Odprawa pośmiertna i nie tylko. Co powinni wiedzieć bliscy zmarłego pracownika?

Jednym z nich jest tzw. odprawa pośmiertna, którą pracodawca wypłaca określonym członkom rodziny zmarłego pracownika. Jednak nie każdy ma do niej prawo a warunki jej przyznania są precyzyjnie określone w przepisach.

Odprawa pośmiertna. Co to takiego?

Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, a dokładnie art. 93, w przypadku śmierci pracownika pracodawca zobowiązany jest do wypłaty specjalnego świadczenia pieniężnego – odprawy pośmiertnej. Jest to forma finansowego wsparcia dla rodziny zmarłego, której celem jest choć częściowe złagodzenie trudności ekonomicznych po jego odejściu. Wysokość tej odprawy zależy od długości okresu zatrudnienia pracownika u danego pracodawcy:

• jeśli zatrudnienie trwało krócej niż 10 lat – odprawa wynosi równowartość jednomiesięcznego wynagrodzenia,

• jeśli trwało co najmniej 10 lat – przysługuje trzymiesięczne wynagrodzenie,

• jeśli pracownik przepracował 15 lat lub więcej – odprawa wynosi sześciomiesięczne wynagrodzenie.

Kto może otrzymać odprawę pośmiertną?

Odprawa nie przysługuje wszystkim spadkobiercom, a jedynie osobom bliskim, które mieszczą się w określonej przez prawo kategorii. Należą do nich:

• małżonek zmarłego, który otrzymuje odprawę bez dodatkowych warunków,

• dzieci, wnuki, rodzeństwo i rodzice, ale tylko wtedy, gdy spełniają kryteria do uzyskania renty rodzinnej zgodnie z przepisami o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Dla przykładu: dzieci mogą otrzymać odprawę, jeśli nie ukończyły 16 lat, uczą się i nie mają jeszcze 25 lat, lub są całkowicie niezdolne do pracy. Rodzeństwo musi być przyjęte na wychowanie i utrzymanie co najmniej na rok przed śmiercią pracownika, natomiast rodzice – jeśli byli na jego utrzymaniu i spełniają dodatkowe wymagania zdrowotne lub wiekowe. Co ważne, prawo do odprawy może przysługiwać także wtedy, gdy przesłanki do jej przyznania zostaną spełnione w ciągu pięciu lat od śmierci pracownika.

Jak wygląda podział odprawy?

Gdy do odprawy uprawnione są więcej niż jedna osoba, kwota świadczenia jest dzielona równo. Na przykład, jeśli prawo do odprawy ma troje dzieci, każde z nich otrzyma jedną trzecią przysługującej kwoty.

Obowiązki pracodawcy po śmierci pracownika

To na pracodawcy ciąży obowiązek ustalenia, kto i w jakiej wysokości powinien otrzymać odprawę. Nie może on uzależniać wypłaty tego świadczenia od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych dotyczącej renty rodzinnej ustalenia w tym zakresie są jego wewnętrzną odpowiedzialnością.

Czy odprawa pośmiertna wchodzi do spadku?

Nie. Odprawa pośmiertna to odrębne świadczenie, które nie wchodzi w skład masy spadkowej. Innymi słowy, nie podlega dziedziczeniu na ogólnych zasadach prawa spadkowego. Nawet jeśli dana osoba została wskazana jako spadkobierca w testamencie, nie otrzyma odprawy pośmiertnej, jeśli nie spełnia ustawowych kryteriów. W przypadku braku osób uprawnionych – pracodawca nie wypłaca odprawy nikomu.

Co z innymi należnościami pracownika?

W przeciwieństwie do odprawy pośmiertnej, pozostałe świadczenia wynikające z umowy o pracę (czyli tzw. prawa majątkowe) mogą zostać odziedziczone. Zgodnie z art. 63^1 § 2 Kodeksu pracy, w pierwszej kolejności przechodzą one na współmałżonka oraz inne osoby uprawnione do renty rodzinnej w równych częściach. Jeżeli takich osób nie ma, wówczas podlegają one dziedziczeniu na zasadach ogólnych wynikających z Kodeksu cywilnego.

Do praw majątkowych po zmarłym pracowniku zaliczamy m.in.:

• niewypłacone wynagrodzenie za pracę,

• ekwiwalent za niewykorzystany urlop,

• nagrody jubileuszowe,

• odszkodowania wynikające ze stosunku pracy,

• świadczenia za podróże służbowe.

Co warto wiedzieć?

Odprawa pośmiertna to ważne świadczenie, które może stanowić istotne wsparcie finansowe dla rodziny zmarłego pracownika. Aby jednak ją otrzymać, trzeba spełnić określone przez prawo warunki. Nie wystarczy być spadkobiercą. To samo dotyczy innych roszczeń wynikających z umowy o pracę – choć one mogą być dziedziczone, to pierwszeństwo mają zawsze osoby spełniające kryteria do renty rodzinnej.

Dla pracodawcy to z kolei obowiązek nie tylko moralny, ale i prawny – wypłata odprawy i innych świadczeń po śmierci pracownika nie może być odsuwana w czasie ani uzależniana od decyzji innych instytucji.

Warto znać swoje prawa i obowiązki w tej trudnej sytuacji, aby nie tylko uczcić pamięć zmarłego, ale też zadbać o bezpieczeństwo finansowe jego najbliższych.