Wypadki przy pracy zdalnej. Sprawdź pięć praktycznych kazusów

Nowelizacja kodeksu pracy wreszcie uregulowała tę kwestię, wprowadzając tylko kilka wyjątków od zasad ogólnych. Wciąż jednak pojawiają się pytania, jak zastosować nowe przepisy w praktyce.

Od 7 kwietnia 2023 r. obowiązują przepisy kodeksu pracy (dalej: k.p.) regulujące pracę zdalną. Miejsce wykonywania takiej pracy, a więc poza zakładem pracy, wpłynęło także na odmienny sposób realizacji obowiązków z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. Zgodnie z definicją pracy zdalnej jest to miejsce wskazane przez pracownika i każdorazowo uzgodnione z pracodawcą. Najczęściej będzie to miejsce zamieszkania pracownika, nad którym pracodawca nie ma władztwa.

Jednym z obowiązków, który pracodawca ma do zrealizowania w taki sam sposób przy wszystkich rodzajach pracy, jest kwestia ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy. Także w przypadku zdarzeń podczas pracy zdalnej zastosowanie ma definicja zawarta w art. 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy oraz chorób zawodowych (dalej: ustawa wypadkowa). W myśl art. 6731 par. 9 k.p. w razie wystąpienia takiego zdarzenia stosuje się odpowiednio także art. 234 k.p. oraz przepisy wydane na podstawie art. 237 par. 1 pkt 1 i 2 k.p., tj. rozporządzenia Rady Ministrów z 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (dalej: rozporządzenie). Wystąpią jednak różnice w procedurze postępowania pracodawcy, zespołu powypadkowego oraz pracownika.

KAZUS 1

ZGŁOSZENIE WYPADKU

Pracownik podczas spotkania z klientem w trybie telekonferencji nagle zasłabł i stracił przytomność. Karetka pogotowia wezwana przez żonę pracownika zabrała poszkodowanego w stanie krytycznym do szpitala. W kolejnym dniu żona zadzwoniła do kierownika swojego męża i poinformowała o zdarzeniu. Czy to prawidłowe zgłoszenie?

W razie zaistnienia wypadku przy pracy zdalnej pracownik będzie zobowiązany niezwłocznie zawiadomić o tym zdarzeniu pracodawcę, przełożonego lub inną wskazaną przez pracodawcę osobę (par. 2 rozporządzenia). W sytuacji gdy pracownik nie będzie w stanie wywiązać się z tego obowiązku (np. skutkiem będzie śmierć lub utrata świadomości na dłuższy czas), istnieje możliwość dokonania takiego zgłoszenia przez inną osobę (np. uprawnioną do późniejszego zapoznania się z dokumentacją powypadkową).

Po powzięciu informacji o wypadku podczas wykonywania pracy w trybie zdalnym pracodawca zapewnia ustalenie w przewidzianym trybie okoliczności i przyczyn wypadku. Oznacza to powołanie zespołu powypadkowego w składzie wskazanym w rozporządzeniu.

Biorąc pod uwagę art. 6731 par. 5 pkt 4 k.p., procedurę postępowania w sytuacji awaryjnej, do której wypadek można zaliczyć, należałoby zamieścić w „Informacji dla pracownika o zasadach bezpiecznego i higienicznego wykonywania pracy zdalnej”. Warto w takiej informacji zapisać także możliwość udostępnienia danych przedstawiciela zakładu pracy, do którego należy zgłosić wypadek, oraz numeru kontaktowego. Forma zgłoszenia może być dowolnie ustalona przez strony stosunku pracy. Dla celów dowodowych warto ustalić taką formę, aby pozostał po zgłoszeniu trwały ślad. Zatem może to być e-mail lub notatka służbowa po zgłoszeniu telefonicznym sporządzona przez odbierającą je osobę.

To, że wypadek zaistniał w mieszkaniu lub domu pracownika, powoduje, że dopiero zawiadomiony pracodawca będzie podejmował stosowne działania. W sytuacji zaistnienia wypadku za terenie zakładu pracy często przełożony poszkodowanego lub nawet pracodawca podejmują określone działania (np. wzywają karetkę pogotowia). W takiej sytuacji wiedzę o zdarzeniu mają w chwili jego wystąpienia, a samo zawiadomienie nie jest warunkiem koniecznym do podejmowania kolejnych kroków, w tym zapewnienia ustalenia okoliczności i przyczyn tego wypadku.

KAZUS 2

OGLĘDZINY NIE SĄ KONIECZNE

Pracownik zawiadomił o wypadku przy pracy zdalnej, którą wykonywał we własnym domu. Jakie działania powinien wtedy podjąć zespół powypadkowy?

Zgodnie z rozporządzeniem niezwłocznie po otrzymaniu wiadomości o wypadku zespół powypadkowy jest obowiązany przystąpić do ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, w szczególności dokonać oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych, stanu urządzeń ochronnych oraz zbadać warunki wykonywania pracy i inne okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku, ale także np. wysłuchać wyjaśnień poszkodowanego, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala, i zebrać informacje dotyczące wypadku od jego świadków.

Miejsce wypadku przy pracy zdalnej, tj. mieszkanie pracownika, podlega szczególnej ochronie konstytucyjnej z punktu widzenia prawa własności, ochrony prywatności oraz ochrony przed naruszeniem miru domowego. Dlatego ustawodawca w przepisach kodeksu pracy dotyczących pracy zdalnej wskazał, że oględzin miejsca wypadku przy pracy zdalnej członkowie zespołu powypadkowego dokonują po zgłoszeniu wypadku, w terminie uzgodnionym przez pracownika albo jego domownika, w przypadku gdy pracownik ze względu na stan zdrowia nie jest w stanie uzgodnić tego terminu. Zespół powypadkowy może odstąpić od dokonywania oględzin miejsca wypadku przy pracy zdalnej, jeżeli uzna, że okoliczności i przyczyny wypadku nie budzą wątpliwości. Umożliwienie odstąpienia od oględzin miejsca wypadku jest wyjątkową sytuacją. Zwykle bowiem oględziny miejsca zdarzenia (pod warunkiem niedokonywania zmian w miejscu wykonywania pracy) dostarczają wielu istotnych informacji o jego przebiegu i okolicznościach. Niemniej jednak można stwierdzić, że w sytuacji gdy rodzaj pracy wykonywanej zdalnie to głównie praca biurowa na stanowisku komputerowym, przesłanie zdjęć, szkicu lub szczegółowe opisanie okoliczności wypadku może zostać uznane za wystarczające przez członków zespołu powypadkowego. W każdym przypadku należy indywidualnie rozpatrywać sytuację wypadkową, mając na celu rzetelne i pełne postępowanie zmierzające do wskazania faktycznych przyczyn wypadku i ochronę zdrowia w przyszłości.

KAZUS 3

DZIAŁANIA PRACODAWCY TUŻ PO WYPADKU…

W mieszkaniu pracownika doszło do porażenia prądem podczas podłączania komputera. Czy pracodawca ma obowiązki związane z bhp w domu pracownika?

Tuż po zaistnieniu wypadku przy pracy w miejscu zamieszkania pracownika pracodawca nie będzie miał możliwości podjęcia niezbędnych działań eliminujących lub ograniczających zagrożenie, które doprowadziło do wypadku. W takiej sytuacji pracodawca nie będzie także miał możliwości wywiązania się z obowiązku zapewnienia udzielenia pierwszej pomocy osobom poszkodowanym. Poszkodowany lub osoby przebywające w jego najbliższym otoczeniu w chwili wypadku będą musiały zadbać o dostęp do środków pierwszej pomocy (czyli np. apteczki domowej), a w razie potrzeby wezwać lekarza. Ustawodawca wskazał wyraźnie, że wyłączeniu ulega obowiązek pracodawcy wynikający z art. 2091 k.p.

Dla kontrastu warto wskazać, że inaczej będzie, gdy np. dojdzie do zatrucia w zakładzie pracy, gdzie w pierwszej kolejności pracodawca ma za zadanie ograniczyć rozprzestrzenianie się czynnika szkodliwego, a w kolejnym kroku zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym.

KAZUS 4

…I PO ZGŁOSZENIU

Pracownik poślizgnął się na podłodze korytarza w mieszkaniu podczas przemieszczania się z pokoju, w którym zlokalizowane było stanowisko pracy, a łazienką. Podłoga była pokryta piaskiem naniesionym na butach. W wyniku upadku doznał złamania nogi z przemieszczeniem kości. Pracownik nie ma możliwości zabezpieczenia miejsca wypadku, bo spowodowałoby to utrudnienia w korzystaniu z przestrzeni wspólnej przez pozostałych domowników. Jakie działania powinien podjąć pracodawca?

Konkretne działania pracodawcy rozpoczynają się po uzyskaniu zgłoszenia wypadku od poszkodowanego lub innej osoby. Jeśli wypadek będzie skutkował śmiercią lub ciężkimi obrażeniami ciała, to pracodawca powinien niezwłocznie zawiadomić właściwego okręgowego inspektora pracy i prokuratora. Podobnie należy się zachować, gdy dojdzie do wypadku zbiorowego, czyli takiego, w wyniku którego poszkodowane zostały co najmniej dwie osoby. Zgodnie z definicją zawartą w ustawie wypadkowej nie muszą to być pracownicy tego samego pracodawcy.

Specyfika miejsca wypadku przy pracy zdalnej powoduje, że pewne wymagania wskazane rozporządzeniem także będą inaczej realizowane niż w sytuacji wypadku w zakładzie pracy.

Chodzi m.in. o kwestię zabezpieczenia miejsca wypadku. Tego działania pracodawca nie będzie mógł podjąć, ponieważ miejsce pracy będzie poza jego siedzibą. Pracodawca może poprosić pracownika (jeśli ten będzie w stanie) o sporządzenia dokumentacji fotograficznej z miejsca wypadku, jednak zobowiązanie go do zabezpieczenia miejsca przed dostępem osób postronnych (domowników) nie będzie mogło mieć zastosowania. Można zobowiązać pracownika do nieużywania powierzonego sprzętu technicznego po zaistnieniu wypadku z jego udziałem (np. po porażeniu prądem w wyniku użytkowania komputera zasilanego uszkodzonym przewodem elektrycznym). Podobnie powinno się postępować, jeśli sprzęt będzie własnością pracownika (np. porażenie prądem podczas użytkowania czajnika elektrycznego). Celem działań pracodawcy jest eliminowanie zagrożeń wypadkowych, nawet jeśli źródłem zagrożeń w środowisku pracy są prywatne przedmioty pracownika.

KAZUS 5

DOKUMENTACJA ZDARZENIA

Pracownik uległ wypadkowi w swoim domu podczas wykonywania pracy zdalnej. Zawiadomił o nim dopiero po siedmiu dniach od zdarzenia. W jakim terminie należy sporządzić odpowiednią dokumentację?

Udokumentowanie ustaleń w związku z wypadkiem, do którego doszło podczas pracy zdalnej, następuje nie później niż w terminie 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku w protokole ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy. Zadaniem zespołu powypadkowego jest zapoznanie z treścią protokołu powypadkowego – przed jego zatwierdzeniem – poszkodowanego albo jego rodziny (osób uprawnionych, gdy doszło do wypadku śmiertelnego), które to osoby mają prawo zgłoszenia uwag i zastrzeżeń do ustaleń zawartych w dokumencie.

Warto pamiętać, że gdy do zdarzenia doszło podczas pracy zdalnej, stwierdzenie w protokole powypadkowym, że wypadek nie jest wypadkiem przy pracy albo że zachodzą okoliczności, które mogą mieć wpływ na prawo pracownika do świadczeń przysługujących z tytułu wypadku, wymaga szczegółowego uzasadnienia i wskazania dowodów stanowiących podstawę takiego stwierdzenia. Także w tym przypadku istnieje obowiązek niezwłocznego doręczenia właściwemu inspektorowi pracy protokołu powypadkowego dotyczącego wypadku śmiertelnego, ciężkiego i zbiorowego. Obowiązek pracodawcy ma zastosowanie zarówno do dokumentacji, w której uznano zdarzenie za wypadek przy pracy, jak i do tych protokołów, w których zdarzenia nie uznano za wypadek przy pracy.

Zgodnie z przepisami kodeksu pracy pracodawca ma obowiązek przechowywania przez 10 lat protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy wraz z pozostałą dokumentacją powypadkową. Będzie również zobowiązany do pokrywania kosztów związanych z ustalaniem okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy. Mogą to być np. koszty podróży służbowej członków zespołu powypadkowego w celu wyjaśnienia okoliczności zdarzenia do miejsca wykonywania przez poszkodowanego pracy. ©℗