Z kontekstu pytania można wnioskować, że gmina zamierza udzielić zamówienia publicznego, korzystając z regulacji ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (tzw. specustawa ukraińska). Akt ten wprowadził wiele rozwiązań upraszczających różne procedury, w tym dotyczące zamówień publicznych. Przy czym na szczególną uwagę zasługuje art. 12 specustawy, gdzie w ust. 6 postanowiono, że nie stosuje się przepisów ustawy – Prawo zamówień publicznych „do zamówień publicznych niezbędnych do zapewnienia pomocy, o której mowa w ust. 1–4, 18 i 19, przez wojewodę, inne organy administracji publicznej, jednostki podległe lub nadzorowane przez organy administracji publicznej, jednostki sektora finansów publicznych oraz inne organy władzy publicznej, jednostki samorządu terytorialnego, związki jednostek samorządu terytorialnego lub związki metropolitalne, lub niezbędnych do informowania o pomocy kierowanej do obywateli Ukrainy, o których mowa w art. 1 ust. 1”.
Tylko niektóre dostawy i usługi
Wskazana regulacja prawna nawiązuje więc m.in. do zamówień publicznych wymienionych m.in. w ust. 1 i 4 ww. art. 12. Tamże zaś postanowiono, że:
„1. Wojewoda może zapewnić pomoc obywatelom Ukrainy, o których mowa w art. 1 ust. 1, polegającą na:
1) zakwaterowaniu;
2) zapewnieniu całodziennego wyżywienia zbiorowego;
3) zapewnieniu transportu do miejsc zakwaterowania, o których mowa w pkt 1, między nimi lub do ośrodków prowadzonych przez Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców na podstawie przepisów ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub miejsc, w których obywatelom Ukrainy udzielana jest opieka medyczna;
4) finansowaniu przejazdów środkami transportu publicznego oraz specjalistycznego transportu przeznaczonego dla osób z niepełnosprawnością w szczególności do miejsc lub pomiędzy miejscami, o których mowa w pkt 1‒3;
5) zapewnieniu środków czystości i higieny osobistej oraz innych produktów. (…)
4. Jednostka samorządu terytorialnego, związek jednostek samorządu terytorialnego lub związek metropolitalny, z własnej inicjatywy i w zakresie posiadanych środków, może zapewnić pomoc obywatelom Ukrainy, o których mowa w art. 1 ust. 1”.
Zatem z powyższych regulacji należy wnioskować, że w podanych powyżej sytuacjach jednostka samorządu terytorialnego nie musi stosować prawa zamówień publicznych. W konsekwencji nie mają też zastosowania inne wymogi z tym powiązane, np. wadium, zabezpieczenia wykonania umowy itp. Dotyczy to właśnie m.in. zamówień na zapewnienie całodziennego wyżywienia. Co należy jednak podkreślić, wskazany uproszczony tryb dotyczy tylko takich zamówień, które są realizowane w formie pomocy dla:
  • obywateli Ukrainy, którzy przybyli na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa, oraz
  • obywateli Ukrainy posiadających Kartę Polaka, którzy wraz z najbliższą rodziną z powodu tych działań wojennych przybyli na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Kryteria wyboru
Nie oznacza to jednak, że gmina, udzielając zamówienia poza reżimem PZP, nie ma żadnych obowiązków. W ust. 7 specustawy ukraińskiej ustawodawca m.in. postanowił, że jednostka samorządu terytorialnego, w terminie trzech miesięcy od końca miesiąca, w którym udzielono zamówienia, zamieszcza w Biuletynie Zamówień Publicznych informację o udzieleniu zamówienia, o którym mowa w ust. 6. W ogłoszeniu tym jest zobowiązana podać:
1) nazwę i adres siedziby zamawiającego;
2) datę i miejsce zawarcia umowy lub informację o zawarciu umowy drogą elektroniczną;
3) opis przedmiotu umowy, z wyszczególnieniem odpowiednio ilości rzeczy lub innych dóbr oraz zakresu usług;
4) cenę albo cenę maksymalną, jeżeli cena nie jest znana w chwili zamieszczenia ogłoszenia;
5) wskazanie okoliczności faktycznych uzasadniających udzielenie zamówienia bez zastosowania przepisów ustawy z 11 września 2019 r. ‒ Prawo zamówień publicznych;
6) nazwę (firmę) podmiotu albo imię i nazwisko osoby, z którymi została zawarta umowa.
Niestety, jeśli chodzi o kryteria wyboru wykonawcy zamówienia, to specustawa tej kwestii nie rozstrzyga. Należy jednak zauważyć, że ustawodawca w pkt 5 nakazuje zamawiającemu (np. gminie) wykazać okoliczności faktyczne uzasadniające udzielenie zamówienia. Jak rozumieć ten obowiązek? W praktyce może to być wskazanie kryteriów czy przesłanek, które JST zastosowała, gdy było więcej chętnych na zrealizowanie zamówienia. W uproszczeniu można zatem stwierdzić, że to gmina indywidualnie będzie konkretyzować kryteria, które zadecydują o wyborze podmiotu do realizacji zamówienia. Przy czym muszą być one opracowane wcześniej, bowiem przepisy obligują do zapewnienia jawności i transparentności wydatkowania środków publicznych.
Podsumowując: gmina, niosąc pomoc ofiarom wojny w Ukrainie, może udzielić zamówienia bez przetargu, do czego uprawnia ją specustawa. Nie może jednak tego robić zupełnie dowolnie. Zatem w sytuacji opisanej przez czytelnika – pewne kryteria zapewne zostaną podane, a takimi może być m.in. cena usługi. ©℗
Samorząd, który zdecydował się udzielić zamówienia z pominięciem prawa zamówień publicznych, musi informację o tym zamieścić w BIP.
Podstawa prawna
•art. 12 ust. 1, 4, 6–7 ustawy z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U. z 2022 r. poz. 583)