Na skutek podziału nieruchomości wójt gminy naliczył mi 50 tys. zł opłaty adiacenckiej. W okresie COVID-19 taka kwota jest dla mojej firmy dużym obciążeniem. Czy można zaproponować gminie alternatywne pokrycie długu, np. przejęcie przez nią części nieruchomości po podziale?

Tak, istnieje możliwość rozliczenia opłaty adiacenckiej poprzez przeniesienie przez przedsiębiorcę na rzecz gminy własności części nieruchomości uzyskanej w wyniku podziału.
Definicja opłaty adiacenckiej zawarta jest w art. 4 pkt 11 ustawy o gospodarce nieruchomościami (dalej: u.g.n.), z którego wynika, że „należy przez to rozumieć opłatę ustaloną w związku ze wzrostem wartości nieruchomości spowodowanym budową urządzeń infrastruktury technicznej z udziałem środków Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego, środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej lub ze źródeł zagranicznych niepodlegających zwrotowi, albo opłatę ustaloną w związku ze scaleniem i podziałem nieruchomości, a także podziałem nieruchomości”.
Opłata ta jest naliczana na podstawie art. 107 u.g.n. w wysokości „do 50 proc. wzrostu wartości tych nieruchomości, w stosunku do wartości nieruchomości dotychczas posiadanych”. Wysokość stawki procentowej ustala rada gminy w uchwale o scaleniu i podziale nieruchomości. Natomiast konkretyzacja opłaty następuje zgodnie z art. 107 ust. 4 u.g.n. w drodze decyzji wydanej przez wójta, burmistrza albo prezydenta miasta.
Z punktu widzenia czytelnika kluczowy jest art. 107 ust. 5 u.g.n., gdzie postanowiono, że: „w rozliczeniu opłaty adiacenckiej lub zaległości z tego tytułu osoba zobowiązana do jej wniesienia może przenieść na rzecz gminy, za jej zgodą, prawa do działki gruntu wydzielonej w wyniku scalenia i podziału. Przepis art. 66 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa stosuje się odpowiednio”. Wyjaśniono w nim również, że różnice między wartością działki gruntu wydzielonej w wyniku scalenia i podziału a należnością wynikającą z opłaty adiacenckiej są pokrywane w formie dopłat. Powyższa regulacja nawiązuje do art. 66 ordynacji podatkowej. Tamże m.in. wskazano, że szczególnym przypadkiem wygaśnięcia zobowiązania podatkowego jest przeniesienie własności rzeczy lub praw majątkowych na rzecz gminy, powiatu lub województwa ‒ w zamian za zaległości podatkowe z tytułu podatków stanowiących dochody ich budżetów.
Przeniesienie następuje na wniosek podatnika, na podstawie umowy zawartej między wójtem, burmistrzem (prezydentem miasta), starostą albo marszałkiem województwa a podatnikiem. Umowa wymaga formy pisemnej. W przypadku jej zawarcia organ podatkowy pierwszej instancji wydaje decyzję stwierdzającą wygaśnięcie zobowiązania podatkowego.
W postanowieniu Sądu Najwyższego z 14 listopada 2018 r. (sygn. akt I CSK 285/18) zaakcentowano, że wprawdzie umowa unormowana w art. 66 ordynacji podatkowej ma charakter cywilnoprawny, jednakże w swej istocie nie jest umową wzajemną ani odpłatną, a jedynie sposobem poboru i uiszczenia należnego podatku, szczególną przyczyną wygaśnięcia zobowiązania podatkowego. W jej ramach jednostka samorządu terytorialnego nie spełnia żadnego świadczenia, nie zwalnia podatnika z długu podatkowego ani nie udziela żadnej ulgi, lecz wykonuje swoje kompetencje w zakresie egzekwowania dochodów publicznych, przyjmując jednostronne świadczenie podatnika, który w ten sposób spełnia ciążące na nim zobowiązanie podatkowe.
Zatem jeżeli przedsiębiorca przeniesie część podzielonej nieruchomości na gminę, to obowiązek zapłaty opłaty adiacenckiej wygaśnie, surogatem będzie bowiem właśnie ta wniesiona część gruntu.
Podstawa prawna
• art. 66 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1325; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 802)
• art. 4 pkt 11, art. 107 ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 199; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 815)