rozwiń ›
ikona lupy />
Materiały prasowe

W praktyce wiele podmiotów ma wątpliwości, jak traktować niektóre obciążenia o charakterze publicznoprawnym. Nie zawsze jest jasne, czy dana opłata lub podatek powinny zostać ujęte jako element przychodów, czy jedynie jako rozrachunki. Odpowiedź często nie jest oczywista – zwłaszcza że przybywa różnego rodzaju opłat publicznoprawnych.

Wyczekiwane stanowisko KSR

Praktyczne wskazówki, jak je klasyfikować i ujmować w księgach, zawiera ostatnie stanowisko Komitetu Standardów Rachunkowości. Zostało ono ogłoszone w Dz.Urz. Min. Fin. z 7 maja 2025 r. i weszło w życie z dniem ogłoszenia. Dokument ten zawiera wytyczne w zakresie klasyfikacji obciążeń publicznoprawnych oraz identyfikacji tych związanych z obrotem (podatki obrotowe), a także zasad ich ujmowania na potrzeby sprawozdania finansowego.

Komitet opracował stanowisko w odpowiedzi na zgłaszane przez praktyków wątpliwości. Ustawa o rachunkowości (dalej: u.r.) wskazuje sposób postępowania w zakresie podatku od towarów i usług, ale nie podaje wytycznych dotyczących coraz liczniejszych innych opłat. W niektórych przypadkach trudno jednoznacznie stwierdzić, czy dana opłata jest związana z obrotem i powinna zostać wyłączona z przychodu, czy raczej powinna obciążać wynik finansowy jednostki.

Ramka 1

Jak klasyfikować podatki według KSR

Krok 1.Sprawdź, czy obciążenie spełnia definicję podatku

Ustal, czy powstaje na podstawie przepisów prawa i wiąże się z obowiązkiem zapłaty na rzecz budżetu państwa, JST, organów nadzoru lub funduszy celowych.

Krok 2.Oceń treść ekonomiczną i cel podatku

Nie kieruj się nazwą – analizuj funkcję podatku.

Krok 3.Zaklasyfikuj podatek

Przyporządkuj go do jednej z trzech kategorii:

► podatek dochodowy – zależny od przychodu i kosztów,

► podatek obrotowy – np. VAT, akcyza, nakładany na konsumpcję,

► podatek kosztowy – np. podatek od środków transportu, sprzedaży detalicznej.

Krok 4.Zdecyduj o ujęciu w księgach rachunkowych

Ustal, czy dany podatek: – pomniejsza przychód (np. VAT), – zwiększa koszty (np. podatek od nieruchomości), – nie wpływa na wynik (np. podatek odprowadzany w imieniu osoby trzeciej).

Krok 5.Opisz przyjęte zasady w polityce rachunkowości i ujawnij je w sprawozdaniu finansowym.

Uzasadnij wybór klasyfikacji i sposób ujęcia podatku (także, gdy w danym przypadku przyjmujesz kwalifikację alternatywną). ©℗

Zobacz także:

Nowe stanowisko KSR: pobierz PDF i sprawdź, co powinien zrobić księgowy

KSR nr 15 i KSR nr 3 – co zawierały wcześniejsze wytyczne?

Warto zaznaczyć, że zasady ujmowania przychodów określone w ustawie o rachunkowości zostały wcześniej częściowo wyjaśnione w Krajowych Standardach Rachunkowości (dalej: KSR). Najważniejsze z nich to:

  • KSR nr 15 „Przychody ze sprzedaży wyrobów, półproduktów, towarów i materiałów”,
  • KSR nr 3 „Niezakończone usługi budowlane”.

Nowe stanowisko KSR nie zastępuje dotychczasowych wytycznych – przeciwnie, rozwija je i doprecyzowuje. Wcześniejsze standardy, takie jak KSR nr 15 czy KSR nr 3, zawierały już ogólne wskazówki dotyczące ujmowania przychodów netto bez podatków.

Przypomnijmy, że zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 30a lit. a u.r., przychód netto ze sprzedaży produktów i towarów ujmuje się w kwocie netto – bez podatku od towarów i usług oraz innych podatków bezpośrednio związanych z obrotem. KSR nr 15 wyjaśnia, że jednostka nie powinna ujmować pobranych podatków jako własnych przychodów, jeżeli działa jako pośrednik – na przykład pobiera VAT lub akcyzę tylko po to, by przekazać je do odpowiedniego urzędu. Niestety, te wytyczne okazały się niewystarczające w kontekście nowych i coraz bardziej zróżnicowanych obciążeń publicznoprawnych. Nie odnosiły się do coraz częściej stosowanych opłat i obciążeń, które nie mieszczą się ani w kategorii podatków dochodowych, ani typowych podatków od sprzedaży. Stanowisko z 2025 r. porządkuje tę szarą strefę i daje praktyczne narzędzia klasyfikacji – także dla opłat takich jak „cukrowa”, rejestrowa czy paliwowa.

Cel i zakres stanowiska KSR – jak klasyfikować obciążenia publicznoprawne?

Komitet Standardów Rachunkowości podjął ponownie temat klasyfikacji obciążeń publicznoprawnych z myślą o uporządkowaniu podejścia stosowanego w rachunkowości. Głównym celem nowego stanowiska jest:

  • usystematyzowanie zasad klasyfikacji różnego rodzaju obciążeń publicznoprawnych,
  • określenie, które z obciążeń – ze względu na swoją istotę i znaczenie ekonomiczne – należy uznać za podatki związane z obrotem, czyli tzw. podatki obrotowe.

Celem stanowiska jest także wskazanie, w jaki sposób ujmować podatki obrotowe w sprawozdaniu finansowym:

  • w sytuacjach, gdy są one związane z ujęciem przychodu,
  • gdy jednostka ma obowiązek naliczenia i odprowadzenia podatku, mimo że nie wykazuje przychodu.

Co ważne, dokument nie ogranicza się tylko do danin nazwanych w przepisach „podatkami”. Obejmuje również inne obciążenia publicznoprawne – jak opłaty czy daniny – niezależnie od ich nazwy w aktach prawnych.

Od kiedy stosować nowe zasady wynikające ze stanowiska KSR

Stanowisko trzeba stosować po raz pierwszy do sprawozdań finansowych za rok obrotowy rozpoczynający się 1 stycznia 2025 r. Jednostki mogą jednak zastosować je wcześniej, jeśli uznają to za uzasadnione.

W przypadku konieczności zapewnienia porównywalności danych za rok ubiegły, należy zastosować KSR nr 7 „Zmiany zasad (polityki) rachunkowości, wartości szacunkowych, poprawianie błędów, zdarzenia następujące po dniu bilansowym – ujęcie i prezentacja”, z uwzględnieniem zasady istotności.

Przykład 1

Kiedy można odstąpić od przekształcenia danych porównawczych

Spółka WERA po raz pierwszy zastosowała stanowisko w sprawie podatków obrotowych w sprawozdaniu finansowym za 2025 rok. Kierownik jednostki zrezygnował z przekształcenia danych porównawczych za 2024 r., ponieważ podatek od opakowań – uznany za istotny w 2025 r. – nie występował w działalności spółki przez pierwsze 11 miesięcy 2024 r. W tym okresie jednostka nie prowadziła sprzedaży posiłków i napojów w opakowaniach jednorazowych, dlatego wartość podatku za 2024 r. została uznana za nieistotną. Informacja o tym została zawarta we wprowadzeniu do sprawozdania finansowego.

Klasyfikacja podatków według KSR i odniesienie do MSR

Wprowadzoną w nowym stanowisku definicję podatku, jak również przyjętą klasyfikację obciążeń publicznoprawnych na podatki dochodowe, podatki obrotowe i podatki kosztowe – należy stosować wyłącznie dla potrzeb rachunkowości, a nie do innych celów. Definicja i klasyfikacja zostały opracowane w celu wsparcia służb księgowych, które muszą rzetelnie prezentować wpływ tych opłat na obraz jednostki.

Należy pamiętać, iż opodatkowanie jest uregulowane odrębnymi przepisami prawa, które szczegółowo określają:

  • co jest przedmiotem opodatkowania,
  • kiedy powstaje obowiązek podatkowy,
  • jaka jest podstawa naliczenia podatku i stosowana stawka,
  • kto i kiedy jest zobowiązany do zapłaty podatku.

Omawiając zagadnienia przedstawione w stanowisku, należy wskazać, że dokument objaśnia u.r. w sposób spójny z regulacjami Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (MSR), choć należy podkreślić, iż w MSR również nie przedstawiono szczegółowo problematyki podatków.

Na przykład Międzynarodowy Standard Sprawozdawczości Finansowej (MSSF) 15 „Przychody z umów z klientami” (pkt 46–47) zawiera regulacje zbliżone do tych z ustawy o rachunkowości. Zgodnie z nimi jednostka ujmuje jako przychód kwotę wynagrodzenia w zamian za przekazanie przyrzeczonych dóbr lub usług, z wyłączeniem kwot pobranych w imieniu osób trzecich, takich jak niektóre podatki od sprzedaży.

W międzynarodowych standardach nie ma jednak wytycznych, które z obciążeń publicznoprawnych powinny zostać wyłączone z przychodów.

Definicja podatku według KSR – kiedy opłata publicznoprawna staje się podatkiem

Opłaty publicznoprawne są bardzo zróżnicowane. Ich konstrukcja często wynika z celów fiskalnych, dlatego w praktyce nie zawsze łatwo przypisać je do jednej kategorii. Właściwe zastosowanie stanowiska wymaga więc profesjonalnego osądu – zwłaszcza gdy dana opłata łączy cechy kilku rodzajów podatków.

Aby ułatwić sporządzanie sprawozdań finansowych, Komitet Standardów Rachunkowości opracował własną definicję podatku – niezależnie od tego, jak dana danina jest nazywana w przepisach (np. podatek, opłata, danina, składka).

Zgodnie z tą definicją podatkiem jest każde obciążenie, które spełnia dwa warunki:

  • wynika z przepisów prawa oraz
  • nakłada na jednostkę obowiązek zapłaty na rzecz:
  • budżetu państwa,
  • jednostki samorządu terytorialnego,
  • publicznych organów nadzoru lub regulacyjnych,
  • funduszy celowych tworzonych na podstawie przepisów prawa.

Obowiązek ten może dotyczyć płatności w imieniu:

  • własnym – jako podatnik lub płatnik, albo
  • osób trzecich, będących podatnikami.

Zobacz także:

Nowe stanowisko KSR porządkuje zasady ujmowania podatków obrotowych

Klasyfikacja podatku według treści ekonomicznej – zasady ujęcia i ujawnienia

Ze stanowiska wynika, że ocena, do której kategorii należy zaliczyć dany podatek, powinna być dokonana z uwzględnieniem całego podatku, a nie pojedynczych zdarzeń czy operacji, które podlegają opodatkowaniu. Podczas klasyfikacji kluczowe znaczenie ma treść ekonomiczna podatku, a nie jego nazwa czy jednostkowe przypadki zastosowania.

W sytuacjach, gdy dany podatek – lub jego elementy – wykazuje cechy pasujące do więcej niż jednej kategorii, jednostka powinna:

  • ocenić, która z definicji najlepiej oddaje jego charakter,
  • zaklasyfikować podatek w całości do jednej kategorii,
  • opisać zasady klasyfikacji w swojej polityce rachunkowości i ujawnić je w sprawozdaniu finansowym.

Podatki obrotowe według stanowiska KSR – cechy, przykłady i sposób ujmowania

Stanowisko wskazuje cechy, które pozwalają rozpoznać podatki obrotowe. Występują w szczególności, gdy:

  • jednostka działa jako pośrednik, pobiera i odprowadza podatek,
  • ekonomiczny ciężar podatku ponosi nabywca – czyli klient lub odbiorca końcowy.

Do tej kategorii zaliczają się m.in. VAT czy akcyza, które są doliczane do ceny sprzedaży, ale nie stanowią przychodu jednostki.

Ramka 2

Cechy podatków obrotowych

1. Przedmiot opodatkowania: podatek obrotowy zwykle dotyczy pojedynczej transakcji sprzedaży albo innego zdarzenia traktowanego przez przepisy na równi ze sprzedażą. Podstawą opodatkowania jest najczęściej: • wartość przychodu ze sprzedaży, • kwota, którą można byłoby uzyskać, gdyby doszło do sprzedaży – w przypadku np. innych zdarzeń. Możliwe są też inne podstawy opodatkowania, np. liczba sprzedanych towarów lub połączenie liczby i wartości – nie wyklucza to jednak klasyfikacji podatku jako obrotowego.

2. Cel podatku: opodatkowanie konsumpcji dóbr lub usług przez końcowego odbiorcę. Rola jednostki ogranicza się do pośredniczenia w poborze i przekazaniu podatku do odpowiedniego organu.

3. Eksport – stawka zerowa: w przypadku eksportu towarów lub usług podatek nie jest naliczany (albo stosuje się stawkę 0 proc.). Wynika to z zasady, że opodatkowanie powinno nastąpić w kraju konsumpcji – czyli przez system fiskalny państwa, w którym znajduje się ostateczny odbiorca. ©℗

Trzy kategorie

Jeśli jednostka uzna, że dane obciążenie spełnia definicję podatku według stanowiska, powinna przeanalizować jego cechy i zaklasyfikować go do jednej z trzech kategorii:

  • podatki dochodowe,
  • podatki związane z obrotem (dalej: „podatki obrotowe”), lub
  • podatki stanowiące koszt ujmowany w rachunku zysków i strat (dalej: „podatki kosztowe”).

Komitet Standardów Rachunkowości zaznaczył, że jeśli przepisy wykonawcze do u.r. wprost wskazują, jak należy ująć dany podatek, jednostka nie musi prowadzić dalszej analizy – wystarczy zastosować się do tych przepisów.

I tak, za podatki dochodowe uznaje się takie, których przedmiotem – co do zasady – jest dochód osiągnięty przez jednostkę. Dochód może być ustalany na dwa sposoby:

  • jako różnica między przychodami a kosztami poniesionymi przez jednostkę,
  • jako kwota przychodów – w przypadkach, gdy ze względu na ich charakter nie da się przyporządkować kosztów uzyskania tych przychodów.

Typowym przykładem podatku dochodowego jest podatek u źródła.

Przykładem podatku dochodowego może być również podatek od przychodów z budynków. Opodatkowaniu podlegają w tym przypadku budynki stanowiące własność lub współwłasność przedsiębiorcy, związane z działalnością gospodarczą, które zostały:

  • wynajęte,
  • wydzierżawione albo
  • oddane do używania na podstawie innej umowy o podobnym charakterze.

Za przychód podlegający opodatkowaniu uznaje się wartość budynku pomniejszoną o kwotę 10 mln zł. Stawka podatku wynosi 0,035 proc. wartości budynku za każdy miesiąc. Ustawa o CIT przewiduje, że jeśli zaliczka na CIT jest wyższa niż kwota podatku od przychodów z budynków, to tego podatku nie trzeba wpłacać do urzędu skarbowego.

Możliwy jest również zwrot podatku od przychodów z budynków. Warunkiem jego otrzymania jest:

  • złożenie wniosku o zwrot,
  • brak nieprawidłowości w rozliczeniach zarówno podatku od przychodów z budynków, jak i podatku dochodowego.

W tym miejscu warto przypomnieć, że w KSR nr 2 „Podatek dochodowy” są już uregulowane szczegółowe zasady ujmowania, wyceny i prezentacji:

  • należności i zobowiązań z tytułu podatku dochodowego,
  • aktywów i rezerw z tytułu odroczonego podatku dochodowego,
  • a także zasady ujawniania tych informacji w sprawozdaniach finansowych.

Nowe stanowisko KSR nie powtarza tych zasad, lecz odnosi się do sytuacji, gdy dochodem objętym podatkiem dysponuje inny podmiot niż jednostka, a jednostka ma obowiązek zapłaty tego podatku w imieniu tego podmiotu, przy czym uzyskuje przychód związany ze zdarzeniem, w którym podatek staje się wymagalny.

Z kolei na potrzeby nowego stanowiska podatkami obrotowymi są podatki, których przedmiotem nie jest dochód oraz które nie są podatkami kosztowymi w rozumieniu dokumentu. W przypadku tych podatków:

  • jednostka nie jest podatnikiem, lecz działa jako pośrednik,
  • rolą jednostki jest pobór i odprowadzenie podatku,
  • ostateczny ciężar ekonomiczny ponosi konsument końcowy.

Do trzeciej grupy zaliczamy podatki kosztowe, czyli takie, które jednostka ujmuje bezpośrednio w rachunku zysków i strat jako koszt. Są to podatki, które:

  • nie są zależne od osiągniętego przychodu lub dochodu,
  • wiążą się z posiadanym majątkiem, korzystaniem z określonych zasobów, prowadzeniem działalności w danym obszarze lub wykonywaniem określonych czynności.

W przypadku takich podatków:

  • przychód lub dochód nie wpływa bezpośrednio na powstanie obowiązku podatkowego,
  • czasem obowiązek zapłaty dotyczy tylko podmiotów przekraczających określony poziom obrotów – np. limit przychodów rocznych.

Komitet przypomniał w stanowisku, że podatki kosztowe ujmowane są jako koszty jednostki. W rachunku zysków i strat, sporządzanym w układzie porównawczym, wykazuje się je zwykle w pozycji:

  • B.IV. „Podatki i opłaty” – zgodnie z załącznikiem nr 1 do ustawy o rachunkowości, lub
  • w zależności od ich charakteru – w innej pozycji kosztowej, przyjętej przez jednostkę.

W niektórych przypadkach podatek kosztowy może być składnikiem wartości początkowej środka trwałego lub innego składnika aktywów, jeśli został poniesiony w związku z jego nabyciem. Co ważne – podatki kosztowe nie pomniejszają przychodów wykazywanych w rachunku zysków i strat i nie są traktowane jako podatek dochodowy. Przeanalizujmy to na przykładzie podatku od sprzedaży detalicznej.

Ramka 3

Podatek od sprzedaży detalicznej

Zgodnie z ustawą z 6 lipca 2016 r. o podatku od sprzedaży detalicznej podatnikami są jednostki, które w danym miesiącu osiągnęły przychód ze sprzedaży detalicznej przekraczający 17 mln zł. Podstawą opodatkowania jest nadwyżka przychodu ponad ten próg. Podatek wylicza się jako procent od tej nadwyżki. Do przychodu ze sprzedaży detalicznej zalicza się m.in.:

  • kwoty otrzymane od nabywców,
  • zaliczki, raty, przedpłaty i zadatki – nawet jeśli zostały wpłacone przed wydaniem towaru.

Przychód ustala się na podstawie:

  • sprzedaży zarejestrowanej przy użyciu kas fiskalnych oraz
  • sprzedaży zwolnionej z obowiązku ewidencjonowania, zgodnie z przepisami wykonawczymi do ustawy o VAT (art. 111 ust. 8 i art. 145a ust. 17 ustawy o VAT).

Analiza: Choć wysokość podatku zależy od przychodu, nie jest on liczony od każdej transakcji, lecz od miesięcznej nadwyżki przychodu ponad ustalony limit. Nie jest to zatem podatek obrotowy, gdyż w szczególności nie jest nakierowany na opodatkowanie konsumpcji.

Wniosek: W świetle stanowiska z 2025 r. podatek ten nie spełnia cech podatku dochodowego ani podatku obrotowego. Dlatego należy zaklasyfikować go jako podatek kosztowy.

W praktyce może wystąpić sytuacja, gdy dane obciążenie spełnia cechy zarówno podatku kosztowego, jak i kosztu usługi obcej. Tak może być np. z opłatami za utylizację, co ilustruje przykład z KSR.

Ramka 4

Opłata za utylizację

Opłata zastępcza od utylizacji odpadów związanych ze sprzedawanymi przez jednostkę wyrobami lub towarami w kraju X (poza Polską) – nie jest podatkiem obrotowym, ale może być podatkiem kosztowym.

Jednostka ma obowiązek wydatkowania 3 proc. przychodu na utylizacje odpadów związanych z sprzedawanymi AGD do wyspecjalizowanych jednostek zajmujących się utylizacją lub płaci opłatę zastępczą.

Opłata nie ma na celu opodatkowania konsumpcji, ale sfinansowanie utylizacji odpadów.

Jednostka może uniknąć opłaty, jeżeli samodzielnie prowadzi działalność w zakresie utylizacji odpadów i będzie w stanie udokumentować utylizację odpowiedniej ilości odpadów odpowiadającej wielkości jej sprzedaży.

Analiza: Wnoszona opłata stanowi koszt usług obcych (w przypadku zapłaty do wyspecjalizowanych podmiotów), a nie podatek, gdyż opłata nie jest płacona na rzecz budżetu państwa, samorządu terytorialnego, publicznych organów nadzoru (organów regulacyjnych) lub funduszy celowych tworzonych na podstawie przepisów prawa, ale bezpośrednio na rzecz innych podmiotów na podstawie zawartej z nimi umowy. Opłata ta ewentualnie może stanowić podatek kosztowy w przypadku wnoszenia opłaty zastępczej.

Wniosek: Nie jest to podatek obrotowy; może w pewnych przypadkach stanowić podatek kosztowy. ©℗

Technika poboru

Podatki obrotowe mogą mieć formę podatków pośrednich. Oznacza to, że obowiązek naliczania i odprowadzania podatku ciąży na wszystkich uczestnikach łańcucha dostaw – od producenta do konsumenta.

Takie podatki nazywamy często podatkami od wartości dodanej. W niektórych przypadkach podatek obrotowy pobiera się tylko raz – na jednym etapie łańcucha. Dotyczy to na przykład podatku akcyzowego, który zazwyczaj płaci producent.

Warto podkreślić, że w przypadku podatków obrotowych może dojść do wygaśnięcia obowiązku zapłaty lub prawa do zwrotu podatku. Dzieje się tak, gdy zdarzenie będące podstawą opodatkowania zostanie skorygowane, anulowane lub wycofane.

Przykład 2

Zwrot towaru przez klienta

Spółka A, będąca podatnikiem VAT, sprzedała towary i rozliczyła podatek. W kolejnym miesiącu klient zwrócił zakupiony towar. W takiej sytuacji spółka A ma prawo do zwrotu wcześniej zapłaconego podatku.

Konsumpcja własna jednostki

W niektórych przypadkach jednostka może być zobowiązana do zapłaty podatku, mimo że nie osiąga przychodu ze sprzedaży opodatkowanego dobra lub usługi. Dzieje się tak, gdy jest „konsumentem” wytworzonych przez siebie produktów lub usług, albo gdy dokonuje czynności traktowanej przez przepisy na równi z konsumpcją na własne potrzeby.

Najprostszym przykładem jest opodatkowanie VAT przekazania towarów na cele osobiste przedsiębiorcy. Obowiązek podatkowy powstaje, choć nie występuje sprzedaż. Taki przypadek nadal można zakwalifikować jako podatek obrotowy – zgodnie z definicją przyjętą w stanowisku.

Typowe podatki obrotowe według KSR – lista i praktyczne przykłady

Zgodnie z przedstawionymi w stanowisku wytycznymi do typowych krajowych podatków obrotowych zalicza się:

  • podatek od towarów i usług (VAT) oraz
  • podatek akcyzowy.

Oprócz nich jako podatki obrotowe należy również traktować m.in.:

a) opłatę od środków spożywczych – na podstawie ustawy z 11 września 2015 r. o zdrowiu publicznym, b) opłatę za zezwolenie na obrót hurtowy napojami alkoholowymi w małych opakowaniach (do 300 ml) – zgodnie z ustawą z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości, c) opłatę za produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych – zgodnie z ustawą z 14 kwietnia 2023 r. o zmianie ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania odpadami oraz opłacie produktowej, d) opłatę paliwową – zgodnie z ustawą z 31 maja 2017 r. o autostradach płatnych i Krajowym Funduszu Drogowym, e) opłatę emisyjną – na podstawie ustawy z 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska, f) podatek od gier hazardowych – zgodnie z ustawą z 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych.

W załączniku do stanowiska Komitet Standardów Rachunkowości przedstawił przykłady, które pokazują, jak krok po kroku przeprowadzić analizę oceniającą, czy dana danina spełnia cechy podatku obrotowego.

Ramka 5

Opłata od środków spożywczych

Opłata od środków spożywczych, tzw. opłata cukrowa, to danina, która ma wspierać prozdrowotne wybory konsumentów i ograniczyć spożycie słodkich napojów. Ma zniechęcać konsumentów do spożywania wysokosłodzonych napojów, a tym samym motywować producentów do redukcji ilości cukru i substancji słodzących w oferowanych produktach.

Opłata cukrowa jest nakładana na napoje z dodatkiem cukrów, substancji słodzących, kofeiny lub tauryny (zwane dalej cukrami).

Obowiązek zapłaty podatku cukrowego ciąży na podmiocie, który:

a) sprzedaje napoje do punktów sprzedaży detalicznej,

b) produkuje, nabywa napoje z innych krajów UE lub spoza UE i prowadzi ich sprzedaż detaliczną,

c) zamawia u producenta wyprodukowanie napoju objętego opłatą, a skład napoju podlegającego opłacie stanowi element umowy – obowiązek zapłaty ciąży na zamawiającym.

Podatek cukrowy jest sumą dwóch wartości: stałej i zmiennej (za każdy z cukrów powyżej określonej ilości w 100 ml napoju); opłata ma również ustalony maksymalny poziom kwotowy w przeliczeniu na 1 litr napoju. W przypadku niektórych napojów opłata stała nie jest nakładana.

Obowiązek zapłaty podatku powstaje z dniem sprzedaży/wprowadzania na rynek krajowy napojów objętych tym podatkiem.

W sytuacji zwrotu hurtownikowi części zakupionych napojów przez detalistę należy przyjąć, że nie doszło do skutecznego wprowadzenia na rynek krajowy napojów w części, która została zwrócona. Tym samym kwotę należnej opłaty pomniejsza się o kwotę opłaty naliczonej od napojów zwróconych podmiotowi zobowiązanemu do zapłaty opłaty.

Opłata dotyczy tylko obrotu na rynku krajowym.

Analiza: Podatek posiada cechy przewidziane w definicji podatku obrotowego tj.:

a) Opodatkowaniu podlega każda sprzedaż (wprowadzenie na rynek obrotu detalicznego) wyrobów objętych podatkiem cukrowym;

b) Podatek wylicza się na bazie miar innych niż wartość wyrobów, tj. na bazie zawartości cukrów. Niemniej jednak fakt taki nie wyklucza uznania podatku za obrotowy zgodnie z zapisami punktu 4.1 stanowiska. Ponadto sposób naliczania opłaty wskazuje, iż zasadniczo wielkość sprzedaży ma wpływ na wielkość odprowadzanego podatku;

c) Celem podatku cukrowego jest, co do zasady, opodatkowanie konsumpcji napojów z zawartością cukrów w celu zniechęcenia konsumentów do spożywania wysoko słodzonych napojów;

d) Kwotę należnej opłaty pomniejsza się o kwotę opłaty naliczonej od napojów zwróconych podmiotowi zobowiązanemu do zapłaty tej opłaty;

e) Dotyczy tylko obrotu na rynku krajowym.

Wniosek: Opłata spełnia definicję podatku obrotowego. ©℗

Ujęcie podatku obrotowego w rachunkowości – sześć scenariuszy według KSR

Sposób ujęcia podatku obrotowego w księgach rachunkowych i sprawozdaniu finansowym zależy od tego, czy w momencie powstania zobowiązania podatkowego jednostka rozpoznała już przychód ze sprzedaży, z którym ten podatek jest bezpośrednio powiązany. W praktyce możliwe są różne scenariusze księgowania.

►Scenariusz 1: podatek wyłączony z przychodu

To podejście podstawowe, wynikające z art. 3 ust. 1 pkt 30a lit. a u.r. Należy je zastosować wtedy, gdy w dniu powstania zobowiązania podatkowego został już rozpoznany przychód ze sprzedaży, z którego wynika obowiązek zapłaty podatku obrotowego. W takim przypadku kwotę tego podatku wyłącza się z przychodu w rachunku zysków i strat.

Przykład 3

Opłata konsumencka za plastikowe opakowania

1. Założenie

Spółka A sprzedała w maju 2025 roku 5000 sztuk napojów w jednorazowych opakowaniach. Cena jednostkowa netto wynosi 8 zł. Wartość przychodu netto ze sprzedaży: 40 000 zł. Dodatkowo spółka nalicza opłatę konsumencką: 5000 × 0,20 zł = 1000 zł.

2. Analiza podatku

Od 1 stycznia 2024 roku przedsiębiorcy prowadzący działalność gastronomiczną, detaliczną lub hurtową muszą pobierać od klientów opłatę za jednorazowe opakowania z tworzyw sztucznych (tzw. opłata konsumencka). Opłata dotyczy opakowań jednorazowego użytku, w które są pakowane posiłki i napoje, czyli tak zwanych produktów SUP (Single-use plastics). Opłacie podlegają:

  • kubki na napoje, w tym ich pokrywki i wieczka,
  • pojemniki na żywność, w tym pojemniki na żywność typu fast food lub na inne posiłki gotowe do bezpośredniego spożycia, z pokrywką lub bez, z wyjątkiem pojemników na napoje, talerzy oraz paczek i owijek zawierających żywność.

Przedsiębiorcy, którzy pobierają opłatę, muszą także prowadzić ewidencję liczby nabytych i wydanych użytkownikom końcowym produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych będących opakowaniami. Opłata wynosi:

  • 0,20 zł – za kubek na napoje (wraz z pokrywką lub wieczkiem),
  • 0,25 zł – za pojemnik na żywność.

Warto wskazać, iż jak na przykład wskazuje interpretacja dyrektora KIS z 17 kwietnia 2024 roku (nr 0114-KDIP1-3.4012.135.2024.1.KP), opłata produktowa nie stanowi samoistnej płatności, która pozostaje poza zakresem ustawy o VAT, ponieważ jest ona objęta VAT jako element podstawy opodatkowania dostawy posiłku. Wynika to z art. 29a ust. 6 ustawy o VAT, który wskazuje, że podstawa opodatkowania obejmuje:

  • podatki, cła, opłaty i inne należności o podobnym charakterze, z wyjątkiem kwoty podatku;
  • koszty dodatkowe, takie jak prowizje, koszty opakowania, transportu i ubezpieczenia, pobierane przez dokonującego dostawy lub usługodawcę od nabywcy lub usługobiorcy.

Z powołanego przepisu wynika, że podstawę opodatkowania zwiększają wydatki – podatki, cła, opłaty i inne należności, np. o charakterze administracyjnym, których nałożenie pozostaje w bezpośrednim związku z tym nabyciem.

W konsekwencji jednostka, sprzedając powyższe napoje osobom fizycznym, dolicza opłatę do podstawy opodatkowania VAT. Nie ma natomiast przepisów, które pozwalałyby tę opłatę zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów.

3. Ewidencja

Z racji wystąpienia zdarzenia powodującego powstanie obowiązku rozliczenia opłaty powstaje z chwilą sprzedaży opakowania jednorazowego. Ewidencja w księgach może przebiegać następująco na podstawie raportu z kasy fiskalnej:

  • Wn „Kasa” 50 430 zł (tj. (40 000 + 1000) × 1,23);
  • Ma „Przychody ze sprzedaży” 40 000 zł;
  • Ma „Rozrachunki z tytułu opłaty konsumenckiej” 1000 zł,
  • Ma „VAT należny” 9430 zł.

►Scenariusz 2: brak przychodu w momencie powstania zobowiązania

Jeśli w dacie powstania zobowiązania podatkowego w zakresie danego podatku obrotowego nie powstaje przychód, możliwe są następujące sposoby jego ujęcia w księgach rachunkowych – jako:

  • rozliczenie publicznoprawne,
  • składnik aktywów z tytułu rozliczeń międzyokresowych,
  • element ceny nabycia lub kosztu wytworzenia,
  • składnik kosztu rodzajowego,
  • składnik pozostałych kosztów operacyjnych.

Z ujęciem podatku obrotowego jako elementu rozliczeń publicznoprawnych mamy do czynienia w sytuacji, gdy obciążenie tym podatkiem tworzy jednocześnie prawo jednostki do jego odliczenia. Najbardziej typowym przykładem takiego ujęcia jest VAT. W jego przypadku, co do zasady, podatek ujęty w cenie transakcyjnej zapłaconej dostawcy podlega odliczeniu, jeżeli zakup służy sprzedaży opodatkowanej VAT.

Kwota podatku zapłacona w cenie nabytych dóbr – czyli VAT naliczony – stanowi wówczas element rozliczeń publicznoprawnych i wykazywana jest w sprawozdaniu finansowym jako składnik aktywów. Oczywiście, w przypadku braku możliwości odliczenia lub gdy przysługuje prawo do zwrotu od organów skarbowych, VAT ten może być ujmowany jako koszt – jednak taka sytuacja nie zmienia jego klasyfikacji jako podatku obrotowego w ujęciu publicznoprawnym.

►Scenariusz 3: ujęcie jako składnik aktywów z tytułu rozliczeń międzyokresowych

Podatek obrotowy może być ujmowany jako składnik aktywów z tytułu rozliczeń międzyokresowych w sytuacji, gdy dotyczy zapasów wyrobów gotowych lub produkcji w toku, zanim jeszcze zostaną one sprzedane i zanim zostanie rozpoznany przychód. W przyszłości, po wykonaniu świadczenia, nastąpi ujęcie przychodu – a tym samym rozliczenie podatku.

Przykład 4

Ujęcie jako rozliczenie międzyokresowe

W jednostce dochodzi do wyprowadzenia i przemieszczenia zapasu poza zakład produkcyjny pełniący funkcję tzw. składu podatkowego. Z uwagi, że podatek akcyzowy może być wymagalny z tytułu produkcji, oznacza to, że jednostka, przemieszczając zapasy wyrobów gotowych poza skład, musi zapłacić akcyzę, mimo że nie ujęła jeszcze przychodu ze sprzedaży.

W takiej sytuacji, skoro późniejsza sprzedaż nie powoduje ponownego obowiązku podatkowego, zapłacona akcyza jest ujmowana jako składnik aktywów z tytułu rozliczeń międzyokresowych. Następnie, gdy dochodzi do sprzedaży, ta kwota zostaje rozliczona w związku z ujęciem przychodu.

►Scenariusz 4: podatek jako element ceny nabycia lub kosztu wytworzenia

Podatek obrotowy może być ujmowany jako element ceny nabycia lub kosztu wytworzenia – w sytuacji, gdy dane zdarzenie gospodarcze prowadzi do początkowego ujęcia składnika aktywów innego niż wyroby gotowe lub produkcja w toku albo do zwiększenia jego wartości. Taka sytuacja może wystąpić na przykład przy imporcie towarów, materiałów lub składników rzeczowych aktywów trwałych, jeżeli podatek akcyzowy staje się wymagalny w momencie tego importu, a jednocześnie brak jest prawa do jego odliczenia. Wówczas kwota zapłaconego podatku, który nie podlega odliczeniu, powinna – zgodnie z art. 28 ust. 2 oraz art. 28 ust. 8 pkt 1 u.r. – zostać ujęta jako składnik ceny nabycia danego składnika aktywów.

Przykład 5

Zwiększona wartość początkowa samochodu

1. Założenia

Spółka BDF w maju 2025 roku nabyła samochód osobowy o pojemności skokowej silnika 1600 cm³. Jego wartość rynkowa wynosi 160 000 zł. Oznacza to, że spółka będzie zobowiązana do zapłaty podatku akcyzowego w wysokości 4960 zł (160 000 zł × 3,1 proc.).

Zgodnie z art. 28 ust. 8 u.r. kwota zapłaconej akcyzy zwiększa wartość początkową środka trwałego. W efekcie, wartość początkowa samochodu wyniesie 164 960 zł.

2. Analiza

Podatek akcyzowy od samochodów osobowych jest należny przy pierwszym nabyciu pojazdu na terytorium Polski, jeśli wcześniej nie był on tutaj zarejestrowany. Wysokość podatku zależy od pojemności silnika i wynosi:

  • 3,1 proc. wartości pojazdu – dla silników o pojemności do 2000 cm³,
  • 18,6 proc. wartości pojazdu – dla silników powyżej 2000 cm³.

Wartością pojazdu jest jego wartość rynkowa. Organy podatkowe mają prawo ją zweryfikować, zwłaszcza jeśli deklarowana cena znacząco odbiega od średnich stawek rynkowych.

3. Ewidencja

  • Wartość rynkowa samochodu: 160 000 zł
  • Akcyza: 4960 zł
  • Wartość początkowa środka trwałego: 164 960 zł
  • Samochód został zapłacony przelewem i przyjęty do użytkowania

Schemat księgowań:

Zakup samochodu (bez VAT):

  • Wn „Środki trwałe” 160 000 zł,
  • Ma „Rozrachunki z dostawcami”,
  • Ma „Rachunek bankowy” 160 000 zł.

Deklaracja i zapłata akcyzy:

  • Wn „Środki trwałe” 4960 zł,
  • Ma „Rozrachunki publicznoprawne”,

„Rachunek bankowy” 4960 zł.

Przyjęcie środka trwałego do użytkowania:

  • Wn „Amortyzacja” (zgodnie z planem amortyzacji) 164 960 zł,
  • Ma „Umorzenie środków trwałych” 164 960 zł.

►Scenariusz 5: podatek jako koszt według rodzaju

Podatek obrotowy może zostać ujęty także jako koszt według rodzaju, jeżeli dana operacja prowadzi do ujęcia kosztu w rachunku zysków i strat. Z taką sytuacją mamy do czynienia, gdy podatek związany jest z pozyskaniem usług lub zapasów. Stanowisko KSR wskazuje, że przykładowo obowiązek zapłaty VAT lub podatku akcyzowego może powstać w przypadku wykorzystania towarów lub wyrobów gotowych na potrzeby reprezentacji i reklamy. Jeżeli jednostka nie ma w takiej sytuacji prawa do odliczenia podatku, to jego kwota stanowi jej obciążenie. Oczywiście, należy podkreślić, że jeśli jednostka ujmuje zapasy w cenie nabycia, to nieodliczalny podatek zwiększy tę cenę. Jednak – zgodnie z art. 34 ust. 1 pkt 1 u.r. – jednostki mają prawo, w ramach uproszczeń, stosować cenę zakupu. W takim przypadku niepodlegający odliczeniu podatek obrotowy ujmuje się na koncie „Podatki i opłaty”. W rachunku zysków i strat będzie on prezentowany zgodnie z załącznikiem nr 1 do u.r. – w pozycji B.IV. „Podatki i opłaty”.

►Scenariusz 6: pozostałe koszty operacyjne

Podatek obrotowy może być także ujmowany jako składnik pozostałych kosztów operacyjnych. Dotyczy to sytuacji innych niż opisane wcześniej, w szczególności wtedy, gdy zdarzenie powodujące powstanie obowiązku podatkowego jest pośrednio związane z działalnością jednostki. Może to dotyczyć np. skutków przekazywania darowizn – zgodnie z art. 7 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług – albo konsekwencji kontroli podatkowej.

Przykład 6

Dodatkowe zobowiązanie po kontroli

Działalność spółki SDF była przedmiotem kontroli skarbowej. W jej wyniku kontrola ustaliła dodatkowe zobowiązanie podatkowe w VAT. Kontrola wykazała bowiem nieprawidłowości w rozliczaniu podatku od towarów i usług w poprzednich okresach. Zapłacona kwota podatku, wynikająca z decyzji organu, została ujęta w księgach jako pozostały koszt operacyjny.

Wpływ klasyfikacji podatku na wycenę zapasów

KSR zwrócił uwagę również na kilka innych obszarów związanych z ujmowaniem i wyceną zapasów, w których prawidłowa ocena, czy mamy do czynienia z podatkiem obrotowym, może wpływać na sprawozdawczość finansową jednostki. Komitet wskazał, że analizując wartość bilansową zapasów – materiałów, produkcji w toku, wyrobów gotowych lub towarów – pod kątem tego, czy nie przewyższa ona możliwej do uzyskania ceny sprzedaży netto, jednostka powinna brać pod uwagę podatki związane z obrotem, które nie zostały uwzględnione w wartości zapasów. Takie podatki pomniejszają możliwą do uzyskania cenę sprzedaży netto.

Także przy ocenie, czy konieczne jest utworzenie rezerwy na umowy rodzące obciążenia (co wynika z KSR 6), jednostka powinna uwzględniać podatki obrotowe, które będą stanowić obciążenie w momencie realizacji umowy – zmniejszając oczekiwane przychody o kwoty należnego podatku.

Wartość podatków obrotowych nie powinna być również pomijana przy obliczaniu wartości odzyskiwalnej aktywów – zgodnie z KSR 4, pkt 8.2 – jeśli podstawą wyceny są prognozowane przepływy pieniężne netto. Wyjątkiem od tej reguły są sytuacje, gdy: a) jednostka ocenia, że poziom podatków obrotowych będzie miał wpływ na wielkość przepływów generowanych przez ośrodek wypracowujący środki pieniężne, lub b) jednostka przewiduje znaczące przesunięcia w czasie, w którym możliwe będzie odzyskanie należnych kwot związanych z podatkami obrotowymi, do których przysługuje jej prawo odliczenia lub zwrotu.

Ze stanowiska wynika, że ocena, czy dany podatek spełnia definicję podatku obrotowego, czy też powinien być traktowany jako podatek dochodowy lub kosztowy, może mieć charakter znaczącego osądu. W takim przypadku jednostka powinna – zgodnie z wymogami – ujawnić w informacji dodatkowej fakt dokonania takiego osądu. W stanowisku KSR przedstawił także przykładową treść takiego ujawnienia.

Przykład 7

Spółka wydobywająca paliwa kopalne

Spółka, poprzez swój oddział zagraniczny, prowadzi w kraju X działalność w zakresie wydobycia paliw kopalnych. Podatek naliczany jest od wydobytych paliw, a podstawę jego ustalenia stanowi wartość wydobycia wyrażona w cenach sprzedaży. Mechanizm kalkulacji opiera się na średniej cenie sprzedaży uzyskanej w miesiącu bezpośrednio poprzedzającym miesiąc wydobycia – stawka podatku wynosi 20 proc. tej średniej ceny.

Obowiązek zapłaty podatku powstaje niezależnie od tego, czy wydobyte paliwa zostaną sprzedane – zarówno na rynku krajowym, jak i zagranicznym. Podatek nie podlega korekcie ani zwrotowi, bez względu na dalszy sposób rozporządzania surowcem przez spółkę oraz na przyszłe zmiany cen sprzedaży tego surowca.

Klasyfikacja tego podatku – jako obrotowego czy kosztowego – wymaga dokonania profesjonalnego osądu. Z jednej strony fakt, że podstawą opodatkowania jest wartość wyrażona w cenach sprzedaży, może świadczyć o jego charakterze obrotowym. Z drugiej strony – obowiązek zapłaty nie jest powiązany z faktem sprzedaży wydobytych paliw, co nie odpowiada definicji podatku obrotowego przyjętej w nowym stanowisku KSR. W konsekwencji, podatek ten posiada cechy mieszane. Spółka uznała jednak, że ze względu na swoją konstrukcję i brak związku ze sprzedażą, jest on w swej naturze zbliżony do podatku od kopalin wydobywanych w Polsce, który klasyfikowany jest jako podatek kosztowy.

W związku z powyższym spółka zaklasyfikowała podatek od wydobycia paliw kopalnych w kraju X jako podatek kosztowy. Nie pomniejsza on przychodów w rachunku zysków i strat. Kwota tego podatku naliczona za rok obrotowy wyniosła 2340 tys. zł (dla porównania: w okresie poprzednim 1960 tys. zł) i została ujęta w kosztach rodzajowych – w pozycji „Podatki i opłaty”.

Znaczenie podatków obrotowych dla przepływów pieniężnych – rekomendacje KSR

Komitet w nowym stanowisku podkreślił, że w niektórych branżach podatki obrotowe mogą stanowić znaczącą część przepływów pieniężnych jednostki. Dotyczy to zwłaszcza działalności, w których występuje wysoki poziom opodatkowania sprzedawanych wyrobów.

Kierownicy takich jednostek – jako osoby odpowiedzialne za rzetelne przedstawienie sytuacji finansowej w sprawozdaniu – powinni mieć świadomość, że nieujmowanie podatków obrotowych w rachunku zysków i strat (czyli wyłączenie ich z przychodów) może prowadzić do niepełnego obrazu przepływów pieniężnych oraz obciążeń związanych z pobieraniem i odprowadzaniem tych podatków.

W takich sytuacjach KSR zaleca ujawnianie informacji o podatkach obrotowych, które jednostka wyłączyła z przychodów lub ujęła jako element kosztów. Dodatkowo jednostka może rozważyć sporządzenie rachunku przepływów pieniężnych metodą bezpośrednią, aby kwoty związane z rozliczeniami podatkowymi były bardziej czytelne i widoczne dla użytkowników sprawozdania finansowego.

Jak dostosować politykę rachunkowości do nowego stanowiska KSR

W związku z nowym stanowiskiem, jednostki powinny przeanalizować swoją politykę rachunkowości i upewnić się, że uwzględnia ona przedstawione w nim podejście do klasyfikowania oraz ujmowania podatków związanych z obrotem. Nie chodzi o dosłowne odwzorowanie treści stanowiska, lecz o jasne zaznaczenie, że przyjęte zasady rachunkowości bazują na określonych kryteriach identyfikacji i prezentacji tych danin. Ważne jest także zapewnienie spójności polityki z ujawnieniami w informacji dodatkowej do sprawozdania. W praktyce oznacza to, że w polityce należy wskazać, w jaki sposób jednostka ocenia, czy dana opłata ma charakter podatku obrotowego, a także kiedy i w jaki sposób prezentuje ją jako koszt, a kiedy jako rozrachunek. Dzięki temu stosowane zasady są przejrzyste i dobrze udokumentowane – co może mieć istotne znaczenie podczas badania sprawozdania finansowego.

Ramka 6

Klasyfikacja podatków i opłat

Lista kontrolna pytań dla księgowych

  • Czy podatek wynika z przepisów prawa?
  • Czy dotyczy dochodu, obrotu czy majątku?
  • Czy jednostka ponosi jego ekonomiczny ciężar?
  • Czy jednostka działa jako płatnik czy podatnik?
  • Czy przepisy szczególne (np. rozporządzenie MF) regulują jego ujęcie?

Najczęstsze błędy

  • Klasyfikowanie podatku wyłącznie na podstawie jego nazwy
  • Brak zasad klasyfikacji w polityce rachunkowości
  • Ujmowanie podatku kosztowego jako zmniejszenia przychodu
  • Pomijanie obowiązku ujawnienia informacji o podatkach kosztowych i obrotowych w sprawozdaniu

Jeśli jednostka zdecyduje się na pełne wdrożenie podejścia prezentowanego w stanowisku, może być konieczne uzupełnienie planu kont – zwłaszcza wtedy, gdy dotychczasowa ewidencja nie pozwala na wystarczające wyodrębnienie podatków i opłat w celu ich poprawnego ujęcia i prezentacji. Przykładowo, może być potrzebne utworzenie osobnych kont analitycznych dla opłaty cukrowej (w części dotyczącej przychodów ze sprzedaży) czy aktywów z tytułu rozliczeń międzyokresowych – np. znaków akcyzy, które zostały już wykorzystane, ale jeszcze nie powiązane ze sprzedażą.

Ramka 7

Etapy wdrożenia stanowiska KSR w polityce rachunkowości

1. Zidentyfikuj podatki i opłaty stosowane w jednostce

Sprawdź, jakie obciążenia publicznoprawne występują w działalności – zarówno typowe (np. VAT, CIT, akcyza), jak i mniej oczywiste (np. opłata cukrowa, emisyjna, za zezwolenia, utylizację).

2. Przeprowadź klasyfikację zgodnie z KSR

Ustal, czy dane obciążenie spełnia definicję podatku (zgodnie z treścią ekonomiczną, a nie nazwą podatku): – dochodowego, – obrotowego, – czy kosztowego. W przypadku wątpliwości wybierz kategorię, której definicja najlepiej pasuje do charakteru danego obciążenia i zastosuj ją w całości.

3. Oceń wpływ klasyfikacji na ujęcie i prezentację w księgach i sprawozdaniu

Zdecyduj, czy dany podatek: – obniża przychody, – zwiększa koszty, – nie wpływa na rachunek zysków i strat, bo np. jednostka działa jako pośrednik.

4. Zaktualizuj politykę rachunkowości

Dodaj jasne zapisy w zakresie: – przyjętych kryteriów klasyfikacji podatków, sposobu ich ujmowania i prezentacji, – ewentualnych wyjątków (np. dla opłat niepublicznych). Możesz skorzystać z gotowych przykładów z ramki – i dostosować je do własnej sytuacji.

5. Ujawnij przyjęte rozwiązania w sprawozdaniu finansowym Opisz: – które podatki uznano za dochodowe, obrotowe lub kosztowe, – uzasadnienie klasyfikacji (zwłaszcza gdy była alternatywna), – skutki dla wyniku finansowego i prezentacji w bilansie lub rachunku zysków i strat.

6. Poinformuj księgowość i audytora Upewnij się, że nowe zasady są znane zespołowi księgowemu i zatwierdzone przez kierownika jednostki. Dobrze, by biegły rewident znał przyjęte podejście jeszcze przed badaniem. ©℗

Ramka 8

Przykładowe zapisy

Polityka rachunkowości – fragment:

„Jednostka klasyfikuje podatki i opłaty publicznoprawne zgodnie z definicjami zawartymi w stanowisku Komitetu Standardów Rachunkowości dotyczącym podatków obrotowych, dochodowych i kosztowych.

Podatki, w przypadku których jednostka pełni funkcję pośrednika w poborze i przekazaniu na rzecz organu publicznego, a których ekonomiczny ciężar ponosi ostateczny nabywca (np. VAT, akcyza), ujmuje się jako podatki obrotowe i wyłącza z przychodów jednostki.

Podatki, których przedmiotem jest dochód osiągany przez jednostkę (np. CIT, podatek od budynków), klasyfikuje się jako podatki dochodowe.

Pozostałe obciążenia, związane np. z posiadaniem majątku lub prowadzeniem działalności w określonym zakresie, klasyfikowane są jako podatki kosztowe i ujmowane w kosztach działalności operacyjnej.

W przypadkach granicznych jednostka dokonuje kwalifikacji, kierując się ekonomiczną treścią podatku oraz jego dominującymi cechami.”

Ujawnienie w sprawozdaniu finansowym:

„W roku obrotowym jednostka dokonała klasyfikacji opłaty cukrowej jako podatku obrotowego, z uwagi na jej związek z konsumpcją produktów objętych sprzedażą i przeniesieniem ekonomicznego ciężaru na konsumenta.

Podatek od sprzedaży detalicznej, mimo że jego wysokość zależy od przychodu, nie spełnia definicji podatku obrotowego, gdyż nie jest związany z konkretną transakcją sprzedaży, lecz z przekroczeniem progu przychodowego – dlatego został ujęty jako podatek kosztowy.” ©℗

WZÓR

Wzór uchwały o zmianie polityki rachunkowości

Uchwała nr …/2025 z dnia ………… w sprawie wprowadzenia zmian do polityki rachunkowości

Na podstawie art. 10 ustawy o rachunkowości z 29 września 1994 r. (t.j. Dz.U. z 2023 poz. 120; ost.zm. Dz.U. z 2024 r., poz. 1863), kierownik jednostki postanawia:

§ 1.

W związku z opublikowaniem stanowiska Komitetu Standardów Rachunkowości z w sprawie klasyfikowania podatków i opłat publicznoprawnych, wprowadza się zmiany do polityki rachunkowości jednostki polegające na:

Dodaniu załącznika dotyczącego klasyfikacji podatków na dochodowe, obrotowe i kosztowe.

Określeniu zasad ich ujmowania i prezentacji w księgach rachunkowych oraz sprawozdaniu finansowym.

Ujawnieniu przyjętych rozwiązań w informacji dodatkowej do sprawozdania finansowego.

§ 2.

Zmiany, o których mowa w § 1, obowiązują od dnia ………… i mają zastosowanie po raz pierwszy do sprawozdania finansowego sporządzanego za rok obrotowy zakończony dnia …………

§ 3.

Uchwała wchodzi w życie z dniem podpisania.

[podpis kierownika jednostki]

W jaki sposób zorganizować wdrożenie nowego stanowiska

Wdrożenie nowych zasad najlepiej podzielić na etapy.

Pierwszy krok to przeszkolenie zespołu księgowego, aby pracownicy zrozumieli, czym są podatki obrotowe w rozumieniu nowego stanowiska, jak je rozpoznawać i jaką przyjąć klasyfikację.

Drugi krok to opracowanie wewnętrznych procedur i wytycznych – kto analizuje daninę, które konta stosować, jak przyporządkowywać obowiązki.

Bardzo pomocna na tym etapie może być wspólna analiza i omówienie przykładów, jakie mogą wystąpić w danej jednostce – zespołowa dyskusja, „burza mózgów”. Pozwala to z jednej strony uporządkować wiedzę, a z drugiej – uchwycić niuanse, które mogłyby zostać przeoczone przy indywidualnym opracowywaniu zagadnień. Warto też, w zależności od struktury jednostki, zaangażować dział podatkowy, a przy bardziej złożonych przypadkach – skonsultować się z biegłym rewidentem jeszcze przed formalnym badaniem sprawozdania finansowego. Ułatwia to późniejsze zamknięcie ksiąg i zapewnia spójność podejścia w całym cyklu raportowym. ©℗