Urząd gminy uruchomił specjalne konto dla mieszkańców, którzy chcą wpłacić pieniądze na pomoc dla uchodźców z Ukrainy. Według założeń środki mają być darowizną z poleceniem na cele uchodźców i wejść do budżetu gminy. Jaką klasyfikację po stronie dochodów należy zastosować w przypadku takich wpłat mieszkańców?
Marek Górski, specjalista z rachunkowości
Skoro w pytaniu mowa o sposobie przekazania środków w formie darowizny z poleceniem, to warto przypomnieć regulacje prawne kodeksu cywilnego (dalej: k.c.). W jego art. 888 postanowiono, że przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Z kolei w art. 893 k.c. wskazuje, że darczyńca może włożyć na obdarowanego obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem (polecenie).
Na kanwie ww. regulacji prawnych w orzecznictwie sądowym akcentuje się, że gdy darczyńca wskazuje konkretne cele, na jakie ma zostać przeznaczona darowizna, inne wykorzystanie jej przez obdarowanego uprawnia darczyńcę do żądania zwrotu darowizny na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu jako świadczenia nienależnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z 17 czerwca 2009 r., sygn. akt IV CSK 48/09).
W podanym stanie faktycznym gmina ma uzyskiwać darowizny pochodzące z wpłat mieszkańców lub innych podmiotów i przeznaczać je na cele związane z uchodźcami. W tym układzie środki z darowizn formalnie wpłyną do budżetu samorządowego, co oznacza konieczność ustalenia klasyfikacji. Tu szczególnie pomocne może być stanowisko zawarte w piśmie Regionalnej Izby Obrachunkowej w Gdańsku z 4 marca 2022 r. (znak RP.0441/3/11/1/2022), gdzie właśnie zakwalifikowano wpłaty mieszkańców czy innych podmiotów jako prawnie dopuszczalne darowizny z poleceniem. W piśmie RIO stwierdzono w szczególności, że wpłaty na subkonto (rachunek specjalny w urzędzie gminy) można ująć w dziale 852 „Pomoc społeczna”, w rozdziale 85295 „Pozostała działalność”. Wybór akurat działu związanego z pomocą społeczną ma uzasadnienie w tym, że gmina, realizując zadania w zakresie pomocy społecznej, ma szerokie spektrum możliwości wspomagania osób potrzebujących, co dotyczy także osób o statusie uchodźców. Co prawda, w podanym piśmie nie zajęto stanowiska w kontekście paragrafu dochodowego, ale wydaje się, że z racji statusu tych środków (darowizny) odpowiedni będzie paragraf 096 „Wpływy z otrzymanych spadków, zapisów i darowizn w postaci pieniężnej”.
Podsumowując, środki ujmowane w budżecie gminy jako pochodzące z tytułu darowizn z poleceniem, powinny być ujęte z uwzględnieniem ich ekonomicznego statusu. Właściwą klasyfikacją będzie dział 853, rozdział 85295 oraz paragraf 096.
Podstawa prawna
art., 888 i 893 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. ‒ Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1740; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1509)
rozporządzenie ministra finansów z 2 marca 2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 513)
