Sekretarz generalny ONZ Ban Ki Mun w liście do uczestników konferencji w stolicy Kazachstanu - Astanie wezwał do ratyfikacji traktatu o całkowitym zakazie prób z bronią jądrową.

Traktat został podpisany 20 lat temu, ale nigdy nie wszedł w życie, bo nie ratyfikowała go wymagana liczba państw.

Konferencja „Budowa świata bez broni jądrowej” zorganizowana została z okazji 25. rocznicy zamknięcia poligonu atomowego w Semipałatyńsku. W ciągu kilkudziesięciu lat władze ZSRR przeprowadziły tam około 450 testów atomowych. Właśnie tam wypróbowana została pierwsza radziecka bomba atomowa. Na skutek testów ponad milion ludzi zostało narażonych na działanie promieniowania, a znaczne obszary zostały skażone.

Po upadku ZSRR Kazachstan zrezygnował z arsenału nuklearnego (100 pocisków międzykontynentalnych i 1000 głowic nuklearnych); w 1991 r. zamknął poligon w Semipałatyńsku, a w 2009 r., wraz z sąsiednimi krajami, stworzył w Azji Środkowej strefę wolną od broni jądrowej.

„Mieliśmy czwarty największy na świecie arsenał nuklearny i zdecydowaliśmy, że z niego rezygnujemy. Energia jądrowa była jednym z wybitnych osiągnięć nauki XX wieku, ale jej wykorzystanie do celów wojskowych stało się największym, najbardziej niebezpiecznym błędem w historii ludzkości. U zarania ery nuklearnej wybitni naukowcy, nawet ci, którzy uczestniczyli w pracach nad rozwojem energii jądrowej, wojskowi stratedzy i politycy twierdzili, że wygranie wojny z wykorzystaniem tej broni jest niemożliwe. Jeśli tylko jeden kraj posiada broń nuklearną, może powiedzieć: +Mam ją, jestem bezpieczny+. Ale jeśli wiele krajów odpowiada w ten sam sposób, to jest to oczywiście szaleństwo” – powiedział w poniedziałek prezydent Kazachstanu Nursułtan Nazarbajew, otwierając konferencję w Astanie.

Jak podkreślił, w przypadku konfliktu nuklearnego ceną będzie zniszczenie planety. „Niestety, życie pod mieczem Damoklesa +nuklearnej apokalipsy+ jest przekazywane z pokolenia na pokolenie. Czy świat jest w stanie przerwać to błędne koło? 25. rocznica zamknięcia poligonu atomowego w Semipałatyńsku jest dobrym powodem, aby rozpocząć nowy etap walki o redukcję i pełny zakaz stosowania tej broni" – dodał.

Zastępca sekretarza generalnego ONZ Michael Moller odczytał list sekretarza generalnego ONZ Ban Ki Muna do zgormadzonych. „Ponad 450 nuklearnych testów pozostawiło głębokie rany, fizyczne i duchowe, wśród mieszkańców Kazachstanu. Decyzja sprzed 25 lat o zamknięciu poligonu była prawdziwie historyczna. Musimy potraktować priorytetowo znacznie opóźniony Traktat o całkowitym zakazie prób z bronią jądrową (CTBT), który został wynegocjowany dwie dekady temu. Brak ratyfikacji jest jaskrawym przykładem impasu, którego doświadczają negocjacje dot. wielostronnego rozbrojenia” – napisał sekretarz generalny ONZ. Wezwał też wszystkie kraje do wzmożenia wysiłków w budowie świata bez broni atomowej.

Lassina Zerbo, sekretarz wykonawczy Organizacji Traktatu o Całkowitym Zakazie Prób Jądrowych (CTBTO) podkreślił, że świat robi za mało w zakresie redukcji zbrojeń nuklearnych. „W ciągu 4-5 ostatnich dekad pojawiło się bardzo wiele inicjatyw, ale ciągle jesteśmy bardzo daleko od zbudowania świata bez broni jądrowej. Nie zbudowaliśmy nawet świata wolnego od prób jądrowych. Słyszymy tylko o strefach wolnych od broni jądrowej w Afryce, Ameryce Łacińskiej i Azji Południowo-Wschodniej. Jeśli nie udało się to przez 4-5 dekad, to znaczy, że trzeba znaleźć nowe sposoby, żeby zrobić krok naprzód” – zaznaczył.

Wiceminister spraw zagranicznych Kazachstanu Roman Wasilenko powiedział PAP, że po 20 latach traktat CTBT nie wszedł w życie, mimo, że został podpisany przez 183 kraje i ratyfikowany przez 164 kraje. „Dopóki osiem konkretnych państw nie zrobi tego, Traktat nie wejdzie w życie. Te kraje są powszechnie znane – to Korea Północna, Chiny, Indie, Pakistan, Iran, Izrael, Egipt i USA” – powiedział i dodał, że Kazachstan stara się przekonać te kraje do podpisania i ratyfikacji traktatu. Dodał, ze konferencja ma być platformą do dyskusji na temat podejmowanych przez rządy, parlamenty i obywateli działań potrzebnych do tego, by zbudować świat bez broni jądrowej.

Kilka dni przed konferencją w Astanie Korea Płn. przeprowadziła kolejną próbę rakietową. W odpowiedzi na tę próbę Japonia, Chiny i Korea Południowa porozumiały się w sprawie wywarcia presji na Pjongjang, by powstrzymał się od prowokacji i przestrzegał rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ. Chiński minister spraw zagranicznych Wang Yi oświadczył, że Pekin sprzeciwia się nuklearnemu programowi balistycznemu Korei Płn., a także wszelkim deklaracjom i czynom, które powodują napięcia na Półwyspie Koreańskim.

W 1992 roku Kazachstan ratyfikował traktat START 1, układ rozbrojeniowy zawarty rok wcześniej między USA i ZSRR, a w 1996 r. w ramach tego traktatu ponad 100 międzykontynentalnych pocisków atomowych zostało wywiezionych do Rosji i zniszczonych. W 2009 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ uznało dzień 29 sierpnia, rocznicę zamknięcia poligonu w Semipałatyńsku, za międzynarodowy dzień przeciwko testom atomowym.

W konferencji w Astanie bierze udział 200 przedstawicieli z 50 krajów świata.

Z Astany Łukasz Osiński (PAP)