Zarządzam spółką kapitałową na podstawie kontraktu menedżerskiego. Jestem jednocześnie w innej spółce (osobowej) zatrudniony na umowę o pracę z wynagrodzeniem wyższym niż minimalne. Kontrakt został zawarty w ramach działalności gospodarczej obejmującej świadczenie takiej usługi pod firmą. Czy w tym przypadku mam rozstrzygać zbieg umowy o pracę z działalnością gospodarczą, czy z kontraktem traktowanym jak umowa-zlecenie? Czy rozszerzenie przedmiotu działalności miałoby wpływ na kwestię ubezpieczeń?
ODPOWIEDŹ
W tym przypadku występuje zbieg umowy o pracę z kontraktem menedżerskim. Obowiązkowe są więc ubezpieczenia ze stosunku pracowniczego. Rozszerzenie zakresu działalności także na innego rodzaju usługi wpłynęłoby na obowiązek ubezpieczeń społecznych.
Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są m.in. zleceniobiorcami. Są nimi osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy-zlecenia, albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Kontrakt menedżerski nie został więc wprost wymieniony w art. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych jako tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalno-rentowych. Nie znaczy to jednak, że tak jak umowa o dzieło im nie podlega. Istotne w tym zakresie są przepisy kodeksu cywilnego (dalej: k.c.). Nie zawiera on uregulowań dotyczących umowy menedżerskiej, ale stanowi, że do umów o świadczenie usług, które nie są uregulowane innymi przepisami, stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu (art. 750 k.c.). A taki rodzaj umowy już jest wymieniony w ustawie systemowej jako tytuł do ubezpieczeń. Kontrakt menedżerski jest umowa? nienazwana?, czyli taką, której przedmiotem jest czynność prawna o treści nietożsamej w wystarczającym stopniu z żadną umową regulowana? przepisami kodeksu cywilnego, jak i przepisami innych aktów prawnych. Stąd w zależności od postanowień i ułożenia wzajemnych relacji między stronami kontrakt menedżerski może być umową o pracę lub umową-zlecenia, przy czym w praktyce zdecydowanie częściej spotykane są kontrakty posiadające cechy umowy-zlecenia. Menedżer zarządza przedsiębiorstwem w imieniu i na rzecz spółki, dokładając należytej staranności przy wykonywaniu działań, co jest domeną umów-zleceń.
Osoba wykonująca kontrakt menedżerski będący umową o świadczenie usług, do której stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu cywilnego o umowie-zlecenia, podlega ubezpieczeniom społecznym tak jak zleceniobiorca.
Ważne podatkowe źródło przychodu
Kwestię ubezpieczeń u menedżerów prowadzących działalność gospodarczą należy powiązać z przepisami ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Wymienia ona dwa odrębne źródła przychodów – działalność wykonywaną osobiście i pozarolniczą działalność gospodarczą. W ramach pierwszego źródła można osiągać przychody m.in. z umów-zleceń i o dzieło, a także na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze, w tym przychody z tego rodzaju umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej (z wyjątkiem przychodów otrzymywanych przez osoby, niezależnie od sposobu ich powoływania, należące do składu zarządów, rad nadzorczych, komisji lub innych organów stanowiących osób prawnych). Zatem kontakt menedżerski jest odrębnym tytułem do ubezpieczeń społecznych, nawet jeśli jest wykonywany w ramach działalności gospodarczej. Oznacza to, że menedżer prowadzący jednocześnie działalność gospodarczą, w ramach której podpisał kontrakt menedżerski, nie może podlegać ubezpieczeniom jako przedsiębiorca, jeżeli oprócz tego kontraktu nie świadczy żadnych innego rodzaju usług. W takiej sytuacji jedynym tytułem do ubezpieczeń jest wykonywanie usług zarządczych w ramach kontraktu. Potwierdza to np. uchwała Sądu Najwyższego z 17 czerwca 2015 r. (sygn. akt III UZP 2/15), który uznał, że tytułem do podlegania ubezpieczeniom społecznym przez członka zarządu spółki akcyjnej, który zawarł z tą spółką umowę o świadczenie usług w zakresie zarządzania w ramach prowadzonej przez siebie pozarolniczej działalności gospodarczej, jest umowa o świadczenie usług. Uchwała ma moc zasady prawnej.
Kiedy dwa tytuły
Jednak może być też tak, że menedżer posiada dwa tytuły do ubezpieczeń, tj. kontrakt jako umowę o świadczenie usług oraz działalność gospodarczą. Tak jest w przypadku, gdy realizuje kontrakt pod szyldem działalności gospodarczej, której przedmiot wykracza poza wykonywanie usług zarządczych. Innymi słowy, podatkowo uzyskuje przychody z kontraktu i z działalności. W takiej sytuacji menedżer podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym tylko z jednego tytułu. Obowiązek ubezpieczeń społecznych dotyczy w pierwszej kolejności działalności gospodarczej. Menedżer może wybrać kontrakt jako tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych dopiero wtedy, gdy z kontraktu osiąga przychód podlegający składkom w wysokości nie niższej niż najniższa podstawa wymiaru składek z tytułu działalności (art. 9 ust. 2a ustawy systemowej), czyli 2557,80 zł lub 600 zł w 2017 r.
Wydawać by się mogło, że dla menedżera korzystniejszy jest wybór kontraktu do oskładkowania. Część składek jest bowiem finansowana przez zleceniodawcę. Jednak zarobki menedżerów są przeważnie znacznie wyższe niż minimalna podstawa wymiaru składek ustalona dla przedsiębiorców. Zatem nawet przy współfinansowaniu składek przez zleceniodawcę koszt ubezpieczeń z kontraktu może się okazać wyższy niż łączny ich koszt z tytułu działalności gospodarczej. Dlatego warto rozważyć pod względem finansowym, jaki wariant bardziej się opłaca, jeśli chodzi o wybór obowiązkowego tytułu do ubezpieczeń. [przykład]
Ubezpieczenie zdrowotne
Zarówno kontrakt menedżerski, jak i działalność gospodarcza to tytuły do obowiązkowego opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne (art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c i e ustawy zdrowotnej). Menedżer, który ma tylko jeden tytuł do ubezpieczeń (kontrakt menedżerski), opłaca składkę na ubezpieczenie zdrowotne tylko z tego tytułu. Jeśli jednak równocześnie prowadzi działalność o szerszym zakresie niż usługi zarządcze, musi opłacać składkę na ubezpieczenie zdrowotne zarówno z tytułu kontraktu, jak i prowadzonej działalności (mimo że składki na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne ma obowiązek opłacać tylko z jednego tytułu).
Rozlicza płatnik
Jak już wcześniej zostało wyjaśnione, zarządca pracujący na kontrakcie osiąga przychody z działalności wykonywanej osobiście, nawet jeśli usługi kierowania przedsiębiorstwem są wykonywane na podstawie umowy zawartej w ramach prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej. Menedżera – zleceniobiorcę ze składek i podatku rozlicza płatnik, a więc podmiot zarządzany. Zaliczkę na podatek dochodowy w wysokości 18 proc. płatnik pobiera od dochodu ustalonego jako różnica między przychodem pomniejszonym o składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez ubezpieczonego a kosztami uzyskania przychodów. Menedżer ma prawo do kosztów uzyskania przychodu w wysokości jaka obowiązuje przy stosunku pracy, czyli 111,25 zł miesięcznie, a rocznie – 2002,05 zł, jeśli podatnik tego samego rodzaju przychody uzyskuje od więcej niż jednego podmiotu albo od tego samego podmiotu, ale z tytułu kilku stosunków prawnych. Zaliczkę płatnik obniża o składkę na ubezpieczenie zdrowotne w części 7,75 proc. podstawy wymiaru.
Menedżer uzyskujący przychody wyłącznie z działalności wykonywanej osobiście, tj. tylko z kontraktu zawartego w ramach działalności gospodarczej, nie płaci już podatku samodzielnie z tej działalności. Jest jedno źródło przychodów i jeden tytuł do ubezpieczeń społecznych. Jeśli natomiast oprócz umowy na zarządzanie przedsiębiorca wykonuje jeszcze innego rodzaju usługi (zbieg tytułów do ubezpieczeń), czyli szerszy jest wpis do ewidencji działalności gospodarczej, wówczas osiąga przychody z dwóch źródeł – z działalności wykonywanej osobiście i z własnej firmy. Z tej ostatniej sam się rozlicza, płacąc podatek według wybranej formy opodatkowania (skala podatkowa, podatek liniowy, podatek zryczałtowany).
Co z umową o pracę
Osoba spełniająca jednocześnie warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu stosunku pracy oraz z umowy-zlecenia jest obejmowana tymi ubezpieczeniami wyłącznie ze stosunku pracy, jeżeli w umowie o prace? ma zagwarantowane co najmniej minimalne wynagrodzenie. Tak będzie w przypadku, gdy obok umowy o pracę osoba posiada tylko kontrakt menedżerski o cechach zlecenia.
Natomiast w razie rozszerzenia działalności o inne usługi mamy do czynienia z trzema tytułami – umową o pracę, kontraktem (zleceniem) i działalnością gospodarczą. W takiej konfiguracji osoba podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu stosunku pracy. W przypadku gdy podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne ze stosunku pracy, w przeliczeniu na okres miesiąca, wynosi co najmniej tyle, ile minimalne wynagrodzenie za prace?, to zarówno z tytułu wykonywania umowy-zlecenia, jak i z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej osoba ta podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym dobrowolnie. Z wszystkich tytułów należna jest składka zdrowotna.
Ważne
Przy współfinansowaniu składek przez zleceniodawcę koszt ubezpieczeń z kontraktu może się okazać wyższy niż łączny ich koszt z tytułu działalności gospodarczej. Dlatego warto rozważyć pod względem finansowym, jaki wariant bardziej się opłaca, jeśli chodzi o wybór obowiązkowego tytułu do ubezpieczeń.
PRZYKŁAD
Dwa warianty do wyboru
Menedżer prowadzi działalność gospodarczą, której zakres obejmuje usługi zarządzania i usługi doradcze. W ramach działalności podpisał kontrakt menedżerski, z którego osiąga przychód w wysokości 15 tys. zł miesięcznie. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z kontraktu jest wyższa niż najniższa podstawa wymiaru składek z działalności, dlatego menedżer ma prawo wyboru tytułu, z którego będzie podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym.
I wariant
Menedżer pozostał przy obowiązkowych ubezpieczeniach emerytalno-rentowych z działalności. Będzie opłacać składki w łącznej wysokości 812,61 zł, w tym:
● na ubezpieczenie emerytalne: 499,28 zł (2557,80 zł x 19,52 proc.),
● na ubezpieczenia rentowe: 204,62 zł (2557,80 zł x 8 proc.),
● na ubezpieczenie wypadkowe: 46,04 zł (2557,80 zł x 1,8 proc.),
● na Fundusz Pracy: 62,67 zł (2557,80 zł x 2,45 proc.).
Jeśli zgłosi się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, dodatkowo zapłaci składkę w wysokości 62,67 zł (2557,80 zł x 2,45 proc.), czyli łącznie miesięczna kwota składek wyniesie 875,28 zł.
II wariant
Menedżer wybrał kontrakt jako tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych. Będzie opłacał składki w łącznej wysokości 1689 zł, w tym:
● na ubezpieczenie emerytalne: 1464 zł (15 000 zł x 9,76 proc.),
● na ubezpieczenia rentowe: 225 zł (15 000 zł x 1,5 proc.).
Jeśli zgłosi się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, dodatkowo będzie musiał opłacać składkę w wysokości 367,50 zł (15 000 zł x 2,45 proc.). Łącznie z jego przychodu potrącone zostaną składki na ubezpieczenia społeczne w kwocie 2056,50 zł. Pozostałe składki będzie musiał pokryć zleceniodawca (połowę składki na ubezpieczenie emerytalne, część składki na ubezpieczenia rentowe w wysokości 6,5 proc. podstawy wymiaru, całe składki na ubezpieczenie wypadkowe, na Fundusz Pracy i FGŚP). ⒸⓅ
Podstawa prawna
Art. 10 ust. 1 pkt 2 i 3, art. 13 pkt 9, art. 22 ust. 9 pkt 5, art. 41 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 2032 ze zm.).
Art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 9 ust. 2a, art. 20 ust. 3 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1778 ze zm.).
Art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c i e, art. 82 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1938 ze zm.).