Wypadek w drodze powrotnej z pracy. Na jakie świadczenia można liczyć?

Jakie zdarzenia uznaje się za wypadek w drodze do pracy lub z pracy?

Definicja wypadku w drodze do pracy lub z pracy została zawarta w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zgodnie z art. 57b ust. 1 za taki wypadek uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, jeżeli droga ta była najkrótsza i nie została przerwana.

Ustawa przewiduje, że zdarzenie może być uznane za wypadek także wtedy, gdy co prawda droga została przerwana, jeżeli przerwa była życiowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby.

Zdarzenie może zostać uznane za taki wypadek także wówczas, gdy poszkodowany nie skorzystał z najkrótszej drogi, ale z innej, która ze względów komunikacyjnych była dla niego najdogodniejsza.

Ustawa doprecyzowuje, że za drogę do pracy lub z pracy uważa się również drogę do miejsca lub z miejsca:

• innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego;
• zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo społecznych;
• zwykłego spożywania posiłków;
• odbywania nauki lub studiów.

Czy definicja wypadku dotyczy także zleceniobiorców i przedsiębiorców?

Definicja mówi o wypadku w drodze do lub z „pracy”, ale ma ona zastosowanie nie tylko do osób zatrudnionych na umowę o pracę, ale także np. do zleceniobiorców, przedsiębiorców i ich współpracowników.

Tak więc takiemu wypadkowi może ulec także zleceniobiorca w drodze do miejsca lub z miejsca wykonywania zlecenia, jak również przedsiębiorca w drodze do miejsca lub z miejsca wykonywania działalności.

Kogo należy zawiadomić o wypadku?

Postępowanie w sprawie ustalenia okoliczności wypadku przeprowadza się według zasad określonych w rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej w sprawie szczegółowych zasad oraz trybu uznawania zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy, sposobu jego dokumentowania, wzoru karty wypadku w drodze do pracy lub z pracy oraz terminu jej sporządzania (dalej: rozporządzenie).

Zgodnie z par. 1 rozporządzenia poszkodowany ma obowiązek zawiadomić o wypadku odpowiedni podmiot. W przypadku poszkodowanego pracownika będzie to pracodawca, w przypadku zleceniobiorcy – zleceniodawca, zaś w przypadku prowadzącego działalność oraz jego współpracownika - ZUS.

Poszkodowany to zrobić niezwłocznie po wypadku lub po ustaniu przeszkód to uniemożliwiających. Jeśli więc poszkodowany np. był hospitalizowany, o wypadku powinien poinformować niezwłocznie po wyjściu ze szpitala.

Jak przebiega postępowanie w sprawie ustalenia okoliczności wypadku?

Ustalenie okoliczności wypadku w drodze do pracy lub z pracy jest dokonywane w karcie wypadku sporządzonej według wzoru określonego w rozporządzeniu.

Rozporządzenie przewiduje, że uznanie zdarzenia za wypadek tego rodzaju następuje na podstawie:

• oświadczenia poszkodowanego, członka jego rodziny lub świadków co do czasu, miejsca i okoliczności zdarzenia;
• informacji i dowodów pochodzących od podmiotów badających okoliczności i przyczyny zdarzenia lub udzielających poszkodowanemu pierwszej pomocy;
• ustaleń sporządzającego kartę wypadku.

Karta wypadku powinna być sporządzona nie później niż w terminie 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku, w dwóch egzemplarzach, z których jeden otrzymuje poszkodowany lub członek jego rodziny, a drugi przechowuje się w dokumentacji powypadkowej.

Na jakich zasadach wypłacane są świadczenia chorobowe?

Świadczenia chorobowe za okres niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem w drodze do pracy są wypłacane na korzystniejszych zasadach.

Zarówno wynagrodzenie chorobowe, jak i zasiłek chorobowy z tego tytułu przysługuje w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru.

Wysokość świadczenia rehabilitacyjnego nie różni się jednak od przysługującego z powodu niezdolności powstałych z innych przyczyn. Zgodnie z ogólnymi zasadami także w przypadku niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy wynosi ono 90 proc. podstawy wymiaru zasiłku chorobowego za okres pierwszych trzech miesięcy, 75 proc. tej podstawy za pozostały okres. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy niezdolność do pracy przypada w okresie ciąży – powoduje to podwyższenie świadczenia rehabilitacyjnego do 100 proc. tej podstawy.

Ponadto nie ma tu zastosowania okres wyczekiwania, a więc wymagane 30 dni (dla pracowników) albo 90 dni (dla zleceniobiorców i przedsiębiorców) podlegania ubezpieczeniu chorobowemu, zanim ubezpieczony nabędzie prawo do świadczeń chorobowych. Wypadek w drodze do pracy lub z pracy może wydarzyć się zatem nawet pierwszego dnia pracy, a ubezpieczony i tak otrzyma świadczenia chorobowe.

Jak wypadek wpłynie na prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy?

Jeśli skutki wypadku w drodze do pracy lub z pracy były na tyle poważne, że poszkodowany stał się częściowo lub całkowicie niezdolny do pracy w rozumieniu przepisów ustawy emerytalnej, łatwiej uzyska rentę z tytułu niezdolności do pracy.

Przypomnijmy, że rentę tę może otrzymać osoba, która utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.

Dodatkowym warunkiem do jej uzyskania jest posiadanie odpowiedniego okresu składkowego i nieskładkowego. Długość tego okresu uzależniona jest od wieku, w jakim osoba ubiegająca się o rentę stała się niezdolna do pracy i wynosi:

• 1 rok - jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat;
• 2 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat;
• 3 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat;
• 4 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat;
• 5 lat - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat.

Dodatkowo okres ten powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy. Do tego dziesięciolecia nie wlicza się okresów pobierania świadczeń takich jak np. renta rodzinna.

Osoba ubiegająca się o rentę z powodu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy otrzyma to świadczenie, nawet gdy nie spełnia powyższych warunków dotyczących wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego.

Świadczenia wypadkowe na innych zasadach

Wypadek w drodze do pracy lub z pracy trzeba wyraźnie odróżnić od wypadku przy pracy. Wypadek przy pracy został zdefiniowany w art. 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Zgodnie z jego ust. 1 za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;
• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;
• w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Niezdolność do pracy spowodowana takim zdarzeniem daje prawo do świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego. Pracodawca nie wypłaca poszkodowanemu pracownikowi wynagrodzenia chorobowego, bo od pierwszego dnia niezdolności nabywa on prawo do zasiłku chorobowego z ubezpieczenia wypadkowego w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru. Nie ma w tym przypadku zastosowania okres wyczekiwania, a więc poszkodowany nabędzie prawo do zasiłku z ubezpieczenia wypadkowego, nawet gdy wypadek miał miejsce pierwszego dnia pracy.

Jednorazowe odszkodowanie

Ponadto poszkodowany może otrzymać z ZUS jednorazowe odszkodowanie, jeśli po zakończeniu procesu leczenia okaże się, że wypadek spowodował długotrwały lub stały uszczerbek na zdrowiu.

Poszkodowany w wypadku w drodze do pracy lub z pracy nie ma natomiast możliwości ubiegania się o jednorazowe odszkodowanie.

Renta wypadkowa

Jeśli z powodu wypadku przy pracy poszkodowany stanie się całkowicie lub częściowo niezdolny do pracy w rozumieniu przepisów ustawy emerytalnej, otrzyma rentę z tytułu niezdolności do pracy (potocznie zwaną rentą wypadkową). Renta ta jest wypłacana na korzystniejszych zasadach i można ją pobierać razem z emeryturą. Rencista musi jednak wybrać, czy woli pobierać połowę emerytury i całą rentę wypadkową, czy też połowę renty wypadkowej i całą emeryturę.

Poszkodowany w wypadku w drodze do pracy lub z pracy nie ma natomiast możliwości ubiegania się o rentę wypadkową, może uzyskać „zwykłą” rentę z tytułu niezdolności do pracy. Takiej renty nie można pobierać w zbiegu z emeryturą.