Crowdfunding polega na pozyskiwaniu przez przedsiębiorcę, organizację charytatywną lub osobę fizyczną funduszy na realizację danego projektu (celu) za pomocą specjalnie stworzonych witryn i społeczności online. Autor jest LL.M., radcą prawnym, Kancelaria Adwokacka adw. Krzysztof Czeszejko-Sochacki
Prace nad przyjęciem jednolitych ram prawnych dla tego rodzaju finansowania trwały w Unii Europejskiej od 2018 r. 5 października 2020 r. przyjęto rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) w sprawie europejskich dostawców usług finansowania społecznościowego dla przedsięwzięć́ gospodarczych (Dz.Urz. UE z 20 października 2020 r.; dalej: rozporządzenie ESCP). Weszło ono w życie 10 listopada 2020 r., ale będzie miało zastosowanie od 10 listopada 2021 r.
Implementację do polskiego porządku prawnego przepisów unijnych o finansowaniu społecznościowym przewiduje projekt ustawy o finansowaniu społecznościowym dla przedsięwzięć gospodarczych przygotowany przez Ministerstwo Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej.
Definicja usług
Zgodnie z preambułą rozporządzenia ESCP finansowanie społecznościowe to rodzaj pośrednictwa, w ramach którego dostawca (bez przyjmowania na siebie ryzyka) obsługuje ogólnodostępną platformę cyfrową, aby kojarzyć lub ułatwiać kojarzenie potencjalnych inwestorów lub pożyczkodawców z przedsięwzięciami gospodarczymi ubiegającymi się o wsparcie. W przedsięwzięciu biorą udział trzy rodzaje podmiotów: właściciel projektu, inwestor (lub inwestorzy) oraz organizacja pośrednicząca, czyli dostawca usług finansowania społecznościowego, który łączy właścicieli projektów i inwestorów za pomocą platformy internetowej.
Artykuł 2 ust. 1 rozporządzenia ESCP stanowi, że do usług finansowania społecznościowego zalicza się:
■ ułatwianie udzielania pożyczek,
■ subemisję instrumentów finansowych bez gwarancji przejęcia emisji w odniesieniu do zbywalnych papierów wartościowych i instrumentów dopuszczonych na potrzeby finansowania społecznościowego wystawionych przez właścicieli projektów lub spółkę celową,
■ przyjmowanie i przekazywanie zleceń klientów dotyczących jednego lub większej liczby instrumentów finansowych, w odniesieniu do tych zbywalnych papierów wartościowych i instrumentów dopuszczonych na potrzeby finansowania społecznościowego.
Obowiązki dostawców
W myśl art. 3 ust. 1 rozporządzenia ESCP usługi finansowania społecznościowego mogą być świadczone wyłącznie przez osoby prawne, które mają siedzibę w Unii Europejskiej i które uzyskały zezwolenie na prowadzenie działalności jako dostawcy. W Polsce wydawaniem zezwoleń będzie się zajmować prawdopodobnie Komisja Nadzoru Finansowego. O wszystkich udzielonych przedmiotowych zezwoleniach właściwy do tego organ musi poinformować Rejestr Dostawców Usług Finansowania Społecznościowego (dalej: ESMA).
Dostawcy muszą działać uczciwie, rzetelnie i profesjonalnie, zgodnie z najlepiej pojętym interesem swoich klientów. Nie mogą wypłacać ani przyjmować jakiegokolwiek wynagrodzenia, udzielać ani przyjmować jakiegokolwiek opustu ani jakiejkolwiek korzyści niepieniężnej za przekierowywanie zleceń inwestorów do konkretnej oferty finansowania społecznościowego przedstawionej na ich platformie lub na platformie osoby trzeciej.
Organ zarządzający dostawcy musi ustanowić odpowiednie polityki i procedury w celu zapewnienia skutecznego i ostrożnego zarządzania, a także odpowiednie systemy i mechanizmy kontroli oraz nadzorować ich wdrażanie w celu oceny ryzyka związanego z pożyczkami udzielanymi za pośrednictwem platformy.
Na podstawie przepisów art. 7, ust. 1 i 2 rozporządzania ESCP, dostawcy są zobowiązani do opracowania (i opublikowania) skutecznych i przejrzystych procedur szybkiego, rzetelnego i spójnego rozpatrywania skarg klientów. Skargi muszą być składane przez klientów bezpłatnie.
Dostawcy nie mogą mieć żadnego udziału w ofertach finansowania społecznościowego na swoich platformach.
Zgodnie z art. 9 ust. 1 i 2 rozporządzenia ESCP dostawcy zlecający wykonywanie funkcji operacyjnych osobie trzeciej muszą podjąć wszelkie działania w celu uniknięcia dodatkowego ryzyka operacyjnego, a outsourcing funkcji operacyjnych nie może niekorzystnie wpływać na jakość ich kontroli wewnętrznej ani na zdolność właściwego organu do monitorowania przestrzegania przez dostawców ich usług.
Dostawcy muszą też w każdym momencie dysponować ostrożnościowymi środkami ochrony w kwocie równej co najmniej 25 tys. euro oraz jednej czwartej stałych kosztów pośrednich w poprzednim roku, podlegającej corocznemu przeglądowi, która obejmuje koszt obsługi pożyczek przez trzy miesiące, gdy dostawca usług finansowania społecznościowego ułatwia również udzielanie pożyczek (obowiązkowa jest wyższa z tych dwóch wartości).
Nadzór i sprawozdawczość
W myśl rozporządzenia ESCP dostawcy świadczą usługi pod nadzorem właściwych organów, które udzieliły im zezwolenia. Co roku przekazuje im też (z zachowaniem poufności) wykaz projektów finansowanych za pośrednictwem swojej platformy.
Artykuł 19 ust. 1 rozporządzenia stanowi, że wszystkie informacje – w tym komunikaty marketingowe przekazywane klientom na temat m.in. kosztów, ryzyka finansowego i opłat związanych z usługami lub inwestycjami, kryteriów wyboru projektów – muszą być rzetelne, jasne oraz nie mogą wprowadzać w błąd.
