Za sprawą niedawnej nowelizacji ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach przedsiębiorcy (właściciele tzw. nieruchomości niezamieszkałych) po przyjęciu odpowiedniej uchwały przez jednostkę samorządu terytorialnego zostają objęci gminnym systemem zbiórki odpadów niejako z automatu. Mogą oni wprawdzie wystąpić z niego, ale oświadczenie w tej sprawie muszą złożyć w ciągu 60 dni od:
  • ogłoszenia przez radę gminy (w dzienniku urzędowym właściwego województwa) uchwały o objęciu ich gminnym systemem,
  • powstania nowej nieruchomości,
  • zawiadomienia w Biuletynie Informacji Publicznej przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta o zamiarze przeprowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego na odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy.
Takie oświadczenie, zgodnie z 6c ust. 3a ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 888; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1648), ma być „pisemne”. Nie jest jednak powiedziane, jak rozumieć formę pisemną, a co za tym idzie, jak liczyć wskazany termin: zgodnie z kodeksem cywilnym (k.c.) czy kodeksem postępowania administracyjnego (k.p.a.). Tymczasem ma to dla przedsiębiorców istotne znaczenie. Przyjęcie bowiem zasad obowiązujących w k.c. oznacza, że oświadczenie musi dotrzeć (fizycznie) w wyznaczonym terminie do wójta (burmistrza, prezydenta miasta), by mógł się on zapoznać się z jego treścią. Niewystarczające będzie, jak to się dzieje przy k.p.a., nadanie pisma na poczcie w ostatniej chwili ze świadomością, że przesyłka może przyjść do urzędu po terminie, bo liczy się data stempla pocztowego. Wybranie tej drugiej drogi (mimo rozbieżnych opinii prawnych - o czym dalej) może zakończyć się pozostaniem w gminnym systemie na lata (np. do kolejnego przetargu).
Jak liczyć
O rozstrzygnięcie wątpliwości, na podstawie których przepisów liczyć 60-dniowy termin, poprosiliśmy Ministerstwo Klimatu i Środowiska. Z otrzymanej odpowiedzi wynika jednoznacznie: przedsiębiorcy chcący wycofać się z gminnego systemy odbioru odpadów przy liczeniu terminu na złożenie oświadczenia w tej sprawie powinni zastosować art. 61 k.c. [stanowisko] Wykładnię resortu podzielają także inni prawnicy, np. Krzysztof Gruszecki, radca prawny zajmujący się przepisami w zakresie ochrony środowiska. - Zgodnie z art. 1 k.p.a. kodeks znajduje zastosowanie w określonych kategoriach spraw i jest to katalog zamknięty. Jeśli więc jakaś czynność prawna nie jest tam wymieniona, to nie stosujemy do niej k.p.a. - twierdzi. Ponadto, jeżeli mówimy o czynnościach cywilnoprawnych będących konsekwencją zawartej umowy, to w tym przypadku będą to jednak czynności o charakterze cywilnoprawnym, których jedną stroną jest organ administracji, i z tego powodu też należałoby stosować się do k.c. Z kolei Mateusz Karciarz, prawnik z kancelarii Jerzmanowski i Wspólnicy, zastanawia się, czy w tym przypadku należy stosować się do któregokolwiek z kodeksów, skoro żaden nie jest wymieniony przy przepisie dotyczącym oświadczenia. On jednak też skłonny jest stosować k.c., zwłaszcza pod kątem zasad doręczania. Ku terminom z k.c. skłaniałby się również Maciej Kiełbus z kancelarii Dr Krystian Ziemski & Partners, choć uważa, że w pierwszym okresie gminy w praktyce mogłyby być bardziej wyrozumiałe dla składających oświadczenia na ostatnią chwilę.
Z art. 6c ust. 3a ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach wynika, że wyłączenie (z systemu odbierania odpadów komunalnych zorganizowanego przez gminę - red.) następuje poprzez oświadczenie właściciela nieruchomości i musi zostać złożone w formie pisemnej (…).
Oświadczenie, o którym mowa w przytoczonych przepisach, jest oświadczeniem woli, o którym mowa w przepisach prawa cywilnego, a nie oświadczeniem wiedzy dotyczącym potwierdzenia określonych faktów lub stanu prawnego i stanowiącym jeden z dowodów dopuszczalnych w postępowaniu administracyjnym (o którym mowa w art. 75 kodeksu postępowania administracyjnego).
Przepisy dotyczące formy pisemnej zostały określone w art. 78 par. 1 kodeksu cywilnego - do zachowania pisemnej formy czynności prawnej wystarcza złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli. Z kolei przepisy dot. formy elektronicznej zostały określone w art. 781 par. 1. k.c. - do zachowania elektronicznej formy czynności prawnej wystarcza złożenie oświadczenia woli w postaci elektronicznej i opatrzenie go kwalifikowanym podpisem elektronicznym. W przedmiotowej sprawie istotne znaczenie ma art. 781 par. 2 k.c., zgodnie z którym oświadczenie woli złożone w formie elektronicznej jest równoważne z oświadczeniem woli złożonym w formie pisemnej. W związku z tym za dopuszczalne należy uznać złożenie oświadczenia o wyłączeniu się z systemu odbierania odpadów komunalnych w formie dokumentu elektronicznego, mimo że przytoczony przepis wymienia wprost wyłącznie formę pisemną.
Odnosząc się do sposobu liczenia zachowania terminu do złożenia oświadczenia, również należy stwierdzić, że składanie oświadczeń przez właścicieli nieruchomości o wyłączeniu się z systemu odbierania odpadów komunalnych zorganizowanego przez gminę nie należy do żadnej z kategorii spraw wymienionych w art. 1 i 2 k.p.a. jako podlegające unormowaniom tego kodeksu. Dlatego też należy odwołać się do określenia chwili złożenia oświadczenia woli określonego w art. 61 k.c. W myśl art. 61 par. 1 oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią. Zgodnie zaś z par. 2 powołanego artykułu oświadczenie woli wyrażone w postaci elektronicznej jest złożone innej osobie z chwilą, gdy wprowadzono je do środka komunikacji elektronicznej w taki sposób, żeby osoba ta mogła zapoznać się z jego treścią.
Wydział Komunikacji Medialnej Departament Edukacji i Komunikacji Ministerstwo Klimatu i Środowiska
Stanowisko Ministerstwa Klimatu i Środowiska z 5 listopada 2021 r. wydane dla DGP
Jednak nie dla wszystkich argumentacja, że w opisywanym przypadku należałoby stosować k.c., jest tak oczywista. Zdaniem dr Bartosza Draniewicza, radcy prawnego prowadzącego Kancelarię Prawa Gospodarczego i Ekologicznego, wymóg formy pisemnej oświadczenia należałoby rozumieć tak jak na gruncie przepisów administracyjnych, czyli m.in. k.p.a., ordynacji podatkowej, ustawy o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (dalej: u.p.p.s.a.) - i liczyć termin jak w tych przepisach. Bo choć w noweli ustawy o czystości i porządku w gminach brak odesłania do nich, to w istocie mamy do czynienia ze sferą administracyjną, a tam ujednolicono pojęcie formy pisemnej oraz sposób liczenia terminów. Ponadto, jak argumentuje, gdyby tego typu oświadczenie składane wójtowi czy burmistrzowi miało być „cywilnoprawne”, to powstaje pytanie, kto miałby rozstrzygać spór w zakresie owego oświadczenia, np. z powodu błędu, zdolności do czynności prawnych itp. Do tego są powołane sądy powszechne. - A więc sądy powszechne badałyby kwestie oświadczeń woli, a spory w pozostałym zakresie badane byłyby przez sądy administracyjne? - pyta prawnik.
Elektronicznie również, ale…
Śmieci na konto sąsiada, czyli patologie w PSZOK
Śmieci na konto sąsiada, czyli patologie w PSZOK

Zobacz również
Decyzja, który kodeks zastosować, przekłada się także na to, w jakiej formie złożyć oświadczenie o wyjściu z gminnego systemu. Chociaż właściciel nieruchomości niezamieszkałej, która jest objęta zakresem uchwały, może wyłączyć się z systemu, składając oświadczenie na piśmie, to - jak mówi dr Draniewicz - z analizy przepisów wynika, że przez formę pisemną należy rozumieć nie tylko pismo utrwalone na papierze, lecz także w formie elektronicznej. ‒ W rozumieniu k.p.a. taki dokument powinien być opatrzony kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym lub podpisem osobistym - dodaje Draniewicz. I uzupełnia, że takie rozumienie „pisma” utrwalonego w formie elektronicznej występuje w art. 14 par. 1a k.p.a. oraz w art. 126 par. 1 ordynacji podatkowej, a przy takim sposobie podpisania pisma w formie elektronicznej „warunek pisemności” jest zachowany także na gruncie art. 12b par. 1 u.p.p.s.a.
Jednak według Mateusza Karciarza, zakładając, że stosuje się jednak k.c., forma elektroniczna jest wprawdzie dopuszczalna, ale tylko podpisana kwalifikowanym podpisem elektronicznym (art. 781 k.c.). Tym samym inny rodzaj podpisu elektronicznego (np. profil zaufany, który jest bezpłatny) nie wystarczy.
Konieczna nowela noweli
Zdaniem dr Draniewicza konieczna jest interwencja ustawodawcy. Jego zdaniem spór należy jednoznacznie rozstrzygnąć na wzór chociażby brzmienia art. 9ta ust. 1 ustawy o czystości i porządku w gminach stanowiącego, że termin do złożenia deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz sprawozdań, o których mowa w art. 9o ust. 1, uważa się za zachowany, jeżeli przed jego upływem deklaracja lub sprawozdanie zostało:
  • nadane w polskiej placówce pocztowej operatora wyznaczonego w rozumieniu ustawy z 23 listopada 2012 r. ‒ Prawo pocztowe (Dz.U. z 2020 r. poz. 1041; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2320) lub
  • wysłane na adres do doręczeń elektronicznych, o którym mowa w art. 2 pkt 1 ustawy z 18 listopada 2020 r. o doręczeniach elektronicznych (Dz.U. poz. 2320; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1598), do właściwego wójta, burmistrza lub prezydenta miasta i został wystawiony dowód otrzymania, o którym mowa w art. 41 tej ustawy.
- Inny sposób liczenia terminu do złożenia oświadczenia o wystąpieniu z systemu może być wprowadzający w błąd dla przedsiębiorców - argumentuje ekspert. ©℗
Współpraca Joanna Pieńczykowska