Regionalna izba obrachunkowa zarzuciła naszemu miastu nieprawidłowości w sporządzaniu sprawozdań budżetowych (w tym Rb-27S). Jej zdaniem sprawozdania jednostek organizacyjnych (placówki oświatowe), dla których urząd miasta jest jednostką obsługującą, były podpisywane przez osoby nieuprawnione, czyli główne księgowe placówek. Czy faktycznie jest to błąd?

  • Kto jest uprawniony do podpisywania sprawozdań w jednostkach organizacyjnych
  • Czy obniżenie podatku od środków transportu wykazać w Rb-27S i Rb-PDP
  • Dlaczego między sprawozdaniem jednostkowym a zbiorczym nie mogą występować różnice
Analizując podane zagadnienie, należy w pierwszej kolejności odnieść się do przepisów materialno-prawnych związanych ze wspólną obsługą. W przypadku gmin przepisy te zawarto w ustawie z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym. I tak, na uwagę zasługuje m.in. art. 10b z którego wynika, że wspólną obsługę mogą prowadzić urząd gminy, inna jednostka organizacyjna gminy, jednostka organizacyjna związku międzygminnego albo jednostka organizacyjna związku powiatowo-gminnego, zwane dalej „jednostkami obsługującymi”. Ponadto jednostka obsługująca ma prawo żądania od jednostki obsługiwanej informacji oraz wglądu w dokumentację w zakresie niezbędnym do wykonywania zadań w ramach wspólnej obsługi tej jednostki. Przy czym, jak wynika z art. 10c ww. ustawy, zakres wspólnej obsługi nie może obejmować kompetencji kierowników jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych do:
  • dysponowania środkami publicznymi oraz zaciągania zobowiązań,
  • sporządzania i zatwierdzania planu finansowego oraz
  • przeniesień wydatków w tym planie.
W przypadku powierzenia obowiązków z zakresu rachunkowości i sprawozdawczości jednostek obsługiwanych, o których mowa w art. 10a pkt 1 i 2 ww. ustawy, są one przekazywane w całości. Z podanego stanu faktycznego wynika zaś, że w mieście funkcjonuje tzw. wspólna obsługa, gdzie jednostkę obsługującą jest urząd miasta. Natomiast status jednostek obsługiwanych mają wspomniane placówki oświatowe, czyli najpewniej szkoły lub przedszkola publiczne.
W kontekście sprawozdawczości budżetowej punktem wyjścia do analizy będą przepisy zawarte w rozporządzeniu ministra finansów z 11 stycznia 2022 r. w sprawie sprawozdawczości budżetowej. Na szczególną uwagę zasługuje tu par. 14 ust. 1, gdzie postanowiono, że sprawozdanie podpisują główny księgowy (skarbnik) i kierownik jednostki (dysponent funduszu, przewodniczący zarządu jednostki samorządu terytorialnego, kierownik jednostki obsługującej). W podanych uwarunkowaniach prawnych podpisanie sprawozdań przez głównych księgowych placówek oświatowych było więc działaniem nieprawidłowym – powinny być one podpisane przez głównego księgowego i kierownika jednostki obsługującej.
Mając na uwadze powyższe, należy uznać, że ustalenia kontrolne regionalnej izby obrachunkowej są prawnie uzasadnione. Istnienie wspólnej obsługi w ramach struktury placówek samorządowych ma wpływ również na zasady podpisywania sprawozdań budżetowych. W tym bowiem zakresie główną rolę przejmuje jednostka obsługująca, co ma m.in. odzwierciedlenie w sprawozdawczości budżetowej.
Reasumując, skoro w jednostce obowiązuje wspólna obsługa, to kluczowe uprawnienia ma jednostka obsługująca, co oznacza, że w opisanym przypadku powinny być one podpisane przez głównego księgowego i kierownika tej jednostki. W konsekwencji podpisywanie sprawozdań budżetowych (np. Rb-27S) przez główne księgowe placówek oświatowych jest nieprawidłowe. ©℗
Podstawa prawna
ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 40)
rozporządzenie ministra finansów z 11 stycznia 2022 r. w sprawie sprawozdawczości budżetowej (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 144)
Na terenie gminy ustalono stawki podatku od środków transportowych – obniżając o 50 proc. górne stawki od autobusu. Czy taka zmiana powinna być wykazana w sprawozdaniach Rb-27S i Rb-PDP?
Skoro zapytanie dotyczy podatku od środków transportowych, warto w pierwszej kolejności przypomnieć o ustawie z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych. Zgodnie z art. 10 ust. 7 tego aktu prawnego rada gminy określa w drodze uchwały wysokość stawek podatku od środków transportowych, z tym że roczna stawka podatku od jednego środka transportowego w 2023 r. nie może przekroczyć „od autobusu, w zależności od liczby miejsc do siedzenia poza miejscem kierowcy:
a) mniejszej niż 22 miejsca – 2411,44 zł,
b) równej lub większej niż 22 miejsca – 3048,71 zł”.
Zatem, jak wynika z tego przepisu, w przypadku autobusów rada gminy ma możliwość relatywnej swobody w ustaleniu stawki, a w każdym razie może ją ustalać na dowolnym poziomie, oby tylko nie przekroczyć stawek maksymalnych.
Co istotne, z punktu widzenia sprawozdawczości budżetowej, fakt wprowadzenia niższych stawek przez radę gminy w stosunku do ww. limitów maksymalnych powinien mieć jednak odpowiednie odzwierciedlenie w sprawozdaniach Rb-27S i Rb-PDP, co wynika z zapisów instrukcji nr 37 (Instrukcja sporządzania sprawozdań budżetowych w zakresie budżetów jednostek samorządu terytorialnego). W jej par. 3 ust. 1 pkt 8 postanowiono, że – sprawozdanie jednostkowe z wykonania planu dochodów budżetowych z tytułu podatków, opłat oraz niepodatkowych należności budżetowych, pobieranych przez jednostki samorządu terytorialnego, sporządza się na podstawie danych z ewidencji księgowej w następujący sposób: w kolumnie „Skutki obniżenia górnych stawek podatków obliczone za okres sprawozdawczy” wykazuje się kwoty stanowiące różnicę pomiędzy dochodami, jakie gmina lub miasto na prawach powiatu mogłaby uzyskać, stosując górne stawki podatkowe, a dochodami, jakie powinna uzyskać, stosując niższe stawki uchwalone przez radę gminy lub miasta na prawach powiatu.
W przypadku zastosowania przez gminę lub miasto na prawach powiatu obniżenia górnej stawki, różnicę pomiędzy stawką górną a przyjętą w uchwale przez radę gminy lub miasta na prawach powiatu, przemnożoną przez podstawę opodatkowania, wykazuje się w kolumnie „Skutki obniżenia górnych stawek...” sprawozdań dotyczących dochodów budżetowych narastająco od początku roku do końca okresu sprawozdawczego
W kontekście podanego stanu faktycznego pomocne może być ustalenie zawarte w wystąpieniu pokontrolnym Regionalnej Izby Obrachunkowej w Białymstoku z 5 grudnia 2022 r. (znak RIO.I.6001-14/22). Mianowicie w ramach ww. dokumentu regionalna izba obrachunkowa stwierdziła nieprawidłowość w sprawozdaniach Rb-27S i Rb-PDP rocznych w zakresie danych dotyczących skutków obniżenia górnych stawek podatków lokalnych oraz skutków udzielonych ulg, odroczeń, umorzeń, zwolnień. Izba stwierdziła, że: „(…) nie wykazano skutków obniżenia górnych stawek w podatku od środków transportowych od osób prawnych. W kontrolowanym okresie w tej kategorii podatników opodatkowaniu podlegał jeden pojazd (autobus). Różnica pomiędzy stawką maksymalną a stawką obowiązującą na terenie gminy wynosiła 229,17 zł”.
Reasumując, obniżenie maksymalnych stawek podatku od środków transportowych do poziomu ustalonego przez radę gminy powinno mieć odzwierciedlenie zarówno w sprawozdaniu Rb-27S, jak i w sprawozdaniu Rb-PDP.©℗
Podstawa prawna
ustawa z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 70)
obwieszczenie ministra finansów z 28 lipca 2022 r. w sprawie górnych granic stawek kwotowych podatków i opłat lokalnych na rok 2023 (Monitor Polski poz. 731)
rozporządzenie ministra finansów z 11 stycznia 2022 r. w sprawie sprawozdawczości budżetowej (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 144)
Czy mogą zachodzić różnice w wartości długoterminowych zobowiązań pomiędzy sprawozdaniem jednostkowym Rb-Z a sprawozdaniem zbiorczym Rb-Z?
Sprawozdanie Rb-Z to kwartalne sprawozdanie o stanie zobowiązań według tytułów dłużnych oraz poręczeń i gwarancji. Wzór sprawozdania stanowi załącznik nr 1 do rozporządzenia ministra finansów, funduszy i polityki regionalnej z 17 grudnia 2020 r. w sprawie sprawozdań jednostek sektora finansów publicznych w zakresie operacji finansowych. Przy czym należy zaznaczyć, że sprawozdanie Rb-Z, podobnie jak Rb-UZ, Rb-N oraz Rb-ZN, jest sprawozdaniem wykorzystywanym dla celów statystycznych. Podstawą sporządzenia tych sprawozdań jest ewidencja księgowa jednostki oraz sprawozdania lub inne wiarygodne dokumenty poświadczające istnienie danego zobowiązania lub należności. Wspomniane sprawozdania są sporządzane w różnych postaciach, co ma podstawy normatywne w par. 4 wspomnianego rozporządzenia. W ust. 1 postanowiono bowiem, że w ramach sprawozdań Rb-Z, Rb-UZ, Rb-N wprowadza się następujące rodzaje sprawozdań:
1) sprawozdanie jednostkowe – sporządzane przez kierownika jednostki lub kierowników jednostek obsługujących daną jednostkę, odpowiednio do zakresu wykonywanych zadań wynikających z przepisów odrębnych, na podstawie ksiąg rachunkowych lub ewidencji księgowej danej jednostki oraz innych dokumentów dotyczących tej jednostki;
2) sprawozdanie łączne, w szczegółowości sprawozdań jednostkowych – sporządzane przez jednostki nadzorujące, w szczególności dysponentów środków budżetu państwa drugiego stopnia i dysponentów części budżetowych, którzy posiadają jednostki podległe – na podstawie sprawozdań jednostkowych jednostek im podległych i własnego sprawozdania jednostkowego oraz jednostki samorządu terytorialnego na podstawie sprawozdań jednostkowych jednostek im podległych i własnego sprawozdania jednostkowego;
3) sprawozdanie zbiorcze, w szczegółowości sprawozdań jednostkowych, według rodzaju jednostki – sporządzane przez jednostki, które są organem założycielskim lub nadzorującym dla jednostek posiadających osobowość prawną, na podstawie sprawozdań jednostkowych jednostek danego rodzaju, z tym że przez sprawozdanie zbiorcze należy również rozumieć sprawozdanie sporządzane na podstawie otrzymanych sprawozdań łącznych lub zbiorczych.
Wracając do wskazanego w zapytaniu Rb-Z, otóż w sprawozdaniu tym są prezentowane istotne dane z punktu widzenia długu danej jednostki samorządu terytorialnego. Warto przypomnieć w tym zakresie o art. 72 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, z którego wynika, że państwowy dług publiczny obejmuje zobowiązania sektora finansów publicznych z następujących tytułów:
1) wyemitowanych papierów wartościowych opiewających na wierzytelności pieniężne;
2) zaciągniętych kredytów i pożyczek;
3) przyjętych depozytów;
4) wymagalnych zobowiązań:
a) wynikających z odrębnych ustaw oraz prawomocnych orzeczeń sądów lub ostatecznych decyzji administracyjnych,
b) uznanych za bezsporne przez właściwą jednostkę sektora finansów publicznych będącą dłużnikiem.
W kontekście sygnalizowanych wątpliwości pomocne mogą być ustalenia zawarte w wystąpieniu pokontrolnym Regionalnej Izby Obrachunkowej w Szczecinie z 14 grudnia 2022 r. (znak WK.6001.22.2022). W dokumencie tym stwierdzono nieprawidłowość. A mianowicie RIO stwierdziła, że „wartość zobowiązań długoterminowych wykazana w sprawozdaniu zbiorczym Rb-Z (korekta nr 1 z 4 maja 2022 r.) o stanie zobowiązań według tytułów dłużnych oraz poręczeń i gwarancji wg stanu na koniec IV kwartału r. wynosiła w 5 736 930,60 zł, podczas gdy wartość tych zobowiązań wynikająca ze sprawozdań jednostkowych wynosiła 5 655 000,00 zł (różnica 81 930,60 zł), co było sprzeczne par. 4 ust. 1 pkt 3 ww. rozporządzenia”.
W ramach wniosku pokontrolnego nakazano jednostce, aby wykazywać zobowiązania długoterminowe w jednostkowym i zbiorczym Rb-Z zgodnie z zasadami obowiązującymi w tym zakresie.
Podsumowując, można stwierdzić, że dane sprawozdawcze w zakresie sprawozdań jednostkowych Rb-Z powinny mieć odzwierciedlenie w sprawozdaniu zbiorczym Rb-Z. W razie niezachowania spójności tych danych z dużym prawdopodobieństwem nieprawidłowości zostaną wykazane przez regionalną izbę obrachunkową. ©℗
Podstawa prawna:
rozporządzenie ministra finansów, funduszy i polityki regionalnej z 17 grudnia 2020 r. w sprawie sprawozdań jednostek sektora finansów publicznych w zakresie operacji finansowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2396; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2431)
ustawa z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1634; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2414)