Wkrótce mam się zajmować rozliczaniem podatku od nieruchomości. Na jakie przepisy powinnam zwrócić uwagę? Jakie operacje mogą wystąpić w tym zakresie w księgach rachunkowych?

Nieruchomości stanowią środki trwałe, jeśli ich przewidywany okres ekonomicznej użyteczności jest dłuższy niż rok, są kompletne, zdatne do użytku oraz przeznaczone na potrzeby przedsiębiorstwa (art. 3 ust. 1 pkt 15 lit. a ustawy o rachunkowości). Zaś zgodnie z art. 2 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości podlegają grunty, budynki lub ich części, budowle lub ich części związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.
Obowiązek podatkowy w podatku od nieruchomości powstaje od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstały okoliczności uzasadniające powstanie tego obowiązku. Jeżeli okolicznością, od której jest uzależniony obowiązek podatkowy, jest istnienie budowli albo budynku lub ich części, wówczas obowiązek podatkowy powstaje z dniem 1 stycznia roku następującego po roku, w którym budowa została zakończona albo w którym rozpoczęto użytkowanie budowli (budynku) lub ich części przed ich ostatecznym wykończeniem.
Osoby prawne, jednostki organizacyjne oraz spółki niemające osobowości prawnej są zobowiązane składać, w terminie do 31 stycznia, organowi podatkowemu właściwemu ze względu na miejsce położenia nieruchomości deklaracje na podatek od nieruchomości na dany rok podatkowy (sporządzone na druku DN-1), a jeżeli obowiązek podatkowy powstał po tym dniu – w terminie 14 dni od daty zaistnienia okoliczności uzasadniających powstanie tego obowiązku. Ponadto powinny wpłacać obliczony w deklaracji podatek od nieruchomości – bez wezwania – na rachunek właściwej gminy, w ratach proporcjonalnych do czasu trwania obowiązku podatkowego, w terminie do 15. dnia każdego miesiąca, a za styczeń do 31 stycznia.
Operacje gospodarcze związane z podatkiem od nieruchomości wymagają następujących zapisów w księgach rachunkowych. W przypadku, gdy jego kwota jest istotna, to dokonujemy ewidencji należnego podatku od nieruchomości:
1. Ujęcie rozszerzone: Wn konto 40 „Koszty według rodzajów” (podatki i opłaty), Ma konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne”,
a) przeniesienie podatku do rozliczenia w czasie: Wn konto 64 „Rozliczenia międzyokresowe kosztów”, Ma konto 49 „Rozliczenie kosztów”;
b) podatek przypadający na dany okres sprawozdawczy: Wn konto 49 „Rozliczenie kosztów” lub odpowiednie konto zespołu 5, Ma konto 64 „Rozliczenia międzyokresowe kosztów”.
2. Ujęcie uproszczone: Wn konto 64 „Rozliczenia międzyokresowe kosztów”, Ma konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne”,
a) podatek przypadający na dany okres sprawozdawczy: Wn konto 40 „Koszty według rodzajów” (podatki i opłaty) lub odpowiednie konto zespołu 5, Ma konto 64 „Rozliczenia międzyokresowe kosztów”.
Jeżeli jednak kwota jest nieistotna, wówczas wtedy dokonujemy zarachowania podatku od nieruchomości jednorazowo w koszty operacyjne: Wn konto 40 „Koszty według rodzajów” (podatki i opłaty) lub odpowiednie konto zespołu 5, Ma konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne”.
Podobnie będzie, jeśli chodzi o należny podatek od nieruchomości inwestycyjnych (w przypadku gdy jego kwota jest istotna), księgujemy: Wn konto 76-1 „Pozostałe koszty operacyjne”, Ma konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne”,
a) przeniesienie podatku do rozliczenia w czasie: Wn konto 64 „Rozliczenia międzyokresowe kosztów”, Ma konto 49 „Rozliczenie kosztów”;
b) podatek przypadający na dany okres sprawozdawczy: Wn konto 49 „Rozliczenie kosztów” lub odpowiednie konto zespołu 5, Ma konto 64 „Rozliczenia międzyokresowe kosztów”.
Przy czym jeśli kwota należnego podatku od nieruchomości inwestycyjnych jest nieistotna, to ujmuje się ją: Wn konto 76-1 „Pozostałe koszty operacyjne”, Ma konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne”.
Samą zapłatę podatku od nieruchomości ewidencjonujemy: Wn konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne”, Ma konto 13 „Rachunki bankowe”.
Można też się spotkać z umorzeniem zaległego podatku od nieruchomości (np. w związku z COVID-19) i wtedy będzie zapis: Wn konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne”, Ma konto 40 „Koszty według rodzajów” (podatki i opłaty) lub odpowiednie konto zespołu 5 (w przypadku umorzenia następującego w roku zarachowania podatku w ciężar kosztów) albo konto 76-0 „Pozostałe przychody operacyjne” (w razie umorzenia podatku zarachowanego w koszty w latach poprzednich).
Pozostałe operacje będą następujące:
1. Ujęcie na dzień umorzenia nierozliczonej kwoty podatku podlegającej uprzednio rozliczaniu w czasie: Wn konto 49 „Rozliczenie kosztów” lub odpowiednie konto zespołu 5, Ma konto 64 „Rozliczenia międzyokresowe kosztów”.
2. Umorzenie odsetek od zaległości w podatku od nieruchomości uprzednio uwzględnionych w kosztach finansowych: Wn konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne”, Ma konto 75-0 „Przychody finansowe”.
3. Przedawnienie podatku od nieruchomości: Wn konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne”, Ma konto 76-0 „Pozostałe przychody operacyjne”.
4. Nadpłata podatku od nieruchomości za lata poprzednie: Wn konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne”, Ma konto 40 „Koszty według rodzajów” (podatki i opłaty) lub odpowiednie konto zespołu 5 lub konto 76-0 „Pozostałe przychody operacyjne” (w przypadku nieistotnej wartości nadpłaty) albo konto 82 „Rozliczenie wyniku finansowego” (w przypadku istotnej wartości nadpłaty).
a) otrzymanie nadpłaty: Wn konto 13 „Rachunki bankowe”, Ma konto 22 „Rozrachunki publicznoprawne”.
Podstawa prawna
ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U z 2021 r. poz. 217; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2106)
ustawa z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1170; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2290)