Na początku roku kwestią, która budzi najwięcej wątpliwości, jest zgłaszanie płatników do małego ZUS plus, a więc do ulgi w opłacaniu składek na ubezpieczenie społeczne dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą.

Mają do niej prawo przedsiębiorcy, których przychód w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczył 120 tys. zł. Ulga polega na tym, że mają prawo opłacać składki uzależnione od ich indywidualnego dochodu. Podstawa wymiaru składek nie może być jednak niższa niż 30 proc. minimalnego wynagrodzenia, nawet gdy przedsiębiorca notował w poprzednim roku stratę.

Zgodnie z ogólną zasadą do małego ZUS plus należy zgłosić się do końca stycznia, a zgłoszenie polega na wyrejestrowaniu się z ubezpieczeń ze starym kodem i zarejestrowaniu się z nowym, właściwym dla małego ZUS plus (05 90 lub 05 92 [renciści]). Ponadto za styczeń należy złożyć imienny raport miesięczny, a gdy płatnik opłaca składki tylko za siebie – deklarację rozliczeniową, w której zawarte zostaną dane o przychodzie za poprzedni rok.

Niedopełnienie któregokolwiek z tych obowiązków będzie skutkowało brakiem prawa do ulgi i naliczeniem przez ZUS składek od standardowej podstawy, tj. nie niższej niż 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia. ©℗

PROBLEM Nasz klient korzystał z małego ZUS plus w latach 2019‒2021. Zgłosiliśmy go do tej ulgi także w tym roku, bo spełnił warunki przychodu poniżej 120 tys. zł w 2023 r. Czy postąpiliśmy prawidłowo?

ODPOWIEDŹ Analizując ustawę o systemie ubezpieczeń społecznych, moim zdaniem należy dojść do wniosku, że jest to działanie nieprawidłowe. Na takim samym stanowisku stoi obecnie także ZUS, chociaż trzeba odnotować, że pojawiają się również głosy przeciwne. W niektórych przypadkach dochodzi do zmiany stanowiska przez ZUS, czego nie można z góry wykluczyć.

Zgodnie z art. 18c ust. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa) z prawa do małego ZUS plus nie mogą skorzystać osoby, które (lub wobec których):

  • w poprzednim roku kalendarzowym miały zastosowanie przepisy dotyczące zryczałtowanego podatku dochodowego w formie karty podatkowej i które korzystały ze zwolnienia sprzedaży od podatku od towarów i usług na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 ustawy o podatku od towarów i usług;
  • spełniają warunki do skorzystania z preferencyjnych składek określonych w art. 18a ustawy systemowej (prawo do opłacania składek od podstawy wymiaru wynoszącej 30 proc. minimalnego wynagrodzenia);
  • w poprzednim roku kalendarzowym prowadziły pozarolniczą działalność gospodarczą przez mniej niż 60 dni kalendarzowych;
  • w poprzednim roku kalendarzowym także prowadziły inną pozarolniczą działalność;
  • wykonują działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia tej działalności w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w jej zakres;
  • ustalały podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zgodnie z niniejszym artykułem przez 36 miesięcy kalendarzowych w ciągu ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej; do tych limitów wlicza się każdy miesiąc kalendarzowy, w którym osoba odpowiednio korzystała z małego ZUS plus lub prowadziła pozarolniczą działalność gospodarczą przez co najmniej jeden dzień kalendarzowy.

Ostatni z wymienionych wyżej punktów rozumiany jest w ten sposób, że rozpatrując w styczniu 2024 r. możliwość skorzystania z małego ZUS plus, należy spojrzeć na 60 ostatnich miesięcy, a więc okres od stycznia 2019 r. do grudnia 2023 r. Zatem jeśli przedsiębiorca korzystał z małego ZUS plus w okresie od stycznia 2019 r. do grudnia 2021 r., to oznacza, że wykorzystał 36 miesięcy w ciągu rozpatrywanego 60-miesięczego okresu styczeń 2019 r. ‒ grudzień 2023 r. A to oznacza, że spełniona została negatywna przesłanka do skorzystania z ulgi, a więc przedsiębiorca nie może z niej skorzystać. Będzie mógł się do niej zgłosić dopiero od stycznia 2025 r.

Trzeba jednak odnotować, że pojawiają się inne poglądy na rozumienie tego przepisu. Zdaniem rzecznika małych i średnich przedsiębiorców w opisywanej wyżej sytuacji w styczniu 2024 r. rozpoczyna się 61. miesiąc kalendarzowy, liczony od stycznia 2019 r. Zatem okres 60 miesięcy, które trzeba brać pod uwagę, obejmuje okres od lutego 2019 r. do stycznia 2024 r., a wtedy ulga była wykorzystywana przez 35, a nie 36 miesięcy. A to już otwiera drogę do małego ZUS plus. ©℗

PROBLEM Klient naszego biura nalegał, żeby zgłosić go do małego ZUS plus, mimo że korzystał z niego w latach 2019‒2021. Dowiedzieliśmy się z infolinii, że popełniliśmy błąd. Co w takim razie powinniśmy zrobić?

ODPOWIEDŹ Jak wynika ze wcześniejszej odpowiedzi, ZUS stoi na stanowisku, że w takich sytuacjach przedsiębiorca będzie mógł się zgłosić do małego ZUS plus dopiero do stycznia 2025 r. Takie informacje można otrzymać na infolinii ZUS. Jednak pojawiają się opinie, że zgłoszenie się do tej ulgi jest możliwe wcześniej, tj. od stycznia 2024 r.

Zakładając, że ZUS nie zmieni wykładni, należy jednak przyjąć, że został popełniony błąd. Możliwe są zatem dwa działania. Biuro rachunkowe obsługujące przedsiębiorcę może dokonać wyrejestrowania przedsiębiorcy z nieprawidłowym kodem oznaczającym mały ZUS plus oraz zarejestrować go ponownie z poprawnym kodem oznaczającym opłacanie składek od standardowej podstawy wymiaru, tj. nie mniejszej niż 60 proc. prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (05 10 xx, 05 12 xx).

Niektórzy przedsiębiorcy decydują się jednak na podtrzymanie decyzji o zgłoszeniu się do małego ZUS plus, a co za tym idzie – opłacanie składek zgodnie z zasadami określonymi dla tej ulgi. Oznacza to, że na ich koncie płatnika będzie powiększała się niedopłata składek, co spowoduje m.in. wstrzymanie prawa do świadczeń chorobowych. Zgodnie bowiem z art. 2a ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa) świadczenia chorobowe (np. zasiłek chorobowy, macierzyński) nie przysługują osobom prowadzącym pozarolniczą działalność i osobom z nimi współpracującym, osobom współpracującym z osobami fizycznymi korzystającym z ulgi na start, duchownym będącym płatnikami składek na własne ubezpieczenia, w razie wystąpienia w dniu powstania prawa do świadczenia zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne na kwotę przekraczającą 1 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę do czasu spłaty całości zadłużenia. Co ważne, prawo do tych świadczeń przedawnia się, jeżeli zadłużenie nie zostanie uregulowane w ciągu sześciu miesięcy od dnia powstania prawa do świadczenia.

ZUS w efekcie powiększającego się zadłużenia wyda także decyzję stwierdzającą istnienie zadłużenia. Jeśli przedsiębiorcy udałoby się zakwestionować taką decyzję i przekonać sąd do swojej wykładni przepisów, oznaczałoby to, że może korzystać z małego ZUS plus. Na marginesie trzeba dodać, że rzecznik małych i średnich przedsiębiorców poinformował, że jeżeli w opisanych powyżej przypadkach ZUS będzie kwestionował prawidłowość zgłoszenia do małego ZUS plus poprzez wszczynanie postępowań w zakresie podstaw wymiaru składek albo prawidłowego kodu tytułu ubezpieczenia społecznego, to przedsiębiorca powinien niezwłocznie zgłosić się do rzecznika z wnioskiem o podjęcie interwencji.

Jednak w przypadku niepowodzenia w zakwestionowaniu decyzji przedsiębiorca będzie musiał dopłacić składki, zapłacić odsetki od niedopłaty składek oraz, być może, będzie pozbawiony prawa do świadczeń chorobowych, gdyby doszło do przedawnienia zgodnie ze wskazanym wyżej art. 2a ustawy zasiłkowej. ©℗

PROBLEM Mamy pytanie dotyczące klienta naszego biura, który korzystał z małego ZUS plus w latach 2019‒2021. Zawiesił on działalność od 1 czerwca 2023 r., a chce ją odwiesić z początkiem marca 2024 r. Czy w związku z tym będzie mógł skorzystać z małego ZUS plus?

ODPOWIEDŹ Nie. W tym przypadku zostanie spełniona wymieniona w pierwszej odpowiedzi negatywna przesłanka skorzystania z małego ZUS plus określona w art. 18c ust. 11 pkt 6 ustawy systemowej. Zgodnie z tym przepisem prawa do skorzystania z małego ZUS plus nie mają osoby, które korzystały z małego ZUS plus przez 36 miesięcy kalendarzowych w ciągu ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Do tych limitów wlicza się każdy miesiąc kalendarzowy, w którym osoba odpowiednio korzystała z małego ZUS plus lub prowadziła pozarolniczą działalność gospodarczą przez co najmniej jeden dzień kalendarzowy.

Jak widać, przepis mówi o 60 miesiącach kalendarzowych „prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej”, a po prostu o 60 miesiącach kalendarzowych, które musimy zbadać, aby sprawdzić, czy prawo do ulgi przysługuje. Skoro zatem przedsiębiorca zamierza wznowić od marca 2024 r. działalność, która została zawieszona w czerwcu 2023 r., należy zbadać okres czerwiec 2018 r. ‒ maj 2023 r., a nie marzec 2019 r. ‒ luty 2024 r. Przedsiębiorca w badanym okresie czerwiec 2018 r. ‒ maj 2023 r. korzystał z małego ZUS plus przez 36 miesięcy (styczeń 2019 r.‒grudzień 2021 r.), a więc nie ma prawa do małego ZUS plus od marca 2024 r.

Przepisy są tak skonstruowane po to, żeby zapobiec obchodzeniu prawa w ten sposób, że przedsiębiorca zawieszałby działalność (i np. rejestrował ją na inną osobę) po zakończeniu maksymalnego wykorzystania małego ZUS plus, a następnie wznawiał ją po odpowiednim okresie karencji, żeby skorzystać z niego ponownie.©℗

PROBLEM Nasz klient prowadził działalność gospodarczą od marca 2018 r. do czerwca 2023 r. Chciałby wznowić działalność od marca 2024 r. Jego przychód za 2023 r. spełnia warunki do skorzystania z małego ZUS plus. Nie korzystał z tej ulgi dotychczas. Czy możemy go zgłosić do małego ZUS plus w marcu? Jakich formalności należy dopełnić?

ODPOWIEDŹ W takiej sytuacji termin na dokonanie formalności będzie wynosił siedem dni od wznowienia działalności. Zatem w przeciwieństwie do zgłoszenia do małego ZUS plus od początku roku kalendarzowego, na co termin mija z końcem stycznia każdego roku, późniejsze zgłoszenie się do ulgi wymaga zachowania tak krótkiego terminu.

Przedsiębiorcę trzeba będzie zatem zarejestrować (złożyć ZUS ZUA) w ZUS z kodami właściwymi dla małego ZUS plus, tj. 05 90 lub 05 92 (renciści).

Trzeba ponadto pamiętać o kolejnym obowiązku. Zgodnie z art. 18c ust. 9 ustawy systemowej przedsiębiorca chcący skorzystać z tej ulgi, przekazuje ZUS informację o:

  • zastosowanych formach opodatkowania obowiązujących tego ubezpieczonego w poprzednim roku kalendarzowym,
  • rocznym przychodzie z pozarolniczej działalności gospodarczej,
  • rocznym dochodzie z tej działalności uzyskanym w poprzednim roku kalendarzowym, w tym o przychodzie i dochodzie uzyskanych w okresie obowiązywania danej formy opodatkowania,
  • podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ustalonej na dany rok kalendarzowy.

Informacja ta zawiera się w imiennym raporcie miesięcznym ZUS RCA II lub w deklaracji rozliczeniowej (gdy przedsiębiorca opłaca składki tylko za siebie) ZUS DRA II, składanych za pierwszy miesiąc prowadzenia wznowionej pozarolniczej działalności gospodarczej. W przypadku opisanym w pytaniu będą to dokumenty składane za marzec 2024 r. w terminach przyjętych do składania tych dokumentów.

W tym miejscu trzeba zwrócić uwagę na wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 27 stycznia 2022 r., sygn. akt. III AUa 309/21. Sąd uznał, że przedsiębiorca (w rozpatrywanej sprawie – opłacający składki tylko za siebie) chcąc skorzystać małego ZUS plus, jest zobowiązany nie tylko dokonać zgłoszenia wyrejestrowania z dotychczasowego ubezpieczenia i ponownego zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych z kodem właściwym dla tej ulgi, lecz także do przekazania deklaracji rozliczeniowej, o której mowa w art. 18c ust. 9 ustawy systemowej w przewidzianym w przepisach terminie. Sąd podkreślił, że zdarzeniem powodującym powstanie prawa do małego ZUS plus jest dopiero terminowe przekazanie informacji o rocznym dochodzie wraz z deklaracją rozliczeniową, które to zdarzenia mają charakter konstytutywny do uzyskania ulgi.©℗

PROBLEM Klientka, którą obsługuje nasze biuro, prowadzi działalność gospodarczą, ale obecnie pobiera zasiłek macierzyński, opłaca więc tylko składkę zdrowotną. Okres pobierania zasiłku kończy jej się 20 marca 2024 r. W jakim terminie powinniśmy ją zgłosić do małego ZUS plus?

ODPOWIEDŹ W opisywanej sytuacji termin do zgłoszenia do małego ZUS plus już minął. Klientka bowiem przez cały czas prowadzi działalność, nie zawiesiła jej. A to oznacza, że obowiązuje ją wspomniany wyżej art. 36 ust. 14a ustawy systemowej. Wynika z niego, że o skorzystaniu w danym roku z małego ZUS plus ubezpieczony zawiadamia ZUS przez złożenie zgłoszenia wyrejestrowania i ponownego zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych zawierającego prawidłowe dane w terminie:

  • do końca stycznia danego roku kalendarzowego, jeżeli zmiana w stosunku do danych wykazanych w zgłoszeniu następuje w styczniu tego roku, przy czym jeżeli termin ten jest krótszy niż 7 dni, ubezpieczony dokonuje zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych w terminie 7 dni od zaistnienia zmiany;
  • 7 dni od zaistnienia zmiany ‒ w pozostałych przypadkach.

Przepis nie wprowadza wyjątku dla przedsiębiorców, którzy opłacają tylko składkę zdrowotną, ponieważ mają inny tytuł do ubezpieczeń emerytalno-rentowych, który pozwala im nie opłacać tych składek z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Skoro zatem klientka prowadzi bez przerwy działalność, a nie dopiero ją wznawia w marcuu, należało ją zgłosić do małego ZUS plus do końca stycznia 2024 r. W rzeczywistości nie miałoby to przełożenia na wysokość składek aż do marca, bo dopóki przedsiębiorczyni pobiera zasiłek macierzyński, dopóty z działalności opłaca tylko składkę zdrowotną.

Na takim stanowisku stoi także ZUS, który swą wykładnię zaprezentował na własnej stronie internetowej. W podobnej sytuacji uznał, że osoba, która chce skorzystać z małego ZUS plus, a kontynuuje działalność prowadzoną w poprzednim roku, musi dokonać wyrejestrowania i zgłoszenia w terminie nie późniejszym niż do końca stycznia danego roku kalendarzowego, w którym chce skorzystać z ulgi. Nawet jeśli jest zwolniona z obowiązku ubezpieczeń społecznych (ma inny tytuł do tych ubezpieczeń, np. umowę o pracę w pełnym wymiarze czy pobiera zasiłek macierzyński). ©℗

PROBLEM Nasz klient prowadzi działalność gospodarczą, a jednocześnie jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę, z której osiąga przychód wyższy niż minimalne wynagrodzenie. Dotychczas opłacał jedynie składkę zdrowotną. Oświadczył nam w lutym, że prawdopodobnie zakończy pracy na etacie w połowie roku, bo chciałby skupić się na prowadzonej działalności. W związku z tym, że w 2023 r. osiągnął przychód z działalności poniżej 120 tys. zł, chciałby skorzystać z małego ZUS Plus. Czy to możliwe?

ODPOWIEDŹ Nie, nie będzie to możliwe. Jak już wspomniałam w odniesieniu do opisanej wyżej sytuacji dotyczącej przedsiębiorczyni pobierającej zasiłek macierzyński, przepisy nie wprowadzają specjalnego terminu dla osób, które dopiero od pewnego miesiąca w roku kalendarzowego zaczynają podlegać ubezpieczeniom społecznym. Ze wspomnianego wyżej art. 36 ust. 14a ustawy systemowej wynika wprost, że o skorzystaniu w danym roku z małego ZUS plus ubezpieczony zawiadamia ZUS przez złożenie zgłoszenia wyrejestrowania i ponownego zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych zawierającego prawidłowe dane w terminie:

  • do końca stycznia danego roku kalendarzowego, jeżeli zmiana w stosunku do danych wykazanych w zgłoszeniu następuje w styczniu tego roku, przy czym jeżeli termin ten jest krótszy niż 7 dni, ubezpieczony dokonuje zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych w terminie 7 dni od zaistnienia zmiany;
  • 7 dni od zaistnienia zmiany ‒ w pozostałych przypadkach.

Dlatego jeśli przedsiębiorca poinformował biuro dopiero w lutym, że w trakcie roku zamierza zrezygnować z umowy o pracę, co spowodowuje, że zacznie obowiązkowo podlegać ubezpieczeniu społecznemu z tytułu prowadzenia działalności, nie będzie miał prawa do ulgi w postaci małego ZUS plus. Będzie można go do tego zgłosić dopiero od następnego roku, o ile wówczas będzie spełniał warunki. ©℗

PROBLEM Nie zgłosiliśmy naszego klienta do małego ZUS plus do końca stycznia 2024 r. Dopiero w lutym oświadczył nam, że chciałby podlegać tej uldze. Czy możemy zgłosić go z opóźnieniem?

Nie. Jak wynika ze wspomnianego wyżej art. 36 ust. 14a ustawy systemowej, o chęci skorzystania z małego ZUS plus ubezpieczony zawiadamia ZUS przez złożenie zgłoszenia wyrejestrowania i ponownego zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych zawierającego prawidłowe dane w terminie:

  • do końca stycznia danego roku kalendarzowego, jeżeli zmiana w stosunku do danych wykazanych w zgłoszeniu następuje w styczniu tego roku, przy czym jeżeli termin ten jest krótszy niż 7 dni, ubezpieczony dokonuje zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych w terminie 7 dni od zaistnienia zmiany;
  • 7 dni od zaistnienia zmiany ‒ w pozostałych przypadkach.

Również na swojej stronie internetowej ZUS informuje, że jeśli osoba spełniała warunki do skorzystania z małego ZUS plus od stycznia danego roku, a nie dokonała zgłoszenia do tej ulgi do końca stycznia (brak zgłoszenia do ubezpieczeń z kodem tytułu ubezpieczenia 05 90), to nie może zgłosić się już w danym roku do małego ZUS plus. ©℗

PROBLEM Klient biura korzysta z preferencyjnych składek do końca maja 2024 r. Czy możemy zgłosić go do małego ZUS plus?

ODPOWIEDŹ Zgodnie z art. 18c ust. 11 ustawy systemowej z małego ZUS plus nie mogą skorzystać osoby, które m.in. spełniają warunki do skorzystania z preferencyjnych składek określonych w art. 18a tej ustawy, a więc mają prawo do opłacania składek od podstawy wymiaru wynoszącej 30 proc. minimalnego wynagrodzenia.

Skorzystanie z małego ZUS plus nie jest zatem możliwe dopóty, dopóki dana osoba ma jeszcze prawo do preferencyjnych składek, a więc w okresie 24 miesięcy od rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej lub od zakończenia korzystania z ulgi na start – w przypadku korzystania z tej ulgi.

Po zakończeniu tego okresu należy zgłosić przedsiębiorcę do małego ZUS plus, a więc należy go wyrejestrować z kodem 05 70 (05 72) i zarejestrować z kodem 05 90 (05 92) terminie 7 dni od zakończenia korzystania z preferencyjnych składek. Trzeba również pamiętać o złożeniu dokumentów, o których mowa w art. 18c ust. 9 ustawy systemowej. Zgodnie z nim przedsiębiorca chcący spełnić z tej ulgi, przekazuje ZUS informację o:

  • zastosowanych formach opodatkowania obowiązujących tego ubezpieczonego w poprzednim roku kalendarzowym,
  • rocznym przychodzie z pozarolniczej działalności gospodarczej,
  • rocznym dochodzie z tej działalności uzyskanych w poprzednim roku kalendarzowym, w tym o przychodzie i dochodzie uzyskanych w okresie obowiązywania danej formy opodatkowania,
  • podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ustalonej na dany rok kalendarzowy.

Informację tę zawiera w imiennym raporcie miesięcznym ZUS RCA II i w deklaracji rozliczeniowej (gdy przedsiębiorca opłaca składki tylko dla siebie) ZUS DRA II, składanych za pierwszy miesiąc prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej z ulgą mały ZUS plus, a więc w tym przypadku – za czerwiec 2024 r.©℗

PROBLEM Nasz klient kontynuuje mały ZUS plus od 2023 r. Jakie dokumenty należy za niego złożyć, żeby mógł korzystać z tej ulgi także w 2024 r.?

ODPOWIEDŹ W tej sytuacji nie będzie konieczne wyrejestrowywanie płatnika z ubezpieczeń oraz zarejestrowanie go ponownie z kodem właściwym dla małego ZUS plus (05 90, 05 92), ponieważ przedsiębiorca jest już z tym kodem zarejestrowany.

Trzeba jednak złożyć za przedsiębiorcę dokumenty rozliczeniowe za styczeń 2024 r., o których mowa w art. 18c ust. 9 ustawy systemowej. Przedsiębiorca chcący skorzystać z małego ZUS plus, przekazuje ZUS informację o:

  • zastosowanych formach opodatkowania obowiązujących tego ubezpieczonego w poprzednim roku kalendarzowym,
  • rocznym przychodzie z pozarolniczej działalności gospodarczej,
  • rocznym dochodzie z tej działalności uzyskanych w poprzednim roku kalendarzowym, w tym o przychodzie i dochodzie uzyskanych w okresie obowiązywania danej formy opodatkowania,
  • podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ustalonej na dany rok kalendarzowy. ©℗
PROBLEM Klient naszego biura wypłacił swoim pracownikom premie noworoczne, co wynikało jedynie z dobrej sytuacji firmy. Pracodawca nie był zobowiązany do wypłaty takiego świadczenia. Podjął decyzję o wypłacie powyższej premii wszystkim pracownikom, także tym przebywającym na urlopach macierzyńskich i rodzicielskich. Na przyznanie premii nie miały wpływu żadne dodatkowe czynniki, takie jak indywidualne osiągnięcia, wyniki pracy czy nieobecności. Czy należy oskładkować taki składnik?

ODPOWIEDŹ ZUS uznaje, że w takich sytuacjach składnik należy oskładkować.

Aby wyjaśnić, dlaczego ZUS stoi na takim stanowisku, trzeba zwrócić uwagę na par. 2 ust. 1 pkt 24 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (dalej: rozporządzenie składkowe), z którego wynika, że oskładkowaniu nie podlegają składniki wynagrodzenia, do których pracownik ma prawo w okresie pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego, w myśl postanowień układów zbiorowych pracy lub przepisów o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego wynagrodzenia lub zasiłku. W opisywanej sytuacji nie ma jednak mowy o układzie zbiorowym ani innych przepisach o wynagradzaniu, ale o pojedynczej decyzji pracodawcy, który zdecydował o wypłacie pracownikom dodatkowych środków.

Odpowiadając na to pytanie, warto zwrócić uwagę na interpretację ZUS z 22 lipca 2021 r. znak DI/100000/43/494/2021, którą organ wydał w podobnym stanie faktycznym. Wnioskodawca wskazał, że wypłata premii nie została uregulowana w wewnątrzzakładowych przepisach o wynagradzaniu, a została dokonana na podstawie indywidualnej, uznaniowej decyzji pracodawcy. Wypłaty świadczeń nie można było przyporządkować jakiemukolwiek okresowi pracy.

W interpretacji tej ZUS zwrócił uwagę, że generalnie przychody ze stosunku pracy należne za okres świadczenia pracy (np. zaległe wynagrodzenie, premie, nagrody itp.), wypłacane w okresie przebywania na urlopie macierzyńskim oraz pobierania z tego tytułu zasiłku macierzyńskiego, stanowią podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne ze stosunku pracy. Ponadto, zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 19 tej ustawy systemowej, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby przebywające na urlopach wychowawczych lub pobierające zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego. ZUS podkreślił, że jednocześnie z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne są wyłączone niektóre rodzaje przychodów, w tym m.in. te określone we wspomnianym wyżej par. 2 ust. 1 pkt 24 rozporządzenia składkowego. Zdaniem ZUS przedstawiona we wniosku premia nie może jednak zostać uznana za taki składnik wynagrodzenia. Po pierwsze, nie została uregulowana w wewnątrzzakładowych przepisach o wynagradzaniu (regulaminie wynagradzania, zakładowym układzie zbiorowym pracy), lecz została wypłacona na podstawie indywidualnej, uznaniowej decyzji pracodawcy. Po drugie, nie jest to wypłata należna za czas pobierania zasiłku macierzyńskiego, ponieważ w ogóle nie można jej przyporządkować jakiemukolwiek okresowi pracy ze względu na czysto uznaniowy i doraźny charakter.

ZUS podkreślił, że wyłączenie z oskładkowania dotyczy tylko tych składników, które przysługują pracownikowi za okresy pobierania zasiłku macierzyńskiego (a także m.in. chorobowego i opiekuńczego), tzn. niewypłacenie ich przez pracodawcę spowoduje, że pracownik będzie mógł wystąpić z roszczeniem o ich wypłatę. ZUS wyjaśnił, że jeśli dany składnik ma charakter uznaniowy, to nawet gdyby w obowiązujących u danego pracodawcy przepisach o wynagradzaniu istniał zapis stwierdzający, że pracownik zachowuje do niego prawo w okresie pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłku chorobowego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego, to brakuje podstaw do jego wyłączania z podstawy wymiaru składek na podstawie par. 2 ust. 1 pkt 24 rozporządzenia składkowego.

ZUS uznał zatem, że wartość wypłaconych premii świątecznych w sytuacji opisanej w przedmiotowym wniosku, która nie stanowi składnika wynagrodzenia osób przebywających na urlopach związanych z macierzyństwem, należy uwzględnić w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Stanowisko wnioskodawcy w powyższym zakresie zostało uznane za nieprawidłowe.

Podobnie zatem w opisywanej sytuacji można się spodziewać, że ZUS nakaże zapłatę składek od takiego składnika wynagrodzeń wypłaconego pracownikom.©℗