Praca w niedziele i święta. Jakie prawa przysługują pracownikowi?

Święta kojarzą się z czasem wolnym od pracy. Istnieją jednak sytuacje, w których praca w niedziele i święta jest dozwolona. Jeśli pracownik wykonuje swoje obowiązki w te dni, powinien otrzymać rekompensatę. Co mu się należy za ich wykonanie? Co mówi o tym Kodeks pracy?

Dni ustawowo wolne od pracy

Przepisy przewidują, że niektóre niedziele oraz święta powinny być dniami ustawowo wolnymi od świadczenia pracy. Do tych dni należą:

• 1 stycznia – Nowy Rok,
• 6 stycznia – Święto Trzech Króli,
• pierwszy dzień Wielkanocy,
• drugi dzień Wielkanocy,
• 1 maja – Święto Pracy,
• 3 maja – Konstytucja Trzeciego Maja,
• Zielone Świątki,
• Boże Ciało,
• 15 sierpnia – Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny, Święto Wojska Polskiego,
• 1 listopada – Wszystkich Świętych,
• 11 listopada – Święto Niepodległości,
• 25 grudnia – pierwszy dzień Bożego Narodzenia,
• 26 grudnia – drugi dzień Bożego Narodzenia.

Kiedy w niedziele i święta można pracować?

Według art.151 Kodeksu pracy wykonywanie obowiązków służbowych w niedziele i święta jest dozwolone w następujących sytuacjach:

- w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii;

- w ruchu ciągłym;

- przy pracy zmianowej;

- przy niezbędnych remontach;

- w transporcie i w komunikacji;

- w zakładowych strażach pożarnych i w zakładowych służbach ratowniczych;

- przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób;

- w rolnictwie i hodowli;

- przy wykonywaniu prac koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności, w szczególności w:

a) zakładach świadczących usługi dla ludności,

b) gastronomii,

c) zakładach hotelarskich,

d) jednostkach gospodarki komunalnej,

e) zakładach opieki zdrowotnej i innych placówkach służby zdrowia przeznaczonych dla osób, których stan zdrowia wymaga całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych,

f) jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej oraz jednostkach organizacyjnych wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej zapewniających całodobową opiekę,

g) zakładach prowadzących działalność w zakresie kultury, oświaty, turystyki i wypoczynku;

- w stosunku do pracowników zatrudnionych w systemie czasu pracy, w którym praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta;

- przy wykonywaniu prac:

a) polegających na świadczeniu usług z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej w rozumieniu przepisów o świadczeniu usług drogą elektroniczną lub urządzeń telekomunikacyjnych w rozumieniu przepisów prawa telekomunikacyjnego, odbieranych poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli zgodnie z przepisami obowiązującymi odbiorcę usługi, dni, o których mowa w art. 151⁹dni wolne od pracy § 1, są u niego dniami pracy.

Niedziele handlowe w 2024 roku

W obowiązujących przepisach o ograniczeniu handlu w niedziele i święta, a także w niektóre inne dni znajdziemy dokładne daty, które są objęte zakazem handlu. W 2024 roku poniższe niedziele nie zostały objęte zakazem handlu:

• 28 stycznia,
• 24 marca,
• 28 kwietnia,
• 30 czerwca,
• 25 sierpnia,
• 15 grudnia,
• 22 grudnia.

Co się należy pracownikowi za pracę w niedzielę i święta?

Ustawa o ograniczeniu handlu informuje, które instytucje nie są objęte zakazem handlu. Są to np. stacje paliw, apteki, kwiaciarnie, a nawet placówki handlowe przy dworcach. Pracownikowi wykonującemu pracę w niedziele i święta pracodawca powinien oddać inny dzień wolny od pracy.

Pracownik powinien go wykorzystać w ciągu 6 dni kalendarzowych poprzedzających niedzielę lub następujących po niej. Jeżeli nie jest możliwe wykorzystanie dnia wolnego w zamian za pracę w niedzielę w danym okresie, dzień wolny powinien być oddany do końca okresu rozliczeniowego.

Dodatek do wynagrodzenia, w zamian z wolny dzień

Gdy zgodnie z obowiązującym pracownika systemem i rozkładem czasu pracy okaże się, że niemożliwe jest odebranie dnia wolnego w zamian za pracę w niedzielę do końca okresu rozliczeniowego, wtedy należy wypłacić pracownikowi dodatek do wynagrodzenia za każdą godzinę pracy. Według Kodeksu pracy dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych w niedziele i święta przysługuje w wysokości 100% wynagrodzenia za każdą godzinę pracy. Nie ma wtedy znaczenia, ile godzin dodatkowych pracownik świadczył w tym dniu. Należy pamiętać jednak, że doba pracownicza nie pokrywa się z dobą zegarową.

Praca w niedzielę, a prawa pracownika

Praca w święto jest rekompensowana tak, jak praca w niedzielę. Różnicą jest udzielenie czasu wolnego, które powinno nastąpić do końca okresu rozliczeniowego. Należy pamiętać, gdy pracodawca zleci pracownikowi pracę w niedzielę i święta z innych powodów niż można przeczytać w art. 151¹⁰ kp jest to wykroczenie przeciwko prawom pracownika, a zarazem naruszenie przepisów o czasie pracy. W takim przypadku pracodawca może ponieść surowe konsekwencje.