis przedsiębiorstwa, sytuację ekonomiczną przedsiębiorstwa oraz przewidywane środki naprawcze (restrukturyzacyjne) oraz harmonogram ich wdrożenia w życie. [ramka]
O czym musi poinformować spółka mająca kłopoty
Elementy, jakie powinien zawierać plan restrukturyzacyjny, zostały wskazane w art. 10 ustawy z 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1588; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 655). Należą do nich:
1) opis przedsiębiorstwa dłużnika wraz z informacją o aktualnym oraz przyszłym stanie podaży i popytu w sektorze rynku, na którym przedsiębiorstwo działa;
2) analizę przyczyn trudnej sytuacji ekonomicznej dłużnika;
3) prezentację proponowanej przyszłej strategii prowadzenia przedsiębiorstwa dłużnika oraz informację na temat poziomu i rodzaju ryzyka;
4) pełny opis i przegląd planowanych środków restrukturyzacyjnych i związanych z nimi kosztów;
5) harmonogram wdrożenia środków restrukturyzacyjnych oraz ostateczny termin wdrożenia planu restrukturyzacyjnego;
6) informację o zdolnościach produkcyjnych przedsiębiorstwa dłużnika, w szczególności o ich wykorzystaniu i redukcji;
7) opis metod i źródeł finansowania, w tym wykorzystania dostępnego kapitału, sprzedaży aktywów w celu finansowania restrukturyzacji, finansowych zobowiązań udziałowców i osób trzecich, w szczególności banków lub innych kredytodawców, wielkości udzielonej i wnioskowanej pomocy publicznej oraz pomocy de minimis lub pomocy de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie i wykazania zapotrzebowania na nią;
8) projektowane zyski i straty na kolejne pięć lat oparte na co najmniej dwóch prognozach;
9) imiona i nazwiska osób odpowiedzialnych za wykonanie układu;
10) imiona i nazwiska autorów planu restrukturyzacyjnego;
11) datę sporządzenia planu restrukturyzacyjnego. ©℗
W zależności od konkretnego przypadku plan restrukturyzacyjny może być bardziej rozbudowany, niż wskazują to przepisy, lub też może zostać ograniczony o pewne elementy – o ile nie są one konieczne. Obszerne plany spotykane są zwykle w większych przedsiębiorstwach, np. o rozbudowanej strukturze kapitałowej lub strukturze zatrudnienia, znacznych przychodach i skomplikowanej sytuacji prawnoekonomicznej. Z kolei w przypadku mikro lub małych przedsiębiorstw zawarcie niektórych informacji w planie nie będzie konieczne, a czasem nawet niemożliwe, stąd art. 10 prawa restrukturyzacyjnego pozwala pominąć niektóre z wymienionych elementów. Jednak takie pominięcie zawsze wymaga wyczerpującego uzasadnienia. Brak dostatecznego uzasadnienia będzie bowiem skutkował niekompletnością planu restrukturyzacyjnego, a taka nieprawidłowość może stanowić podstawę do odmowy zatwierdzenia układu.
Jak uzyskać dostęp?
Plan restrukturyzacyjny co do zasady powinien zostać przygotowany przed otwarciem postępowania. Doradca restrukturyzacyjny (nadzorujący postępowanie) powinien zatem dysponować tym dokumentem oraz udostępnić go do wglądu każdemu z wierzycieli, którzy uczestniczą w postępowaniu. Najlepiej zatem zwrócić się bezpośrednio do doradcy restrukturyzacyjnego o udostępnienie tego dokumentu np. w formie elektronicznej. A jeśli ten nie zechce udzielić wierzycielowi dostępu do planu, wówczas można się zwrócić do sądu lub do sędziego komisarza, którzy nadzorują postępowanie, z wnioskiem o zobowiązanie doradcy restrukturyzacyjnego do udostępnienia planu.

analiza istotnych elementów

Należy pamiętać, że plan jest przede wszystkim informacją dla wierzyciela, która stanowić powinna dla niego podstawę do dokonania racjonalnej oceny, czy proces restrukturyzacji jest wykonalny i ma szansę powodzenia. Z tego dokumentu powinien też wysnuć wniosek, czy poparcie dla procesu restrukturyzacji będzie dla niego korzystne czy nie. Jednakże w praktyce plany mają wiele mankamentów i nieścisłości. Na co zatem należy zwrócić uwagę analizując najbardziej istotne jego elementy?
▶Opis przedsiębiorstwa i trudnej sytuacji ekonomicznej. Plan restrukturyzacyjny powinien przede wszystkim odzwierciedlać rzeczywisty stan przedsiębiorstwa dłużnika oraz być sporządzony w sposób przejrzysty i dostępny dla przeciętnego odbiorcy. Niewykluczone jest, że w pewnych przypadkach (np. przedsiębiorstw o znacznych rozmiarach) analiza niektórych elementów planu będzie wymagać poszerzonej wiedzy ekonomicznej i prawnej. Jednakże plan restrukturyzacyjny nie powinien ograniczać się do skomplikowanych wykresów bez przystępnie opracowanej części opisowej, która tłumaczy poszczególne liczby, statystyki, wyliczenia etc. Dotyczy to wszystkich elementów planu restrukturyzacyjnego – od przyczyn trudnej sytuacji ekonomicznej po prognozy finansowe. [przykład 1]

Przykład 1

Brak wykazania przyczyn złej kondycji
W planie restrukturyzacyjnym jako przyczynę trudnej sytuacji majątkowej przedsiębiorstwa wskazano załamanie na rynku surowców. Plan zawiera przy tym kilka wykresów pokazujących zmianę cen surowców w czasie.
Tak sporządzony plan restrukturyzacyjny nie daje wierzycielowi możliwości weryfikacji, jakie są rzeczywiste przyczyny złej kondycji firmy. Dłużnik w planie powinien bowiem precyzyjnie wykazać, jaki wpływ na jego sytuację ekonomiczną miało załamanie na rynku surowców.
Plan restrukturyzacyjny nie może też zawierać tylko ogólnikowych czy szablonowych stwierdzeń i powoływać się na okoliczności, które nie mają bądź nie powinny mieć wpływu na sytuację przedsiębiorstwa. [przykład 2] Omawiany dokument powinien za to opisywać ogólną sytuację branży czy też rynku, na którym działa dłużnik. Umożliwi to wierzycielowi weryfikację, czy w kontekście całej branży przyczyny zagrożenia niewypłacalnością dłużnika rzeczywiście mają uzasadnienie i jakie są prognozy dla danej branży. Przy czym w pewnych przypadkach nie ma konieczności zawierania takiej charakterystyki – w szczególności, jeżeli mamy do czynienia ze specyficzną i mało popularną branżą, dla której nie są dostępne raporty czy opracowania.
Używanie znaku towarowego muszą potwierdzać solidne dowody
Używanie znaku towarowego muszą potwierdzać solidne dowody

Zobacz również

Przykład 2

Ogólniki to za mało, niezbędne konkrety
W planie restrukturyzacyjnym wskazano, że dłużnik jest zagrożony niewypłacalnością ze względu na wystąpienie pandemii COVID-19. Tymczasem jego branża nie ucierpiała na pandemii. W ten sytuacji plan restrukturyzacyjny powinien zawierać szersze omówienie, jakie konkretnie czynniki spowodowane pandemią miały przełożenie na spadek przychodów czy realizację kontraktów.
▶Planowana strategia przedsiębiorstwa i środki restrukturyzacyjne. To jeden z najistotniejszych elementów omawianego dokumentu. Strategia i powiązane z nimi środki naprawcze powinny być konkretne oraz wskazywać koszty wdrożenia takich środków (o ile występują). [przykład 3] Środki restrukturyzacyjne i przedstawiona strategia muszą być również możliwe do wprowadzenia, uwzględniając np. rozmiar przedsiębiorstwa, charakterystykę tych środków. [przykład 4] Często jednak strategia określona w planie restrukturyzacyjnym opiera się na pomyśle zmiany branży lub rozszerzenia zakresu działalności. W takim przypadku kluczowym aspektem, który powinien znaleźć się w planie, są koszty przebranżowienia czy też rozszerzenia działalności. [przykład 5]

Przykład 3

Koszty powinny być określone
Dłużnik napisał, że strategią przyjętą przez niego w procesie restrukturyzacji będzie obniżenie kosztów, przy jednoczesnym zwiększeniu przychodów. Ograniczenie kosztów ma zostać osiągnięte przez redukcję zatrudnienia, a zwiększenie przychodów poprzez intensyfikację działań marketingowych.
Dłużnik powinien podać prognozowane koszty wdrożenia tych środków naprawczych i wskazać, jakie kwoty uda się zaoszczędzić i o jakie kwoty zwiększą się przychody przedsiębiorstwa.

Przykład 4

Prognozę trzeba uzasadnić
Dłużnik wskazał w planie restrukturyzacyjnym, że dzięki nowym działaniom marketingowym jego przychody zwiększą się o 30 proc., przy czym planuje, że koszty tych działań wyniosą 3000 zł rocznie i nie uzasadnił tych twierdzeń. Na pierwszy rzut oka, przy uwzględnieniu stawek rynkowych, nie wydaje się, żeby możliwe było osiągnięcie podanego poziomu przychodów przy poniesieniu tak małych kosztów.

Przykład 5

Liczby uwiarygodnią plany
Dłużnik prowadzący hurtownię napojów bezalkoholowych jako środek restrukturyzacyjny wskazał w planie restrukturyzacyjnym rozszerzenie działalności o branżę napojów alkoholowych. Jednak taka zapowiedź jest zbyt lakoniczna. Powinien wskazać m.in. szacowane koszty zakupu towaru, uzyskania stosownych pozwoleń i konieczności zwiększenia powierzchni magazynowych.
▶Harmonogram. Plan restrukturyzacyjny powinien również zawierać harmonogram wdrożenia środków restrukturyzacyjnych – przy czym nie jest konieczne wskazywanie konkretnych dat, a wystarczające jest odniesienie się do pewnych przedziałów czasowych (np. miesiąca, kwartału, półrocza). Harmonogram powinien być realny do wykonania i powiązany z możliwościami danego przedsiębiorstwa. [przykład 6]

Przykład 6

Ważna spójność wyliczeń
Dłużnik wskazał następujące środki restrukturyzacyjne: ograniczenie zatrudnienia do końca II kw. 2022 r. (koszt 20 000 zł, oszczędność na poziomie 80 000 zł rocznie), rezygnację z dodatkowego biura do III kw. 2022 r. (brak kosztu, oszczędność na poziomie 36 000 zł rocznie) oraz ograniczenie kosztów energii poprzez montaż paneli fotowoltaicznych w II kw. 2023 r. (koszt 100 000 zł, oszczędność na poziomie 20 000 zł rocznie).
Taki harmonogram wydaje się spójny, a uzyskane oszczędności mogą przynajmniej częściowo sfinansować inwestycję w ograniczenie kosztów energii.
▶Opis metod i źródeł finansowania. W tej części planu dłużnik wskazuje, jak zamierza sfinansować proces restrukturyzacji. Wierzyciel powinien zwrócić szczególną uwagę na fragmenty opisujące zamiar zbywania aktywów (nieruchomości, maszyn etc.) w celu finansowania restrukturyzacji. Jeżeli dłużnik zamierza to robić, to powinien przynajmniej wskazać, których konkretnie z nich dotyczy planowana sprzedaż, na jakich warunkach i na rzecz jakiego podmiotu. Szczególnej uwagi wymagają fragmenty opisujące zamiary zaciągania nowych zobowiązań przez dłużnika w celu finansowania restrukturyzacji. Nowe obciążenia czy też zbycie aktywów mogą doprowadzić do zmniejszenia stopnia jego zaspokojenia w przyszłości. [przykłady 7 i 8] Jednocześnie – nie należy jednak z góry odrzucać proponowanych przez dłużnika źródeł pozyskania finansowania restrukturyzacji. Należy pamiętać, że w wielu przypadkach restrukturyzacja będzie korzystniejsza dla wierzyciela niż np. ogłoszenie upadłości dłużnika. Wiarygodność źródeł finansowania restrukturyzacji trzeba oceniać w kontekście całego planu restrukturyzacyjnego.

Przykład 7

Opis źródeł nie może być lakoniczny
Dłużnik wskazał, że chce sfinansować restrukturyzację, zaciągając nowe pożyczki u podmiotów prywatnych „na rynkowych warunkach”. Ponadto zaznaczył lakonicznie, że restrukturyzacja będzie finansowana ze środków pochodzących ze sprzedaży trudno zbywalnych zapasów magazynowych. W takim przypadku należy wymagać, by oba źródła finansowania były dokładniej opisane przez dłużnika – np. powinien określić, czy pożyczkodawca jest podmiotem powiązanym z dłużnikiem, co dłużnik rozumie poprzez rynkowe warunki pożyczki, jaki będzie okres i wielkość pożyczki, co oznaczają trudno zbywalne zapasy magazynowe, na rzecz jakiego podmiotu i za jaką cenę mogłyby zostać zbyte te zapasy.

Przykład 8

Sprzedaż – tak, ale dobrze, jeśli pieniądze trafią do czekających na należności
Dłużnik wskazał w planie restrukturyzacyjnym, że zamierza sprzedać jedną ze swoich trzech nieruchomości po cenie rynkowej według oszacowania dokonanego przez rzeczoznawcę majątkowego, tj. ok. 1 000 000 zł, przy czym 30 proc. środków uzyskanych ze sprzedaży tej nieruchomości będzie wydatkowana na bieżące zaspokojenie zobowiązań przedsiębiorstwa, a 70 proc. środków zostanie zabezpieczonych na depozycie w celu wykonania układu. Wierzycielowi taka informacja wskazuje, że środki uzyskane ze sprzedaży nieruchomości pozwolą na częściowe zaspokojenie wierzycieli w ramach układu.
▶Prognozy finansowe. Projektowane zyski i straty finansowe powinny przede wszystkim opierać się na co najmniej dwóch pięcioletnich prognozach. Zasadniczo prognozy powinny zakładać wariant optymistyczny oraz realistyczny bądź też pesymistyczny. Przy mniejszych przedsiębiorstwach całkowicie wystarczające jest wskazanie najprostszej struktury przychodów, kosztów i zysku (straty) w danym roku obrotowym, natomiast w przypadku większych podmiotów prognozy powinny być oparte np. na strukturze sprawozdań finansowych (rachunek zysków i strat). Założenia do prognoz finansowych powinny być opisane w planie restrukturyzacyjnym, tak aby wierzyciel mógł zweryfikować ich poprawność w kontekście możliwych do przewidzenia warunków rynkowych. [przykład 9] Wierzyciel powinien przy tym szczególną uwagę zwrócić na spójność prognoz finansowych zawartych w planie restrukturyzacyjnym z propozycjami układowymi przedstawionymi przez dłużnika oraz zweryfikować, czy prognozy pozwolą dłużnikowi na wygenerowanie nadwyżek finansowych i uregulowanie wierzytelności.

Przykład 9

Bez uzasadnienia ani rusz
W pięcioletniej prognozie (w wariancie optymistycznym) dłużnik działający w branży meblarskiej założył, że zamiast straty poniesionej w 2021 r. na poziomie ok. 1 000 000 zł, osiągnie zysk na koniec 2022 r. w kwocie 500 000 zł. Założenia do prognozy w wariancie optymistycznym przewidują wzrost przychodów o 40 proc. rok do roku – przy wzroście kosztów o 5 proc. rok do roku – oraz niewielki przychód z tytułu sprzedaży nieruchomości. Jednocześnie w planie restrukturyzacyjnym wskazano, że przewidywany przeciętny wzrost przychodów w branży meblarskiej wyniesie 10 proc.
Dłużnik powinien uzasadnić, na podstawie czego prognozuje tak znaczny wzrost przychodów w 2022 r. w porównaniu z prognozami dla branży meblarskiej. Nie uzasadnił też stosunkowo niewielkiego wzrostu kosztów, np. wzrostu surowców do produkcji mebli, czy też wynagrodzeń, a przychody ze sprzedaży nieruchomości nie są wystarczające, aby zakładać tak diametralną zmianę wyników finansowych w 2022 r.

możliwości zmian

Spójny, przejrzysty i przystępny plan restrukturyzacyjny pozwala podjąć racjonalne decyzje wierzycielowi, zaś plan restrukturyzacyjny, który posiada wiele niejasności, błędów i przeoczeń – powinien skłaniać wierzycieli do pogłębionych analiz. Co zatem zrobić, jeżeli wierzyciel zauważył błędy lub nieścisłości? Otóż, jeżeli dokument posiada takie mankamenty, wierzyciel może zwrócić się do dłużnika oraz doradcy restrukturyzacyjnego nadzorującego postępowanie o wyjaśnienie nieścisłości lub poprawienie błędów. Plan restrukturyzacyjny może, a nawet powinien, podlegać zmianom i korektom w zależności od dynamiki postępowania i zmieniających się czynników ekonomicznych.
Nie ma również przeszkód, aby wierzyciel zaproponował swoje zmiany i przesyłał dłużnikowi uwagi do planu restrukturyzacyjnego. Propozycje te mogą, lecz nie muszą zostać uwzględnione przez dłużnika, co nie zmienia jednak faktu, że ostatecznie to wierzyciel decyduje o tym, czy plan restrukturyzacyjny przekonuje go na tyle, że będzie skłonny do oddania głosu za układem. ©℗