Czy premie kwartalne stanowiące przychody pracowników są oskładkowane? Czy sprzedaż samochodu w okresie zawieszenia działalności nie będzie przeszkadzała, abym skorzystał z ulgi na start?
Nasz klient prowadzi działalność gospodarczą wpisaną do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Wskutek kryzysu na rynku meblowym i zamknięcia rynku rosyjskiego ma problem ze zbytem towaru. W tej sytuacji przedsiębiorca, który zatrudnia kilku zleceniobiorców, postanowił zawiesić na pół roku działalność. Czy po formalnym zawieszeniu może on nie płacić składek do ZUS, a zarazem legalnie przyjmować rozliczenia z kontrahentami? Czy może sprzedać niektóre wyposażenie firmy, aby zdobyć środki?
Z art. 22 ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców wynika, że przedsiębiorca niezatrudniający pracowników może zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej na zasadach określonych w niniejszej ustawie, z uwzględnieniem przepisów dotyczących ubezpieczeń społecznych. Z tego uprawnienia może również skorzystać przedsiębiorca zatrudniający wyłącznie pracowników przebywających na urlopie macierzyńskim, urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopie wychowawczym lub urlopie rodzicielskim niełączących korzystania z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu. Przy czym w przypadku zakończenia korzystania z urlopów lub złożenia przez pracownika wniosku dotyczącego łączenia korzystania z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu pracownik ma prawo do wynagrodzenia jak za przestój. Wynagrodzenie to przysługuje mu do zakończenia okresu zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej przez pracodawcę. Z kolei w art. 23 ust. 1 ww. ustawy postanowiono, że przedsiębiorca wpisany do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej może zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej na czas nieokreślony albo określony, nie krótszy jednak niż 30 dni.
Zatem z przytoczonych wyżej regulacji prawnych niewątpliwie wynika, że klient biura może zawiesić działalność gospodarczą i to nawet na czas nieokreślony. Przedsiębiorca zatrudnia bowiem tylko zleceniobiorców, a ten rodzaj zatrudnienia, co wymaga podkreślenia, jest odrębnym rodzajowo stosunkiem prawnym od umowy o pracę. Zlecenie ma bowiem podstawy normatywne w przepisach kodeksu cywilnego (dalej: k.c.). Przypomnijmy, że zgodnie z art. 734 k.c. przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. Ponadto, jak podano w art. 735 k.c., jeżeli ani z umowy, ani z okoliczności nie wynika, że przyjmujący zlecenie zobowiązał się wykonać je bez wynagrodzenia, za wykonanie zlecenia należy się wynagrodzenie.
Na kanwie ww. regulacji prawnych warto odnotować, że w orzecznictwie sądowym dotyczącym prawa przedsiębiorców akcentuje się, że zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej należy rozumieć jako przerwę lub zastój w jej prowadzeniu, które są wymuszane przez okoliczności uniemożliwiające jej prowadzenie. Przy czym przedsiębiorstwo i przedsiębiorca istnieją w okresie zawieszenia, wstrzymana jest tylko działalność gospodarcza. Przez zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej należy rozumieć zatem przerwanie wykonywania tej działalności sensu largo (w szerom rozumieniu – red.) na określony okres (czas określony ustawowo), w czasie którego jednak przedsiębiorca ma zarówno prawo, jak i obowiązek dokonywania pewnych czynności związanych z działalnością gospodarczą prowadzoną przed jej zawieszeniem (dotyczących tej działalności). Zatem okres zawieszenia to czas przestoju, swoistej przerwy w wykonywaniu działalności gospodarczej. Zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej stanowi więc dopuszczalne przez ustawodawcę przerwanie jej wykonywania na określony czas. Ponadto wskazuje się, że prawo do zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej z punktu widzenia interesów przedsiębiorcy jest korzystną regulacją prawną. Skorzystanie z tej instytucji jest fakultatywne dla przedsiębiorcy i pozwala bez wskazania żadnych przyczyn zawiesić na pewien okres wykonywanie działalności gospodarczej, z tym że przeszkoda skutkująca zawieszeniem działalności gospodarczej nie może być trwała, bo wówczas traci sens wykonywanie działalności gospodarczej jako celowego i zorganizowanego ciągu czynności (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 18 września 2018 r., sygn. akt II GSK 1045/18).
Co istotne, skutki zawieszenia działalności gospodarczej wpływają m.in. na sferę ubezpieczeń społecznych, co zresztą wynika z przytoczonego wyżej art. 22 ust. 1 prawa przedsiębiorców. W tej sytuacji należy też się odnieść do regulacji prawnych ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej ustawa o s.u.s.), przede wszystkim do art. 36a. Przepis ten stanowi, że:
„1. ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej, o którym mowa w art. 23 ust. 1–3 ustawy – Prawa przedsiębiorców, przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą są dobrowolne. Przedsiębiorca w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej nie opłaca ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego;
2. Zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej powoduje ustanie obowiązku ubezpieczeń społecznych od dnia, w którym rozpoczyna się takie zawieszenie, do dnia poprzedzającego dzień wznowienia jej wykonywania;
3. Za okres zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej przedsiębiorca będący płatnikiem składek wyłącznie za siebie nie ma obowiązku składania deklaracji rozliczeniowej oraz opłacania składek na ubezpieczenia społeczne przewidzianych w ustawie (…)”.
W konsekwencji powyższego klient biura nie będzie zobowiązany opłacać składek za okres zawieszenia działalności gospodarczej. Mało tego, mimo okresu zawieszenia i niepłacenia składek taki przedsiębiorca może wykonać różne czynności po części związane z zawieszoną działalnością. Ustawodawca wymienił je w art. 25 ust. 2 prawa przedsiębiorców, gdzie postanowiono, że w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej przedsiębiorca:
„1) może wykonywać wszelkie czynności niezbędne do zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów, w tym rozwiązywania zawartych wcześniej umów;
2) może przyjmować należności i jest obowiązany regulować zobowiązania powstałe przed datą zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej;
3) może zbywać własne środki trwałe i wyposażenie;
4) ma prawo albo obowiązek uczestniczyć w postępowaniach sądowych, postępowaniach podatkowych i administracyjnych związanych z działalnością gospodarczą wykonywaną przed datą zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej;
5) wykonuje wszelkie obowiązki nakazane przepisami prawa;
6) może osiągać przychody finansowe, także z działalności prowadzonej przed datą zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej;
7) może zostać poddany kontroli na zasadach przewidzianych dla przedsiębiorców wykonujących działalność gospodarczą;
8) może powołać albo odwołać zarządcę sukcesyjnego (…)”.
Co wymaga jednak podkreślenia, przedsiębiorca po zawieszeniu nie może jednak np. dokonywać sprzedaży i świadczyć usług czy zawierać nowych umów.
Podsumowanie: W opisanej sytuacji przedsiębiorca może zawiesić działalność gospodarczą, bowiem zatrudnienie zleceniobiorców tego nie wyklucza. W konsekwencji w okresie zawieszenia nie będzie musiał opłacać składek do ZUS. W okresie zawieszenie może także przyjmować rozliczenia od kontrahentów oraz zbyć majątek firmy, nie może jednak zawierać nowych umów. ©℗
Podstawa prawna
art. 22, art. 23, art. 25 ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 162; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1570)
art. 734, art. 735 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1360; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2459)
art. 36a ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1115)
Firma zamierza wypłacać premie kwartalne, których wysokość zgodnie z przygotowywanym regulaminem będzie uzależniona od wyników każdego pracownika. Czy tego rodzaju świadczenie stanowiące przychody pracowników jest oskładkowane?
Z korelacji art. 18 ust. 1–2, art. 20 ust. 1 oraz art. 4 pkt 9 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa o s.u.s.) wynika, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi przychód w rozumieniu ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, z wyłączeniem:
- przychodów określonych w par. 2 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe;
- wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz zasiłków z ubezpieczeń społecznych.
Kluczowe regulacje prawne z punktu widzenia podanych wątpliwości zawarto jednakże w przepisach wspomnianego wyżej aktu wykonawczego, który w par. 2 zawiera zamknięty katalog przychodów, które nie stanowią podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracowników. I tak zgodnie z tym przepisem podstawy wymiaru składek nie stanowią m.in.:
„1) nagrody jubileuszowe (gratyfikacje), które według zasad określających warunki ich przyznawania przysługują pracownikowi nie częściej niż co pięć lat, (…);
2) odprawy pieniężne przysługujące w związku z przejściem na emeryturę lub rentę;
3) odprawy, odszkodowania i rekompensaty wypłacane pracownikom z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy, w tym z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę lub rozwiązania jej bez wypowiedzenia, skrócenia okresu jej wypowiedzenia, niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy;
4) odszkodowania wypłacone byłym pracownikom po rozwiązaniu stosunku pracy, na podstawie umowy o zakazie konkurencji, o której mowa w art. 101[2] kodeksu pracy, i inne tamże wymienione”.
Z powyższego należy więc wnioskować, że ww. składnik wynagrodzenia podlega ujęciu w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. W kontekście sygnalizowanych wątpliwości pomocne jest też stanowisko ZUS zawarte w piśmie z 16 września 2022 r. (znak WPI/200000/43/984/2022). Organ rentowy analizował sytuację, która była związana z wprowadzeniem przez pracodawcę nowego świadczenia pieniężnego dla pracowników – premii uzależnionej od wyników spółki. ZUS w swoim stanowisku wskazał, że świadczenie w postaci premii miesięcznej, które stanowi przychód z tytułu stosunku pracy, nie korzysta z wyłączenia z podstawy wymiaru składek na podstawie regulacji prawnych wspomnianego rozporządzenia. W konsekwencji organ uznał, że wypłacana premia podlega obowiązkowi odprowadzenia składek.
Podsumowanie: Premie przewidziane w regulaminie pracodawcy wypłacane pracownikom w zależności od wyników ich pracy stanowią przychód ze stosunku pracy i tym samym podlegają oskładkowaniu wobec ZUS. ©℗
Podstawa prawna:
art. 4 pkt 9, art. 18 ust. 1–2, art. 20 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1115)
par. 2 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1949; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 449)
ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1128; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2180)
Od prawie pięciu lat mam zawieszoną działalność gospodarczą, ale we wrześniu sprzedałem pojazd, który kiedyś służył mi w działalności gastronomicznej. Mam jednak wątpliwość, czy taka sprzedaż nie będzie przeszkadzała, abym po podjęciu działalności w lutym/marcu 2023 r. mógł skorzystać z ulgi na start?
Analizę podanego zapytania należy oprzeć m.in. na przepisach ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. I tak z korelacji art. 6 ust. 1 pkt 5 oraz art. 12 ust. 1 tej ustawy wynika, że osoba prowadząca pozarolniczą działalność obowiązkowo podlega ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu. Z kolei, jak postanowiono w art. 13 pkt 4 ww. ustawy, ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu obowiązkowo podlegają osoby fizyczne „prowadzące pozarolniczą działalność, z wyłączeniem osób, o których mowa w pkt 4a i 4b – od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie art. 36aa oraz przepisów ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców”. Z ww. regulacji prawnych należy więc wnioskować, że w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej nie ma obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne.
Warto także wspomnieć o regulacjach prawnych ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców. Tu na uwagę zasługuje przede wszystkim art. 23, z którego wynika, że w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej przedsiębiorca nie może wykonywać działalności gospodarczej i osiągać bieżących przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej (ust. 1), jednak w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej przedsiębiorca m.in. może zbywać własne środki trwałe i wyposażenie (ust. 2). W kontekście podanego stanu faktycznego na uwagę zasługuje stanowisko zawarte w piśmie ZUS z 27 września 2022 r. (znak WPI/200000/43/1010/2022). W piśmie tym wskazano m.in., że dochód uzyskany ze sprzedaży środka trwałego czy wyposażenia w czasie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej nie będzie stanowił podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.
Organ dodatkowo też wskazał, że pod pewnymi warunkami będzie istniała podstawa do stosowania ulgi na start z art. 18 ust. 1 ww. ustawy – Prawo przedsiębiorców. I tak przedsiębiorca będący osobą fizyczną, który podejmuje działalność gospodarczą po raz pierwszy albo podejmuje ją ponownie po upływie co najmniej 60 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia i nie wykonuje jej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywał w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej, nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez okres sześciu miesięcy od dnia podjęcia działalności gospodarczej. W aspekcie ulgi na start ZUS wskazał, że przedsiębiorca po upływie 60 miesięcy od ostatniego zawieszenia działalności gospodarczej i podjęciu jej na nowo będzie miał prawo do nieopłacania składek na ubezpieczenia społeczne przez okres sześciu miesięcy od dnia ponownego jej podjęcia, o ile nie wystąpią negatywne przesłanki do zaistnienia ww. ulgi.
Podsumowanie: Przedsiębiorca może zbyć pojazd wykorzystywany w zawieszonej działalności gospodarczej i nie wpłynie to negatywnie na kwestie składkowe wobec ZUS. Po upływie 60 miesięcy od zawieszenia, co ma nastąpić w 2023 r., będzie mógł także skorzystać z ulgi na start. ©℗
Podstawa prawna:
art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 12 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1115)
art. 18, art. 23 ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 162; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1570)
