Wspólnicy i członkowie zarządu mogą odpowiadać za brak ich wniesienia na tych samych zasadach, jak przy zaległościach podatkowych. I to nawet całym swoim majątkiem. A że ryzyko jest realne, potwierdza orzecznictwo.

W tym miesiącu upływa termin zapłaty większości opłat środowiskowych. Krąg zobowiązanych podmiotów jest bardzo szeroki – chodzi m.in. o podmioty korzystające ze środowiska, wprowadzających na rynek opakowania, baterie czy akumulatory itp. [ramka 1]

Ramka 1

Czas na spełnienie obowiązków
• 15 marca minął termin dla części przedsiębiorców rozliczających opłatę produktową, m.in. dla wprowadzających opakowania, sprzęt elektryczny i elektroniczny, baterie i akumulatory.
• Do 31 marca powinni się rozliczyć z opłat za korzystanie ze środowiska przedsiębiorcy wprowadzający pyły i gazy do atmosfery, a także składujący odpady czy emitujący gazy cieplarniane. Przykładowo obowiązek ten spoczywa m.in. na podmiotach posiadających flotę aut służbowych, warsztatach samochodowych, producentach używający w procesie produkcji farb i lakierów, stacjach paliw, firmach samodzielnie ogrzewających swoje siedziby, hodowcach drobiu oraz wędzarniach.
• 15 kwietnia mija termin pierwszej kwartalnej opłaty recyklingowej, czyli za reklamówki, która musi być wniesiona do 15. dnia miesiąca następującego po kwartale, za który jest rozliczana (czyli najbliższy termin płatności przypada na 15 kwietnia br.).
Niewpłacenie tych opłat może powodować dotkliwe konsekwencje w stosunku do podmiotu zobowiązanego: odsetki (jak dla zobowiązań podatkowych), dodatkowe opłaty produktowe, a nawet kary pieniężne. Mało kto zdaje sobie jednak sprawę, że jeżeli dochodzenie powyższych kwot w drodze egzekucji stanie się bezskuteczne, to może pojawić się odpowiedzialność osób trzecich, a więc np. wspólników w spółkach osobowych czy też członków zarządów spółek kapitałowych. Dotyczy to tych opłat, do których stosuje się przepisy działu III ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. z 2020 r. poz. 1325; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 72; dalej: u.o.). [ramka 2]

Ramka 2

Zakres stosowania ordynacji
Odesłania do stosowania przepisów działu III ordynacji podatkowej znajdują się w następujących przepisach ustaw ustanawiających opłaty środowiskowe:
• w art. 281 ust. 1 ustawy z 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1219; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2338) dotyczącym opłat za wprowadzanie pyłów i gazów do powietrza oraz składowanie odpadów;
• w art. 300 ust. 1 ustawy z 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 310; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1378) dotyczącym opłat za korzystanie z usług wodnych;
• w art. 40 ust. 1 ustawy z 13 czerwca 2013 r. o gospodarowaniu opakowaniami i odpadami opakowaniowymi (tj. Dz.U. z 2020 r. poz. 1114) dotyczącym opłat produktowych i dodatkowych opłat produktowych oraz w art. 40d tej ustawy dotyczącym opłaty recyklingowej oraz dodatkowej opłaty recyklingowej;
• w art. 78 ustawy z 11 września 2015 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1893) dotyczącym opłat produktowych i dodatkowych opłat produktowych oraz w art. 15 ust. 15 oraz art. 62 ust. 11 tej ustawy dotyczącym opłat na kampanie edukacyjne;
• art. 37 ust. 10 ustawy z 24 kwietnia 2009 r. o bateriach i akumulatorach (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1850) dotyczącym opłat na kampanie edukacyjne, art. 43 tej ustawy dotyczącym opłat produktowych, art. 56 ust. 1a tej ustawy dotyczącym opłat depozytowych;
• art. 19 ustawy z 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1903) dotyczącym opłat produktowych.
O tym, że taka odpowiedzialność nie jest tylko teoretyczna, świadczy orzecznictwo. Przykładowo Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w wyroku z 17 maja 2018 r. (sygn. akt II SA/Bk 69/18) uznał co do istoty za dopuszczalną odpowiedzialność członka zarządu nawet za opłatę podwyższoną za składowanie odpadów, która wynosiła ponad 4 mln zł.
Zasady odpowiedzialności
Zasady dotyczące odpowiedzialności podatkowej osób trzecich regulują przepisy działu III rozdziału 15 ordynacji podatkowej. Zgodnie z art. 107 par. 1 tego aktu w przypadkach i w zakresie przewidzianym w tym rozdziale za zaległości podatkowe podatnika wraz z nim odpowiadają, solidarnie swoim majątkiem, również osoby trzecie. O odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej organ podatkowy orzeka w formie decyzji – art. 108 par. 1 o.p. Zakres podmiotowy odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe jest bardzo szeroki. Mianowicie:
  • w myśl art. 115 par. 1 o.p. wspólnik spółki cywilnej, jawnej, partnerskiej oraz komplementariusz spółki komandytowej albo komandytowo-akcyjnej odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie ze spółką i z pozostałymi wspólnikami za jej zaległości podatkowe. Powyższy przepis stosuje się również do odpowiedzialności byłego wspólnika za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie, gdy był on wspólnikiem;
  • zgodnie z art. 116 par. 1 o.p. za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna. Odpowiedzialność członków zarządu obejmuje zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu;
  • z kolei zgodnie z art. 116a par. 1 o.p. za zaległości podatkowe innych osób prawnych niż wymienione w art. 116 (np. członkowie zarządów spółdzielni) odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie organów zarządzających tymi osobami. Artykuł 116 stosuje się odpowiednio.
Surowe prawo
Odpowiedzialność wspólników jest szczególnie surowa. Jak się podkreśla w orzecznictwie przepis art. 115 par. 1 o.p. ustanawia zasadę solidarnej odpowiedzialności wspólnika (oraz odpowiednio byłego wspólnika) m.in. spółki jawnej oraz samej spółki i pozostałych wspólników.
Co bardzo istotne, w przeciwieństwie do odpowiedzialności członków zarządu spółek kapitałowych, przewidzianej w art. 116 o.p., przesłanką tej odpowiedzialności nie jest bezskuteczność egzekucji w stosunku do podatnika. Z treści art. 115 o.p. nie wynika jakiekolwiek uzależnienie orzeczenia o odpowiedzialności wspólnika spółki jawnej od wyniku egzekucji prowadzonej wobec podmiotu. Z przepisu tego nie można wyprowadzić żadnych wniosków co do przedwczesności orzeczenia w sprawie o odpowiedzialności podatkowej strony. Takie uzależnienie występuje natomiast np. przy orzekaniu o odpowiedzialności członków zarządu spółek kapitałowych i spółek kapitałowych w organizacji (art. 116 o.p.). Jedyną szansą na uwolnienie się od orzeczenia od odpowiedzialności przez wspólników (o ile sama spółka nie uiści zaległości) jest przedawnienie.
Tym niemniej egzekucja zobowiązania wynikającego z decyzji o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej może być wszczęta dopiero wówczas, gdy egzekucja z majątku podatnika okazała się w całości lub w części bezskuteczna (art. 108 par. 4 o.p.).
Jak się uwolnić
Do ustalenia odpowiedzialności członka zarządu konieczne jest nie tylko stwierdzenie pozytywnych jej przesłanek (czyli bezskuteczności egzekucji zaległości podatkowej oraz powstania zobowiązania w okresie pełnienia przez niego tej funkcji), lecz także wykazanie, że nie zachodzą przesłanki wyłączające tę odpowiedzialność (tak wynika z wyroku WSA w Warszawie z 3 grudnia 2004 r., sygn. akt III SA/Wa 209/04). Bezskuteczność egzekucji – w rozumieniu art. 116 par. 1 o.p. – należy rozumieć w ten sposób, że w wyniku wszczęcia i przeprowadzenia egzekucji przez organ egzekucyjny nie doszło do zaspokojenia wierzyciela i brak jest możliwości zaspokojenia danej wierzytelności. Bezskuteczność ta może być stwierdzona na podstawie każdego prawnie dopuszczalnego dowodu, w tym na podstawie okoliczności wynikających z czynności przeprowadzonych w postępowaniu egzekucyjnym. Dla wykazania tej przesłanki wystarczy, że organ na podstawie zebranych dowodów wykaże, że egzekucja nie może przynieść żadnych pozytywnych rezultatów. Bezskuteczność może być więc wykazana na podstawie postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego, ale też na podstawie każdego innego prawnie dopuszczalnego dowodu przedstawiającego okoliczności wynikające z czynności przeprowadzonych w postępowaniu egzekucyjnym, a dowodzących jego bezskuteczności.
Przesłankami negatywnymi są natomiast te okoliczności, które może wskazać członek zarządu, a które potwierdzają podjęte przez niego działania zwalniające go z odpowiedzialności za zaległości spółki. Członek zarządu będzie zatem zwolniony z odpowiedzialności, jeśli zostanie wykazane, że:
  • we właściwym czasie zgłoszony został wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe), albo że
  • niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości (postępowania układowego) nastąpiło bez winy tej osoby, lub
  • wskazane zostanie mienie spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.
Warto podkreślić, że wszelkie okoliczności uwalniające członka zarządu od odpowiedzialności obowiązany jest wykazać sam (por. wyrok NSA z 26 listopada 2010 r., sygn. akt II FSK 1667/09; wyrok WSA w Gdańsku z20 listopada 2012 r., sygn. akt I SA/Gd 822/10).
Przedawnienie
Zgodnie z art. 108 par. 1 o.p. nie można wydać decyzji o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej, jeżeli od końca roku kalendarzowego, w którym powstała zaległość podatkowa, upłynęło pięć lat. W przepisie tym chodzi o przedawnienie możliwości wydania decyzji o odpowiedzialności osób trzecich. Na przykład za zobowiązania z tytułu opłat za korzystanie środowiska za 2020 r., których płatności przypada na 31 marca 2021 r., zaległość powstanie 1 kwietnia 2021 r. A więc dopiero po tym dniu będzie można wydać decyzję o odpowiedzialności osób trzecich, ale będzie to można zrobić aż do końca 2026 r.
Firmy dostaną pieniądze na pracę zdalną, a dniówka będzie elastyczna. Oto co zakłada KPO
Firmy dostaną pieniądze na pracę zdalną, a dniówka będzie elastyczna. Oto co zakłada KPO

Zobacz również
Warto podkreślić, że termin przedawnienia dotyczy wydania decyzji przez organ I instancji, gdyż to ona kształtuje odpowiedzialność osoby trzeciej za zaległości podatkowe podatnika. Natomiast ewentualna decyzja organu odwoławczego nie ustala już tego zobowiązania, a jest jedynie przejawem kontroli poprawności tego ustalenia. Co więcej, określone w art. 118 par. 1 o.p. przedawnienie powiązane jest tylko z wydaniem, nie zaś doręczeniem decyzji o odpowiedzialności osoby trzeciej, czyli mówiąc innymi słowy: liczy się data „podpisania” samej decyzji.
Zgodnie zaś z art. 118 par. 2 o.p. przedawnienie zobowiązania wynikającego z decyzji o odpowiedzialności osoby trzeciej następuje po upływie trzech lat od końca roku kalendarzowego, w którym została ona doręczona. W tym wypadku rozpoczęcie biegu terminu przedawnienia „wyegzekwowania” zaległości jest powiązane z doręczeniem decyzji. Jeżeli więc taka decyzja za zobowiązania z tytułu opłat za korzystanie ze środowiska za 2020 r. byłaby wydana i doręczona dopiero np. w 2025 r., wówczas organ ma jeszcze kolejne trzy lata na ich egzekucję, czyli do końca 2028 r.