Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej uznał za nieważny przepis dyrektywy, który zobowiązuje producentów paneli fotowoltaicznych do finansowania kosztów gospodarowania odpadami z tych paneli, o ile zostały one wprowadzone do obrotu przed 2012 r.
W 2012 r. weszła w życie dyrektywa 2012/19 w sprawie zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Zgodnie z nią opłatę związaną z kosztem utylizacji odpadów z paneli ponoszą ich producenci. W Czechach dosłownie na miesiąc przed przyjęciem dyrektywy wprowadzono natomiast prawo krajowe, które obciążyło tą opłatą użytkowników paneli. Spółka Vysočina Wind, która eksploatowała elektrownię słoneczną, uiściła ją za lata 2015/2016, ale potem zażądała od państwa odszkodowania za niewłaściwą implementację unijnych przepisów. Z dyrektywy 2012/19 wyraźnie wynika bowiem, że kosztami pozbycia się paneli fotowoltaicznych wprowadzonych do obrotu od sierpnia 2005 r. nie mogą zostać obciążeni użytkownicy (art. 13 ust. 1).
Rozstrzygając ten spór, TSUE uznał wspomniany przepis za częściowo nieważny w tym zakresie, w jakim działał on wstecz i nakładał na producentów obowiązek ponoszenia opłat związanych z zagospodarowaniem odpadów związanych ze sprzętem. Przy czym datą graniczną jest tu moment opublikowania dyrektywy, czyli lipiec 2012 r. Dyrektywa nie mogła zobowiązywać do obciążania opłatą producentów, bo naruszało to zasadę, zgodnie z którą prawo nie działa wstecz. Tu działało, bo ingerowało „w sytuacje prawne powstałe i ostatecznie nabyte przed tym momentem, względnie ingeruje w już zakończone zachowania”. Innymi słowy producent mógł już dawno sprzedać swój towar i nagle dowiadywał się, że musi z tego tytułu odprowadzić jakąś dodatkową opłatę, o której wcześniej nie miał pojęcia. Jeśli więc panele fotowoltaiczne wprowadzono do obrotu przed lipcem 2012 r., to prawo krajowe, tak jak prawo czeskie, mogło obciążać opłatami związanymi z zagospodarowaniem odpadów użytkowników.
Rzecznik generalny w swej opinii proponował, by w takich sytuacjach użytkownicy mieli prawo żądać odszkodowania od państwa. Jego zdaniem, wprowadzając na miesiąc przed przyjęciem dyrektywy sprzeczne z nią przepisy, kraj członkowski działał wbrew zasadzie lojalności, o ile cele dyrektywy były już ustalone i znane.
TSUE nie podzielił tej konstatacji.
„Wprowadzenie do ustawy w sprawie odpadów, ponad miesiąc przed przyjęciem dyrektywy w sprawie WEEE, przepisu przewidującego sprzeczny z tą dyrektywą obowiązek uiszczania opłat przez użytkowników paneli fotowoltaicznych, nie stanowi samo w sobie naruszenia prawa UE przez Czechy, ponieważ dopóki dyrektywa ta nie stanie się częścią porządku prawnego Unii, dopóty nie można uznać, że osiągnięcie przewidzianego w niej rezultatu jest poważnie zagrożone” – uzasadnił TSUE.
orzecznictwo
Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 25 stycznia 2022 r., sprawa C-181/20 www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia