Klimatyzacja w samochodzie służbowym. Obowiązek czy tylko dobra wola pracodawcy?

Przepisy nie nakazują pracodawcy wprost, aby pojazdy wykorzystywane przez pracowników miały zamontowany system chłodzący. Jednak takie zobowiązanie wynika pośrednio z ogólnych przepisów bhp.

Wysokie temperatury spowodowane warunkami atmosferycznymi dają się we znaki nie tylko pracownikom wykonującym swoje obowiązki na otwartej przestrzeni, lecz także tym, którzy świadczą pracę w pomieszczeniach niewyposażonych w klimatyzację. Tym drugim jednak jest o tyle łatwiej, że przeważnie mogą, chociaż na chwilę, wyjść z tego pomieszczenia i gdzieś się schłodzić. Natomiast takiej możliwości nie mają zawodowi kierowcy, którzy nie mogą opuszczać kabiny pojazdu w dowolnej chwili, nawet gdy jej wnętrze jest rozgrzane niczym piekarnik. Czy zatem pracodawca powinien zapewnić klimatyzację w każdym pojeździe? Czy klimatyzacja w pojeździe firmowym jest wymagana przez przepisy, czy też zależy wyłącznie od dobrej woli pracodawcy?

Nie ma limitu

Praca w podwyższonej temperaturze nie jest obojętna dla ludzkiego organizmu i może mieć negatywny wpływ na zdrowie pracowników. Zbyt wysoka temperatura negatywnie wpływa na obciążenie ośrodkowego układu nerwowego, powodując złe samopoczucie oraz zmniejszenie wydolności fizycznej i psychicznej już nawet przy wykonywaniu lekkich prac. Osoby narażone przez dłuższy czas na działania wysokich temperatur mają trudności z koncentracją uwagi i w konsekwencji popełniają w pracy więcej błędów. Towarzyszy temu upośledzenie zdolności do wykonywania czynności wymagających zręczności i precyzji. Podczas pracy wykonywanej przy ok. 35 st. C występują zaburzenia gospodarki wodnej i elektrolitowej, znaczne obciążenie pracy serca i układu krążenia, a także silne zmęczenie.

Mając to wszystko na uwadze, pracodawca zatrudniający pracowników w takich warunkach powinien podejmować działania zmierzające do ograniczenia ich szkodliwego wpływu na zdrowie zatrudnionych, nie tylko poprzez zapewnienie odpowiedniej wentylacji pomieszczeń przeznaczonych do wypoczynku pracowników, napojów wzbogaconych w sole mineralne i witaminy, lecz także odpowiednio dostosowanej odzieży roboczej i ochronnej. Zgodnie z art. 207 par. 2 kodeksu pracy (dalej: k.p.) pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.

Z kolei w myśl par. 30 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy w pomieszczeniach pracy należy zapewnić temperaturę odpowiednią do rodzaju wykonywanej pracy (metod pracy i wysiłku fizycznego niezbędnego do jej wykonania), nie niższą niż 14 st. C, chyba że względy technologiczne na to nie pozwalają. W pomieszczeniach, w których jest wykonywana lekka praca fizyczna, oraz w pomieszczeniach biurowych temperatura nie może być niższa niż 18 st. C.

Niestety, przepisy bhp nie określają górnej granicy temperatury, jaka może występować na stanowisku pracy [MRPiPS zapowiedziało zmianę przepisów w tym zakresie, pisaliśmy o tym w DGP nr 156 z 12 sierpnia 2024 r. „Maksymalna temperatura w miejscu pracy budzi wątpliwości pracodawców” – przyp. red.]. Nie oznacza to jednak, że pracodawca jest zwolniony z podejmowania jakichkolwiek działań w tym zakresie. Jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy zatrudniającego pracowników w podwyższonych temperaturach spowodowanych warunkami atmosferycznymi zgodnie z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów jest zapewnienie napojów. Pracodawca w okresie letnim powinien zapewnić zimne napoje pracownikom zatrudnionym przy pracach na otwartej przestrzeni przy temperaturze otoczenia powyżej 25 st. C, przy pracach związanych z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal (6280 kJ) u mężczyzn i 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet, a także na stanowiskach pracy, na których temperatura spowodowana warunkami atmosferycznymi przekracza 28 st. C.

Wpływ na bezpieczeństwo

Kwestia temperatury panującej we wnętrzu kabiny kierowcy jest ściśle związana z przepisami bhp. W końcu dla każdej osoby, która zajmuje się zawodowo prowadzeniem pojazdów, kabina to miejsce wykonywania pracy. Tym samym powinna być w niej zapewniona odpowiednia temperatura. Optymalna to taka, która mieści się w przedziale 20–22 st. C, bo eliminuje ryzyko przegrzania oraz wychłodzenia, a także umożliwia zachowanie pełnej koncentracji oraz swobody myślenia, dzięki czemu minimalizuje się ryzyko błędu podczas prowadzenia pojazdu. Odpowiednia temperatura jest szczególnie ważna, bo praca w nadmiernie nagrzanej kabinie może powodować bóle głowy, nudności, zmęczenie, zawroty głowy czy nawet omdlenia, co przekłada się na bezpieczeństwo w ruchu drogowym.

W kabinie pojazdu jedyną skuteczną metodą na zapewnienie wymaganej temperatury jest klimatyzacja. Pracodawca powinien także zagwarantować jej regularne przeglądy i konserwację, w tym dezynfekowanie w celu ochrony pracowników przed grzybami, pleśniami itp. Z uwagi na to, że tradycyjna klimatyzacja działa jedynie przy uruchomionym silniku, kierowca pojazdu ciężarowego nie powinien z niej korzystać na postoju, bo takim postępowaniem będzie narażał się na mandat, naruszając postanowienie art. 60 ust. 2 pkt 3 prawa o ruchu drogowym. Dlatego w pojazdach ciężarowych dodatkowo stosuje się tzw. klimatyzację postojową, która nie wymaga włączonego silnika, a tym samym nie zużywa paliwa. Jest to zatem świetne rozwiązanie w pojazdach, które ze względu na ograniczenia w zakresie czasu pracy kierowców muszą dłużej stać na postojach.

Podsumowanie

Pracodawca, mając na uwadze swój podstawowy obowiązek, jakim jest ochrona zdrowia i życia pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki, powinien zapewnić klimatyzację osobom spędzającym większość czasu pracy w kabinach samochodów. Nie powinno to budzić wątpliwości. Wpłynie to nie tylko na poprawę komfortu pracy, lecz także na szeroko rozumiane bezpieczeństwo nie tylko samego kierowcy, lecz także innych uczestników ruchu drogowego. ©℗