Aby odpowiedzieć na zadane pytanie, należy odnieść się do przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (dalej: u.p.e.a). Kluczowe znaczenie ma art. 64f tego aktu, który od 20 lutego 2021 r. obowiązuje w nowej wersji. Zmiana brzmienia przepisu może wpłynąć na decyzję ZUS w tej sprawie, chociaż sama zaproponowana wielkość raty może okazać się niewystarczająca.
Nie ma obowiązku
Zgodnie za par. 1 na wniosek zobowiązanego organ egzekucyjny prowadzący postępowanie egzekucyjne może rozłożyć na raty zapłatę kosztów egzekucyjnych w przypadku uzasadnionym względami społecznymi lub gospodarczymi. Stosuje się przy tym odpowiednio art. 64e par. 4–8 u.p.e.a. Oznacza to, że organ egzekucyjny na wniosek zobowiązanego lub wierzyciela prowadzących działalność gospodarczą może umorzyć w całości lub w części koszty egzekucyjne, jeżeli umorzenie nie stanowi pomocy publicznej, stanowi pomoc de minimis albo pomoc de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie, albo stanowi co prawda pomoc publiczną, ale w określonych warunkach, tj.:
  • mającą na celu naprawienie szkód spowodowanych klęskami żywiołowymi lub innymi zdarzeniami nadzwyczajnymi;
  • mającą na celu zaradzenie poważnym zaburzeniom w gospodarce;
  • zgodną z zasadami rynku wewnętrznego Unii Europejskiej, której dopuszczalność została określona przez właściwe organy UE, udzielaną na inne przeznaczenia.
Na postanowienie w sprawie umorzenia kosztów egzekucyjnych przysługuje zażalenie. Jeżeli koszty te przypadają na rzecz innego organu egzekucyjnego, postanowienie to wydaje się po zajęciu stanowiska przez ten organ. Z kolei w razie niedotrzymania terminu płatności którejkolwiek z rat, na jakie zostały rozłożone koszty egzekucyjne, postanowienie o rozłożeniu na raty zapłaty kosztów egzekucyjnych wygasa w części dotyczącej raty niezapłaconej w terminie płatności (par. 1). W przypadku niedotrzymania terminu płatności trzech kolejnych rat, na jakie zostały rozłożone koszty egzekucyjne, postanowienie o rozłożeniu na raty wygasa w zakresie wszystkich niezapłaconych rat (par. 3).
Warto przywołać w tym miejscu stanowiska prezentowane w orzecznictwie sądowo-administracyjnym. Przykładowo: w wyroku NSA z 10 czerwca 2020 r., sygn. akt I GSK 247/20, m.in. stwierdzono, że omawiany przepis ma charakter uznaniowy, co oznacza, że samo wystąpienie ustawowej przesłanki po stronie zobowiązanego nie obliguje organu do udzielenia ulgi.
Ważna nowelizacja
Przed nowelizacją tego przepisu dla umorzenia kosztów istotny był tzw. ważny interes zobowiązanego, natomiast aktualnie podstawą do umorzenia są „względy społeczne lub gospodarcze”. Wydaje się więc, że uzyskanie pozytywnego stanowiska ZUS powinno być łatwiejsze. Dodatkową okolicznością może być trudna sytuacja ekonomiczna przedsiębiorcy spowodowana przez epidemię COVID. Z drugiej jednak strony sugerowana propozycja spłaty ratalnej w wysokości 500 zł miesięcznie może nie zyskać akceptacji ze strony ZUS. Jest to o tyle istotne, że decyzja w sprawie spłaty ratalnej wspomnianych kosztów egzekucyjnych jest decyzją uznaniową. I to właśnie ten element może być problemem w przyjęciu podanej propozycji spłaty. O uznaniowości trafnie wypowiedziano się m.in. w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z 16 października 2019 r., sygn. akt III SA/Łd 706/19, gdzie wskazano, że uznaniowy charakter stanowiska ZUS oznacza, że wybór sposobu rozstrzygnięcia wniosku o zastosowaniu ulgi zależy jedynie od organu egzekucyjnego, który ma obowiązek przeprowadzić w sposób prawidłowy postępowanie w sprawie i wydać postanowienie. Jak podano, taki akt może podlegać sądowej kontroli wyłącznie w zakresie jego zgodności z przepisami o postępowaniu. Kontrola ta sprowadza się wyłącznie do zbadania, czy wydanie postanowienia przez organ egzekucyjny zostało poprzedzone prawidłowo przeprowadzonym postępowaniem wyjaśniającym popartym wyczerpującym zebranym materiałem dowodowym oraz rozważeniem wszelkich okoliczności mogących mieć wpływ na treść rozstrzygnięcia. Sąd nie ocenia w takim przypadku słuszności, a jedynie poprawność postępowania.
Biorąc pod uwagę te argumenty, należy stwierdzić, że propozycja dłużnika może być niewystarczająca. Wymaga ona pewnej modyfikacji, w szczególności w zakresie wysokości proponowanej raty, która powinna być adekwatna do wysokości łącznego zadłużenia. Ponadto należy pamiętać, że propozycja spłaty powinna być poparta materiałem dowodowym i uzasadnieniem. Jednak nawet spełnienie wymienionych przesłanek może nie wystarczyć do uzyskania orzeczenia umożliwiającego spłatę ratalną kosztów egzekucyjnych. Warto także dodać, że ewentualne odmowne postanowienie ZUS będzie można zakwestionować stosownym zażaleniem do dyrektora izby administracji skarbowej.
WAŻNE Od 20 lutego 2021 r. podstawą do umorzenia kosztów egzekucyjnych nie jest już ważny interes zobowiązanego, lecz względy społeczne lub gospodarcze. A do takich właśnie względów należy sytuacja gospodarcza wywołana epidemią COVID-19.
Podstawa prawna
•art. 64e–f ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1427; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 11)