Beneficjent dofinansowania ze środków unijnych: Jak przebiega proces upadłości?

Przedsiębiorca może skorzystać z różnych programów wsparcia rozwoju działalności w Polsce, m.in. z dofinansowania ze środków unijnych. Co się jednak dzieje, gdy beneficjent takiej pomocy utraci zdolność do zaspokajania swojego zadłużenia i złoży wniosek o ogłoszenie upadłości?

Odpowiedź na tak postawione pytanie zależy od tego, na jakim etapie realizacji jest dofinansowywany projekt oraz czy w związku z nim powstało jakieś aktywo w postaci maszyn czy praw własności intelektualnej. Te dwie okoliczności decydują bowiem o tym, co się stanie z wytworzonym w toku projektu majątkiem przedsiębiorcy.

Okres trwałości projektu

Zasadniczym kryterium decydującym o losach dofinansowania upadłego przedsiębiorcy jest tzw. okres trwałości projektu. To czas, w którym beneficjent nie może zaprzestać prowadzenia działalności ani dokonać zasadniczych zmian w projekcie. W przeciwnym razie będzie on zobowiązany do zwrotu dofinansowania w części, w jakiej nie udało mu się spełnić obowiązku kontynuacji działalności na podstawie aktywów wytworzonych w wyniku dotacji.

Wspomniany okres co do zasady wynosi pięć lat. Przy czym w przypadku przedsiębiorców należących do kategorii MŚP (określonej w art. 7 ust. 1 prawa przedsiębiorców oraz zaleceniu Komisji 2003/361/WE) – w odniesieniu do projektów, z którymi związany jest wymóg utrzymania inwestycji lub miejsc pracy – jest on krótszy i wynosi trzy lata.

UWAGA! Okres trwałości inwestycji rozpoczyna się od przekazania przez instytucję pośredniczącą płatności końcowej lub zatwierdzenia wniosku o płatność końcową. Innymi słowy rozpoczyna się on po rozliczeniu finansowym dofinansowanego projektu.

Szczegółowe regulacje dotyczące okresu trwałości danego projektu są uregulowane w umowach o dofinansowanie zawartych pomiędzy instytucją pośredniczącą a przedsiębiorcą – beneficjentem. Różne postanowienia dotyczące tej kwestii, np. utrzymywanie określonych w umowie wskaźników, mogą ją modyfikować. Ustalenie kryteriów utrzymania trwałości projektu wymaga więc analizy danej umowy o dofinansowanie.

Zgodnie z art. 65 ust. 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1060 z 24 czerwca 2021 r. regulującego okres trwałości projektu samo ogłoszenie upadłości, o ile nie jest wynikiem oszustwa, nie stanowi naruszenia trwałości projektu. A zatem syndyk będzie mógł wykonywać obowiązki beneficjenta w zakresie monitoringu trwałości projektu.

Czasowa niemożność sprzedaży

W zależności od tego, czy upłynął okres trwałości projektu, czy też nie, ogłoszenie upadłości beneficjenta wywoła inne skutki w zakresie możliwości sprzedaży aktywów przez syndyka.

Zgodnie z art. 831 par. 1 ust. 2a oraz 831 par. 2 kodeksu postępowania cywilnego w okresie realizacji projektu środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne powstałe w ramach realizacji projektu, na który były przeznaczone środki z dofinansowania, nie podlegają egzekucji – chyba że wierzytelność egzekwowana powstała w związku z realizacją projektu, na który środki te były przeznaczone.

Tym samym instytucja pośrednicząca w przypadku dochodzenia zwrotu dofinansowania będzie mogła prowadzić postępowanie egzekucyjne z aktywa wytworzonego w wyniku realizacji projektu. Takiej możliwości nie będą mieli inni wierzyciele posiadający wierzytelności niewynikające z realizacji tego projektu.

Wprowadzając wspomniane rozwiązanie prawne, ustawodawca chciał zapewnić instytucjom pośredniczącym jak największe szanse na odzyskanie nienależnie wykorzystanych środków unijnych w toku inicjowanych wobec beneficjenta postępowań egzekucyjnych. Niestety, tym samym skomplikował proces upadłości beneficjenta dofinansowania z uwagi na to, że definicja zakresu masy upadłości (w uproszczeniu majątku upadłego przeznaczonego do sprzedaży przez syndyka) odwołuje się do omawianego wyżej rozwiązania w zakresie majątku powstałego w wyniku realizacji projektu.

Innymi słowy, w postępowaniu upadłościowym aktywa niepodlegające egzekucji nie wchodzą do masy upadłości. Oznacza to, że aktywa współfinansowane ze środków unijnych również nie wejdą do masy upadłości aż do zakończenia okresu trwałości. Tym samym do tego momentu nie będą mogły być one sprzedawane – w przeciwieństwie do pozostałej części majątku upadłego przedsiębiorcy – przez syndyka.

Staje on wówczas przed praktycznym wyzwaniem, jak upłynnić majątek powstały w wyniku realizacji projektu. Tymczasem rozwiązanie tego problemu powinno być wypracowane wspólnie z instytucją pośredniczącą udzielającą dofinansowania.

Natomiast po upłynie okresu trwałości syndyk będzie uprawniony do sprzedaży aktywów wytworzonych dzięki dofinansowaniu z unijnego projektu. ©℗