Urlop nie rozpoczyna się zaraz po zakończeniu godzin pracy w poprzedzającym go dniu

Pracownik pracuje od poniedziałku do piątku w godz. 8‒16. Złożył wniosek o urlop od środy do kolejnego piątku, na co uzyskał zgodę. We wtorek pracodawca polecił tej osobie wykonywanie pracy w godzinach nadliczbowych ‒ od 16 do 21. Pracownik odmówił, twierdząc, że niszczy to jego plany urlopowe. Czy faktycznie takie polecenie jest niedopuszczalne i skutkuje przesunięciem urlopu?

Urlop rozpoczyna się w tym przypadku w środę, po zakończeniu wtorkowej doby pracowniczej, czyli od godz. 8. Można zrozumieć, że pracownik mógł mieć plan, który zakładał np. wyjazd już we wtorek, jednak polecenie w żaden sposób nie ingeruje w urlop. Tak jak w każdym innym przypadku pracownik powinien brać pod uwagę, że może otrzymać polecenie świadczenia pracy lub pełnienia dyżuru poza zwykłymi godzinami pracy.

Doba pracownicza

Urlop wypoczynkowy jest udzielany na dni pracy, w wymiarze godzinowym wynikającym z rozkładu czasu pracy. W żadnym razie nie można przyjąć, że zaczyna się bezpośrednio po zakończeniu godzin pracy dnia poprzedzającego pierwszy dzień urlopu.

Udzielanie urlopów nie może następować w oderwaniu od podstawowych kwestii związanych z planowaniem i rozliczaniem czasu pracy. W związku z tym konieczne jest odniesienie się do pojęcia doby pracowniczej, której przedział wyznacza jednocześnie czas urlopu. Doba pracownicza to 24 kolejne godziny liczone od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. W przypadku wskazanego w pytaniu pracownika doba rozpoczyna się we wtorek o godz. 8 i kończy w środę o godz. 8. Urlop wypoczynkowy rozpoczyna się zatem formalnie o godz. 8 w środę. Tak do tego zagadnienia podszedł Sąd Najwyższy w wyroku z 4 listopada 2010 r., sygn. akt II PK 116/10, wskazując, że o początku urlopu decyduje rozkład czasu pracy pracownika. W konsekwencji znaczenie ma początek kolejnej doby pracowniczej, a nie ta sama doba kalendarzowa.

Polecenie pracy nadliczbowej

Możliwość wydania polecenia pracy nadliczbowej i odpowiadający mu pracowniczy obowiązek zrealizowania tego polecenia wynikają wprost zarówno z art. 22 k.p., jak i z art. 100 k.p., zgodnie z którym pracownik jest obowiązany wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę. Co do zasady pracownik jest obowiązany zrealizować otrzymane polecenie wykonywania pracy nadliczbowej. Konsekwentnie – i trafnie ‒ wskazuje się, że odmowa wykonania pracy w godzinach nadliczbowych może być uzasadniona, gdy polecenie jej wykonywania jest sprzeczne z prawem, z zasadami współżycia społecznego lub umową o pracę (tak wskazano w poradniku Państwowej Inspekcji Pracy „Nadgodziny w praktyce”; www.pip.gov.pl/pl/f/v/165676/ul%20NadgodzinyW-Praktyce%20Internet.pdf).

Polecenie pracy w nadgodzinach powinno uwzględniać zagrożenie zniweczenia tym poleceniem możliwości skorzystania z wypoczynku w zaplanowany przez pracownika sposób. To jednak nie oznacza, że nadgodziny bezpośrednio po pracy w dniu poprzedzającym pierwszy dzień urlopu nie mogą zostać zlecone.

W opisanej sytuacji pracownik powinien raczej porozmawiać z pracodawcą i poprosić o zmianę polecenia. Pracodawca w miarę możliwości powinien je zmienić, ale nie ma takiego obowiązku. ©℗