Uchwalona w minionym tygodniu i już obowiązująca ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U. z 2022 r. poz. 583) zakłada, że wojewodowie mogą zapewniać uchodźcom pomoc w zakresie zakwaterowania, całodziennego wyżywienia, transportu do miejsc zakwaterowania czy punktów udzielania wsparcia. Mogą też zapewniać środki czystości, higieny osobistej i inne produkty. Poza tym ostatnim punktem umowy związane z udzielaniem tej pomocy można zawierać z pominięciem przepisów o zamówieniach publicznych. Mówiąc wprost – administracja publiczna nie musi organizować przetargów. W praktyce przewidywane zwolnienie obejmie głównie zakup żywności i wynajem środków transportu. Zakup czy najem budynków i tak nie podlega bowiem przepisom o zamówieniach, a raczej mało prawdopodobne jest, by na szybko zlecano budowę nowych, specjalnie na potrzeby zakwaterowania uchodźców. Zarówno możliwość (bo nie będzie to obowiązek) organizowania wspomnianej pomocy, jak i zwolnienie z przepisów zamówieniowych przewidziano w art. 12 ustawy.
Informacje w biuletynie
Podobne ułatwienia przewidziano również przy niektórych innych zamówieniach (np. zakupie komputerów czy sprzętu fotograficznego niezbędnego do nadawania obywatelom Ukrainy numerów PESEL czy zapewnienia im świadczeń rodzinnych). Podczas prac w Sejmie dodano jednak przepisy, które mają zwiększyć przejrzystość tych wydatków. W ciągu trzech miesięcy od końca miesiąca, w którym udzielono zamówienia objętego zwolnieniem, administracja będzie musiała zamieścić w Biuletynie Zamówień Publicznych informację o nim. W ogłoszeniach tych będą wskazywane dane zamawiającego, data zawarcia umowy wraz ze wskazaniem kontrahenta, opis przedmiotu umowy, z wyszczególnieniem odpowiednio ilości rzeczy lub innych dóbr oraz zakresu usług i ceny, jaką za nie zapłacono (albo przewidzianej ceny maksymalnej, jeżeli konkretna kwota nie będzie znana w chwili zamieszczenia ogłoszenia). Znajdą się tam również informacje o wskazaniu okoliczności faktycznych, które uzasadniały udzielenie zamówienia bez przetargu.
Golecki: Nowela ustawy antyzatorowej skrojona na miarę potrzeb [WYWIAD]
Golecki: Nowela ustawy antyzatorowej skrojona na miarę potrzeb [WYWIAD]

Zobacz również
Pozostałe zakupy, w tym również wspomniane środki czystości i higieny osobistej, nie zostały zwolnione spod przepisów o zamówieniach publicznych. Nie zawsze jednak będzie to oznaczać obowiązek przeprowadzenia przetargu. Jak przypomina w specjalnym komunikacie Urząd Zamówień Publicznych, można skorzystać z trybów takich jak zamówienie z wolnej ręki czy negocjacje bez ogłoszenia. Jest to uzasadnione koniecznością natychmiastowej realizacji tych zadań. Z kolei do progu 130 tys. zł obowiązuje zwykłe zwolnienie ustawowe.
Polecenia premiera
Przepisy o zamówieniach publicznych nie znajdą z kolei zastosowania przy realizacji poleceń premiera, które wprowadzono nowelizacją ustawy o zarządzaniu kryzysowym (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 261). Zgodnie z dodaną regulacją prezes Rady Ministrów „w sytuacji kryzysowej” może wydawać polecenia obowiązujące nie tylko administrację rządową czy samorządową, lecz także przedsiębiorców. Są one wydawane w drodze decyzji administracyjnej, podlegają natychmiastowemu wykonaniu oraz nie wymagają uzasadnienia. Mają służyć przede wszystkim zapewnieniu właściwego funkcjonowania, ochrony, wzmocnienia lub odbudowy infrastruktury krytycznej, przejęcia kontroli nad sytuacją kryzysową oraz usunięcia jej skutków. O ile prawo do nakazywania czegoś administracji publicznej nie budzi wątpliwości, o tyle uprawnienie to wobec przedsiębiorców już tak. Zwłaszcza że pojęcia takie jak „przejęcie kontroli nad sytuacją kryzysową” czy „usunięcie jej skutków” są stosunkowo nieostre i można sporo pod nie podciągnąć. Co równie istotne, choć specjalne uprawnienia wprowadzono ustawą mającą regulować pomoc dla uchodźców z Ukrainy, to jednak nie mają one charakteru czasowego i znajdą zastosowanie w każdej sytuacji kryzysowej. A pojęcie „sytuacji kryzysowej” też jest nieostre.©℗