Kto opracowuje plan finansowy dla wydzielonego rachunku dochodów z Funduszu Pomocy? Do kiedy trzeba rozliczyć środki na edukację dzieci ukraińskich? Czy niewielka kwota usprawiedliwia błąd w sprawozdaniu Rb-28S? Jaki paragraf klasyfikacji na wpłatę za zniszczone mienie?
Mam wątpliwość, czy plan finansowy dla Funduszu Pomocowego (dla obywateli Ukrainy) ma wykonać jednostka samorządu terytorialnego czy może placówka podległa, która realizuje zadania z pomocy społecznej? Chodzi o środki przekazane gminie na edukację ukraińskich dzieci.
Warto wstępnie przypomnieć, że w pytaniu zapewne mowa o tzw. Funduszu Pomocy z ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Tam w art. 14 ust. 1 m.in. zapisano, że Funduszu Pomocy został utworzony w celu finansowania lub dofinansowania realizacji zadań na rzecz pomocy Ukrainie, w szczególności obywatelom Ukrainy dotkniętym konfliktem zbrojnym na terytorium Ukrainy, w tym zadań realizowanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jak i poza nim, a także realizacji zadań związanych z bezpieczeństwem żywnościowym kraju w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium Ukrainy. Jeśli zaś chodzi o aspekt ewidencjonowania środków wspomnianego Funduszu przez JST, to warto wspomnieć o art. 14 ust. 14 i 15. W pierwszym z przepisów postanowiono, że państwowe jednostki budżetowe i JST gromadzą środki z Funduszu na wydzielonym rachunku dochodów i przeznaczają na wydatki w ramach planu finansowego tego rachunku. W drugim przepisie postanowiono, że wójt (burmistrz, prezydent miasta), zarząd powiatu oraz zarząd województwa dysponują środkami oraz opracowują plan finansowy dla rachunku (o którym mowa w ust. 14).
Wskazane przepisy są jednoznaczne w swej treści. Przewidują bowiem, że to organ wykonawczy JST, po pierwsze – dysponuje środkami Funduszu, po drugie – opracowuje plan finansowy środków pochodzących z tego funduszu.
W podanych wyżej uwarunkowaniach prawnych nie ma podstaw, aby wskazanymi kwestiami zajmowała się jednostka budżetowa (placówka) podległa gminie. W konsekwencji wspomnianego planu finansowego nie może sporządzić np. kierownik ośrodka pomocy społecznej, ustawodawca nie przewidział bowiem takiej możliwości. Zresztą nie byłoby to nawet możliwe ze względów systemowych. Należy bowiem zauważyć, że środki wpływają na numery rachunków bankowych JST, które posiadają one w celu przekazywania części oświatowej subwencji ogólnej, a dopiero później należy je przenieść na wydzielony rachunek dochodów przeznaczony na środki Funduszu Pomocy (pismo „Wyjaśnienia MEiN dotyczące środków z Funduszu Pomocy dla jednostek samorządu terytorialnego na dodatkowe zadania oświatowe” z 27 kwietnia 2022 r.).
Dlatego w aktualnych uwarunkowaniach plan finansowy dla wydzielonego rachunku dochodów z Funduszu Pomocy (na realizację zadań edukacyjnych dla dzieci ukraińskich) opracowuje wójt (burmistrz, prezydent miasta), zarząd powiatu oraz zarząd województwa, a nie jednostka podległa gminie. ©℗
Podstawa prawna
art. 14 ust. 1, 14 i 15 ustawy z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U. z 2022 r. poz. 583; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1002)
Czy otrzymane środki (Fundusz Pomocy na edukacje dzieci ukraińskich) zaksięgować do I kwartału (jak wskazano w pkt 7 wyjaśnień MEiN z 27 kwietnia br.)? Zmiana budżetu i wpływ dotacji nastąpiły z 29 marca 2022 r.
Z kontekstu pytania wynika, że jednostka samorządu terytorialnego uzyskała środki z Funduszu Pomocy z przeznaczeniem na edukację dzieci ukraińskich. Sama podstawa funkcjonowania wspominanego funduszu wynika z ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. W pytaniu jest mowa o piśmie MEiN z 27 kwietnia 2022 r. ‒ „Wyjaśnienia MEiN dotyczące środków z Funduszu Pomocy dla jednostek samorządu terytorialnego na dodatkowe zadania oświatowe”. Powołano się na pkt 7. Z treści tego wyjaśnienia wynika zaś m.in., że JST, które otrzymały środki Funduszu Pomocy na dodatkowe zadania oświatowe i do końca danego kwartału ich nie wykorzystały, mają obowiązek poinformować – w terminie 15 dni od dnia upływu każdego kwartału danego roku ‒ ministra finansów (jako upoważnionego przez premiera do dysponowania środkami Funduszu Pomocy) o wysokości niewykorzystanych środków pochodzących z funduszu. Informacje (najbliższy termin to do 15 lipca br.), według stanu na koniec każdego kwartału, składają wyłącznie JST, które nie wykorzystały przekazanych środków, przy czym obowiązek poinformowania dotyczy JST, a nie ich szkół, przedszkoli.
Wskazane wyżej wyjaśnienia dają więc pewne podstawy do wniosku, że środki otrzymane 15 kwietnia 2022 r. za okres od 24 lutego do 31 marca 2022 r. należałoby księgować zarówno do I, jak i do II kwartału. Wynika to ze wspomnianych wyjaśnień MEiN. Warto bowiem zauważyć, że jednostki otrzymały środki po raz pierwszy 15 kwietnia br., więc w trakcie już biegnącego II kwartału 2022 r., a w konsekwencji JST nie miały możliwości ich wykorzystać w I kwartale, a w tych uwarunkowaniach stosowanie art. 14 ust. 16 ww. ustawy (tj. informowanie do 15 kwietnia o niewykorzystanych środkach) byłoby bezprzedmiotowe i niemożliwe. Dla przypomnienia z tej regulacji wynika bowiem, że:
„Jednostki sektora finansów publicznych, w tym również jednostki podległe i nadzorowane przez te jednostki, realizujące zadania Funduszu, w terminie 15 dni od dnia upływu każdego kwartału danego roku, informują dysponenta części budżetowej, od którego otrzymały środki z Funduszu, lub Prezesa Rady Ministrów, w przypadku gdy środki otrzymały od niego, o wysokości niewykorzystanych środków pochodzących z Funduszu według stanu na koniec każdego kwartału”.
Zatem wskazany przepis nie może mieć zastosowania do pierwszego transferu środków, właśnie z powyższych względów. W konsekwencji należy uznać, że po raz pierwszy obowiązek z art. 14 ust. 16 aktualizuje się w terminie do 15 lipca, czyli po zakończeniu drugiego kwartału. Oznacza to tym samym, że środki Funduszu Pomocy można wydatkować i wykorzystywać do końca drugiego kwartału (30 czerwca br.). Jak podał MEiN w ww. wyjaśnieniach, JST będzie zobligowana poinformować ministra finansów, jeżeli za ww. okres pozostaną niewykorzystane środki pochodzące z Funduszu Pomocy. W sytuacji jednak, gdy środki zostaną wykorzystane w tym okresie, to odpadnie obowiązek informacyjny.
Jednocześnie należy dodać, że powyższe założenia odnośnie do okresu wykorzystywania środków funduszu nie wpływają na powinność dokonania zmiany budżetu gminy i wprowadzenia wspomnianych środków. W praktyce może tego dokonać, w ramach posiadanych upoważnień, organ wykonawczy gminy. W każdym razie należy oddzielić aspekt wprowadzenia tych środków do budżetu od aspektu ich wykorzystywania i rozliczania w systemie kwartalnym, w kontekście wymogów wynikających z ww. ustawy.
Dlatego w obecnych uwarunkowaniach prawnych, kierując się wskazówkami MEiN, środki otrzymane z Funduszu Pomocy za okres od 24 lutego do 31 marca 2022 r. należałoby księgować i wykorzystywać w trakcie I i II kwartału. Rzecz jasna powinny być one wprowadzone do budżetu gminy z zachowaniem ich wyodrębnienia (z datą bieżącą uchwały/zarządzenia) w ramach szczególnych zasad wykonywania budżetu. ©℗
Podstawa prawna
art. 14 ust. 16 ustawy z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U. z 2022 r. poz. 583; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1002)
Regionalna Izba Obrachunkowa wykazała nam jako urzędowi gminy niewykazanie w Rb-28S 10 zł jako zobowiązania wymagalnego. Chodzi o fakturę z grudnia 2021 r., która w części (10 zł) nie została opłacona, a terminem płatności był 30 grudnia 2021 r. Zapłacono to 3 stycznia br., więc już nie ma zobowiązania. Czy zarzut jest więc zasadny?
Co do zasady jednostki sektora finansów publicznych, czyli m.in. gminy, powinny właściwie wykonywać swoje zobowiązania, a więc i terminowo dokonywać płatności wynikających z umów. Brak płatności w terminie oznaczonym w umowie czy fakturze skutkuje po stronie samorządu powstaniem zobowiązania o statusie wymagalnym. Założenie to jest kluczowe z perspektywy sprawozdawczości budżetowej, zobowiązania wymagalne powinny bowiem zostać wykazane w odpowiednim sprawozdaniu, w tym przypadku sprawozdaniu Rb-28S. Ze względu na okres, którego dotyczą dane, jednostka powinna stosować dotychczasowe rozporządzenie, czyli rozporządzenie ministra rozwoju i finansów z 9 stycznia 2018 r. w sprawie sprawozdawczości budżetowej. We wzorcu tego sprawozdania przewidziano zaś specjalną kolumnę przeznaczoną do wykazywania danych o zobowiązaniach wymagalnych, w tym powstałych w danym roku budżetowym. W sytuacji więc, w której nie dokonano spłaty zobowiązania w danym roku budżetowym, można mówić o naruszeniu par. 9 ust. 1‒2 ww. rozporządzenia. Tamże postanowiono również, że kierownicy jednostek, kierownicy jednostek obsługujących i naczelnicy urzędów skarbowych są obowiązani sporządzać sprawozdania rzetelnie i prawidłowo pod względem merytorycznym i formalno-rachunkowym. Kwoty wykazane w sprawozdaniach powinny być zgodne z danymi wynikającymi z ewidencji księgowej. Z kolei, jak wynika z par. 8 ust. 2 pkt 5 załącznika nr 36 (Instrukcja sporządzania sprawozdań budżetowych w zakresie budżetów jednostek samorządu terytorialnego) do rozporządzenia, „w kolumnie «Zobowiązania wymagalne» wykazuje się zobowiązania, których termin zapłaty minął przed upływem okresu sprawozdawczego, a nie są ani przedawnione, ani umorzone, z wyróżnieniem zobowiązań powstałych w latach ubiegłych i zobowiązań powstałych w roku bieżącym”.
Skoro na koniec okresu sprawozdawczego istniało zobowiązanie wymagalne wynikające z niedopłaty faktury, to zarzut RIO jest uzasadniony. Argumenty o niewielkiej kwocie długu czy zapłacie zobowiązania w nowym roku budżetowym nie mogą wpływać na ocenę wadliwie sporządzonego sprawozdania Rb-28S. ©℗
Podstawa prawna
par. 9 ust. 1‒2 oraz par. 8 ust. 2 pkt 5 załącznika nr 36 do rozporządzenie ministra rozwoju i finansów z 9 stycznia 2018 r. w sprawie sprawozdawczości budżetowej (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1564; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 964; nieobowiązujące)
W jaki sposób ująć w klasyfikacji budżetowej notę księgową dotyczącą wpłaty za zniszczone naczynia w świetlicy gminnej? Chodzi o kwotę ok. 100 zł.
Analizę zadanego pytania warto poprzedzić wskazaniem, że jednostki samorządu terytorialnego mogą gospodarować nie tylko mieniem nieruchomym, lecz także ruchomym. Kompetencja ta pozostaje w sferze uprawnień organu wykonawczego JST, np. w gminie – wójta gminy. Zresztą ma to potwierdzenie normatywne w art. 20 ust. 2 pkt 3 ustawy o samorządzie gminnym, gdzie postanowiono, że do zadań wójta należy w szczególności gospodarowanie mieniem komunalnym. Co ważne, obowiązkiem gminy jest także troska o mienie komunalne, czego wyrazem jest choćby art. 50 ust. 1 ww. ustawy, gdzie postanowiono, że obowiązkiem osób uczestniczących w zarządzaniu mieniem komunalnym jest zachowanie szczególnej staranności przy wykonywaniu zarządu zgodnie z przeznaczeniem tego mienia i jego ochrona. W przypadku gdy mienie ulegnie uszkodzeniu lub zniszczeniu, wskazane władze powinny podjąć stosowne kroki w celu odzyskania ruchomości lub jej ekwiwalentu. Z takim też przypadkiem mamy do czynienia w podanym stanie faktycznym. Zapewne bowiem gmina uzyskała w zamian za zniszczenie mienia, czyli naczyń, środki pieniężne.
Rzecz jasna, od strony budżetowej, środki te powinny zostać ujęte w budżecie z uwzględnieniem odpowiedniej klasyfikacji budżetowej. Konieczne będzie więc odniesienie się do rozporządzenia ministra finansów w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych. Należy w tym względzie ustalić odpowiednie podziałki klasyfikacyjne po stronie dochodów. I tak, jeśli chodzi o dział klasyfikacji budżetowej, to adekwatnym wyborem wydaje się dział 921 („Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego”). Natomiast właściwym rozdziałem klasyfikacyjnym będzie w podanym zakresie przedmiotowym – 92109, oznaczony jako „Domy i ośrodki kultury, świetlice i kluby”. Najbardziej problematyczne może być ustalenie paragrafu dochodowego. Uwzględniając jednak specyfikę wskazanych środków, należy rozważyć paragraf 097, oznaczony jako „Wpływy z różnych dochodów”. Z opisu do tego paragrafu wynika zaś, że obejmuje on wszystkie pozostałe dochody nieobjęte poszczególnymi paragrafami, w szczególności:
‒ spłatę stypendiów i zasiłków zwrotnych wypłaconych w okresie studiów, zwrot kosztów kształcenia w razie niepodjęcia przez absolwenta pracy itp.;
‒ zwrot kosztów szkolenia pracowników;
‒ wpływy z tytułu wynagrodzenia dla płatnika z tytułu wykonywania zadań określanych przepisami prawa;
‒ wpływy za czynności polegające na zapewnieniu bezpieczeństwa imprez masowych;
‒ wpływy z tytułu udostępniania informacji publicznej zgodnie z art. 15 ustawy z 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej;
‒ wpłaty od Banku Gospodarstwa Krajowego.
Jak więc wynika z opisu do ww. paragrafu, ma on charakter otwarty, a dodatkowo przeznaczony jest na wszystkie te dochody, które nie mają „własnych” sprecyzowanych paragrafów. Takim dochodem może być właśnie finansowy surogat zniszczonego mienia, które należało do JST.
Dlatego podane środki należy ująć w dziale 921, rozdziale 92019 oraz w paragrafie 097 z cyfrą 0. ©℗
Podstawa prawna
art. 20 ust. 2 pkt 3, art. 50 ust. 1 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 559; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 583)
rozporządzenie ministra finansów z 2 marca 2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 513)
