Prowadzony przez Ministerstwo Cyfryzacji rejestr zastrzeżeń numerów PESEL funkcjonuje od 17 listopada ub.r. i wiele osób już z tej możliwości skorzystało.
O zastrzeganiu numeru PESEL mówi ustawa o zmianie ustaw w celu ograniczania niektórych skutków kradzieży tożsamości (Dz.U. z 2023 r. poz. 1394). Jej przepisy mają zapobiegać m.in. wyłudzaniu kredytów przy użyciu wykradzionych danych oraz oszustwom „na wnuczka” i „na policjanta”. Każdy obywatel może bezpłatnie zastrzec swój numer ewidencyjny, a od 1 czerwca banki, firmy pożyczkowe, operatorzy telekomunikacyjni oraz notariusze będą musieli to sprawdzać.
U notariusza
W związku z tą ustawą do DGP zwrócił się czytelnik z pytaniami dotyczącymi tego, jak zastrzeżenie numeru PESEL może wpłynąć na tryb załatwiania spraw przez spadkobierców osoby, która takiego zastrzeżenia dokonała.
Pierwsza wątpliwość dotyczy czynności dokonywanych przez notariuszy. Będą oni musieli sprawdzać rejestr zastrzeżeń numerów PESEL przed dokonaniem czynności, o której mowa w art. 85a par. 1 ustawy – Prawo o notariacie (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1799 ze zm.), dodanym art. 1 ustawy o zmianie ustaw w celu ograniczania niektórych skutków kradzieży tożsamości. Zgodnie z tymi przepisami notariusz odmówi dokonania czynności notarialnej, której przedmiotem jest nabycie, zbycie lub obciążenie nieruchomości lub udziału w nieruchomości, prawa użytkowania wieczystego, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu lub udziału w nich; lub sporządzenia pełnomocnictwa do takich czynności – jeżeli stroną lub mocodawcą będzie osoba fizyczna, której numer PESEL jest zastrzeżony.
Ponadto notariusz może zweryfikować PESEL przed dokonaniem czynności notarialnej innej niż wskazana w par. 1 – i odmówić jej dokonania, jeżeli numer identyfikacyjny co najmniej jednej z osób biorących udział w tej czynności jest zastrzeżony.
W tej sytuacji pojawia się pytanie, czy po 1 czerwca rejent odmówi członkom najbliższej rodziny sporządzenia poświadczenia dziedziczenia majątku po osobie, której numer PESEL w chwili jej śmierci figurował w bazie prowadzonej przez MC.
– Nie ma takiej możliwości – uspokaja notariusz Mirosław Piotr Przybyłowski. Jak dodaje, niezależnie od tego, czy weryfikacja odbywa się w związku z par. 1 (obligatoryjnie), czy par. 2 (fakultatywnie), badać będziemy PESEL strony danej czynności. Stroną może być zaś tylko osoba żyjąca.
– W obecnym stanie tych przepisów nie zachodzi więc obawa odmowy wykonania tej czynności z powodu zastrzeżonego numeru PESEL osoby zmarłej – tłumaczy nasz rozmówca.
W banku
Jak zachowają się banki? Czy dokonają wypłaty środków zgromadzonych przez zmarłego z zastrzeżonym numerem PESEL – z kont rozliczeniowych, oszczędnościowych, rachunku obligacji itp. – uprawnionym członkom najbliższej rodziny?
Adwokat Adrianna Gumowska podkreśla, że przepisy ww. ustawy mają chronić osobę, której dane dotyczą, a obowiązek weryfikacji rejestru zastrzeżeń zachodzi w ściśle określonych przypadkach.
– Bank ma obowiązek sprawdzenia zastrzeżenia numeru PESEL w przypadku, gdy to posiadacz rachunku bankowego będący konsumentem dokonuje określonej transakcji – wskazuje Adrianna Gumowska.
Natomiast w opisanej sytuacji to spadkobiercy są podmiotami dążącymi do uzyskania pieniędzy.
– Spadkobiercy nie stają się posiadaczami rachunku bankowego osoby zmarłej. Mogą w drodze dziedziczenia nabyć środki zgromadzone na rachunku bankowym, ale nie wchodzą w rolę posiadacza rachunku. Wobec tego zacytowana regulacja ich nie dotyczy – wyjaśnia prawniczka.
Jak dodaje, zastrzeżenie numeru ewidencyjnego ma na celu zapobieżenie kradzieży tożsamości właściciela rachunku bankowego przez osobę mogącą się pod niego podszywać.
– Spadkobiercy nie dążą do dokonania czynności w imieniu spadkodawcy. Nie próbują także ukraść jego tożsamości. Ich celem jest realizacja praw do środków zgromadzonych na rachunku bankowym. Po weryfikacji tytułu prawnego do ich nabycia bank powinien je wypłacić – stwierdza Adrianna Gumowska.
Także Jan Jeliński, radca prawny z Kancelarii Prawnej Media specjalizujący się w usługach płatniczych, uważa, że banki lub inne instytucje finansowe nie powinny stawiać dodatkowych wymogów spadkobiercom w celu wypłaty przechowywanych środków pieniężnych.
– Poza kilkoma szczególnymi przypadkami przewidzianymi w prawie bankowym (np. instytucją dyspozycji wkładem na wypadek śmierci) wypłata pieniędzy zgromadzonych na rachunkach osoby zmarłej podlega ogólnym rygorom prawa spadkowego. Nowe przepisy dotyczące zastrzegania numeru PESEL w żaden sposób nie obejmują ani tych szczególnych regulacji prawa bankowego, ani też prawa spadkowego – podkreśla prawnik.
Nasz czytelnik pytał jeszcze o status prawny osoby, która w chwili śmierci miała zastrzeżony numer PESEL.
– Każda osoba zmarła będzie miała zastrzeżony numer PESEL, i to z urzędu – bez względu na wolę tej osoby – odpowiada Jan Jeliński. Jak wyjaśnia, wynika to wprost z art. 23g ust. 1 pkt 2 znowelizowanej ustawy o ewidencji ludności.
– Można zatem stwierdzić, że status wszystkich osób zmarłych w tym zakresie będzie taki sam, co tym bardziej uwypukla niezasadność jakiejkolwiek odmowy sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia – podsumowuje.©℗
/>
