Czy w podstawie opodatkowania VAT należy uwzględnić napiwki

Mój klient prowadzący kawiarnię otrzymuje niekiedy zapłaty kartą, których część opisuje jako napiwki kelnerów. Czy kwota takich napiwków powinna być traktowana jako podstawa opodatkowania w VAT? Jeżeli tak – to co z napiwkami, które są przekazywane w formie gotówki kelnerowi? Czy one również powinny być uwzględniane w podstawie opodatkowania?

O tym, czy napiwek stanowi podstawę opodatkowania, decyduje jego charakter. Jeżeli kwota tytułem napiwku jest przekazywana przez klienta dobrowolnie, wyłącznie z jego własnej inicjatywy i w wysokości przez niego ustalonej, wówczas nie może być mowy o tym, by taki napiwek stanowił element podstawy opodatkowania w podatku od towarów i usług. Pamiętać bowiem należy, że usługa świadczona przez podatnika (tutaj mamy do czynienia z usługą, ale w przypadku dostawy towaru skutek fiskalny byłby identyczny) jest realizowana na podstawie umowy zawartej przez strony, które w jej treści dokonały uzgodnienia warunków świadczenia (z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie o VAT, które tutaj nie mają zastosowania). Chodzi przy tym o umowy zawarte w dowolny sposób, zarówno w pełnej formie pisemnej, jak i w drodze przyjętego pisemnie złożonego zamówienia oraz wyłącznie w formie ustnej itp. Klient kawiarni (restauracji czy innej placówki gastronomicznej), który zajmuje miejsce w lokalu, zapoznaje się z menu i wskazanymi w nim cenami, a następnie składa zamówienie, zawiera tym samym umowę na świadczenie usług gastronomicznych, zobowiązując się jednocześnie do zapłaty ceny wskazanej przez usługodawcę. Niewątpliwie zatem dochodzi do zawarcia umowy, w ramach której zastosowanie ma cena wskazana w kwocie lub w sposobie kalkulacji w menu czy w inny sposób przekazana do informacji klienta przez usługodawcę.

Tym sposobem dochodzi więc do uzgodnienia ceny, czyli kwoty należnej świadczącemu za wykonanie usługi. Jak wskazuje prawodawca w ustawie o VAT, cena – a dokładniej wszystko, co stanowi zapłatę, którą usługodawca (również dokonujący dostawy towarów) otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej, włącznie z otrzymanymi dotacjami, subwencjami i innymi dopłatami o podobnym charakterze mającymi bezpośredni wpływ na cenę świadczenia – stanowi co do zasady podstawę opodatkowania VAT.

Oczywiście wysokość podstawy opodatkowania jest modyfikowana o elementy dalej wskazane przez prawodawcę, w tym o zawarty w cenie podatek od towarów i usług, jednak dla odpowiedzi na pytanie czytelniczki kluczowe znaczenie ma to, że punktem wyjścia do identyfikacji podstawy opodatkowania jest uzgodniona cena. Co ważne, chodzi tutaj o kwotę należną usługodawcy od nabywcy lub podmiotu trzeciego.

Decyduje charakter płatności

Tutaj dochodzimy do kwestii charakteru otrzymanego napiwku. Nawet jeżeli mityczne wakacyjne paragony grozy sugerują, że napiwki stają się rzadkością, a kelnerzy niejednokrotnie potwierdzają, że od pewnego czasu napiwki są nieco mniej powszechne, to w istocie duża grupa zadowolonych klientów lokali gastronomicznych wyraża swoją satysfakcję w postaci napiwku. Przy czym z punktu widzenia VAT przedsiębiorcy prowadzącego taki lokal istotna jest motywacja do przekazania napiwku, a przez to charakter płatności. Jeżeli bowiem strony nie uzgodniły przy zawieraniu umowy (a tak jest przy składaniu zamówienia, nawet jeżeli klient tego tak nie postrzega), że zaproponowana, a w efekcie uzgodniona cena będzie powiększona o dodatkową zapłatę ( np. 10-proc. opłatę serwisową), wówczas nie może być mowy o tym, iż ów napiwek stanowi podstawę opodatkowania VAT przedsiębiorcy świadczącego usługę gastronomiczną. Nie jest to bowiem element uzgodnionej ceny – kwoty należnej tytułem świadczenia usługi, do której zapłaty zobowiązany jest klient.

Wbrew obawom podatników całkowicie bez znaczenia jest to, w jaki sposób dokonywane jest przekazanie napiwku – czy jest to forma pozostawionej kelnerowi gotówki, czy też kwota doliczona przy dokonywaniu zapłaty za pomocą karty płatniczej, Blikiem czy w inny sposób.

Stanowisko fiskusa

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w wydawanych interpretacjach potwierdza, że przy płatnościach dobrowolnych napiwków ich wartość nie stanowi podstawy opodatkowania VAT przedsiębiorcy. I tak w interpretacji z 2 grudnia 2022 r., nr 0113-KDIPT1-3.4012.509.2022.1.JM, dyrektor KIS stwierdził, że: „W przypadku, gdy kwoty napiwków są świadczeniem klienta całkowicie dobrowolnym, a stosowane przez Państwa systemy sprzedażowe pozwalają określić i jednoznacznie przypisać kwoty poszczególnych napiwków konkretnym pracownikom oraz Spółka nie pobiera sobie żadnych kwot z napiwków, to kwoty te nie stanowią dla Państwa obrotu będącego podstawą opodatkowania podatkiem od towarów i usług w myśl art. 29a ust. 1 ustawy.

W konsekwencji, nie mają Państwo obowiązku uwzględniać przekazywanych, za swoim pośrednictwem, pracownikom napiwków lub pozostawionej reszty, lub innej kwoty gotówki po rozliczeniu rachunku gościa, jeśli Klient zdecyduje o wyższej lub niższej wysokości dobrowolnego napiwku, jako obrotu z tytułu świadczenia usług, ponieważ w sytuacjach przedstawionych w rozpatrywanej sprawie napiwek nie stanowi wynagrodzenia za świadczenie usług – nie stanowi podstawy opodatkowania podatkiem VAT”.

Podobnie o napiwkach – tyle że w hotelach – wypowiedział się dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z 17 czerwca 2021 r., nr 0113-KDIPT1-3.4012.275.2021.1.KS). Z kolei w interpretacji indywidualnej z 15 maja 2023 r., nr 0114-KDIP1-3.4012.97.2023.2.LK, dyrektor KIS zwrócił uwagę, że nie tylko dobrowolny charakter napiwku, lecz również sposób dystrybucji środków decyduje o tym, iż kwota napiwku nie stanowi podstawy opodatkowania VAT: „W związku z powyższym, czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności. Przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

W przedmiotowej sprawie taka zależność nie istnieje. Nie zawierają bowiem Państwo z Klientami żadnej umowy na świadczenie usług, za wykonanie których klienci byliby zobowiązani uiścić opłatę w postaci napiwku, w bliżej nieokreślonej wysokości. Wszystkie należności jakie Państwo pobierają od Klientów są wycenione w stosowanym cenniku usług i tylko takich płatności Państwo, jako świadczący daną usługę, żądają od Klientów. Tym samym, nie może być opodatkowana jakakolwiek czynność, jeśli między stronami nie istnieje żadna umowa, a wielkość wynagrodzenia (napiwku) nie jest w żaden sposób uzależniona od cech świadczonej usługi i nie wpływa na wykonanie świadczonej usługi.

Należy zauważyć, że w przedmiotowej sprawie stosowane przez Państwa systemy sprzedażowe pozwalają określić i jednoznacznie przypisać kwoty poszczególnych przydzielonych napiwków konkretnym pracownikom według przyjętych przez Państwa zasad.

Zatem, w przypadku, gdy kwoty napiwków są świadczeniem Klienta całkowicie dobrowolnym, a stosowane przez Państwa systemy sprzedażowe pozwalają określić i jednoznacznie przypisać kwoty poszczególnych napiwków konkretnym pracownikom oraz nie pobieracie Państwo sobie żadnych kwot z napiwków, to kwoty te nie stanowią dla Państwa wynagrodzenia będącego podstawą opodatkowania podatkiem od towarów i usług w myśl art. 29a ust. 1 ustawy.

W konsekwencji, nie mają Państwo obowiązku uwzględniać przekazywanych, za swoim pośrednictwem, pracownikom napiwków lub pozostawionej reszty, jeśli klient zdecyduje o dobrowolnym napiwku, ponieważ w sytuacjach przedstawionych w przedmiotowej sprawie napiwek nie stanowi wynagrodzenia za świadczenie usług - nie stanowi podstawy opodatkowania podatkiem VAT”.

Innymi słowy, z wykładni prezentowanej przez organy wynika, że sposób płatności dobrowolnego napiwku ogólnie nie ma znaczenia, jednak przy płatności kartą, blikiem czy w inny sposób, w ramach którego środki wpływają na rachunek przedsiębiorcy, istotny może być również sposób dystrybucji otrzymanych środków. Chcąc mieć pewność, że napiwek nie podwyższy podstawy opodatkowania VAT, warto zadbać, by z regulaminu wynagradzania czy innego obowiązującego w danej firmie dokumentu jasno wynikało, że napiwki są własnością pracowników, nie są własnością pracodawcy, a więc nie może nimi swobodnie dysponować (dyspozycja wg regulaminu). W takiej sytuacji kwota napiwku nie jest wykazywana ani w treści paragonu, ani w fakturze, jednak – jak się zdaje – w miarę możliwości technicznych dopuszczalne jest prezentowanie informacyjne kwoty napiwku, ważne jest jednak, aby było wyraźnie wskazane, że nie zawiera ona kwot VAT (np. zero techniczne w kasie czy informacja w fakturze).

Obowiązkowa opłata serwisowa

Inaczej sytuacja wyglądałaby, gdyby – wzorem np. włoskich restauratorów – w przekazanej ofercie usługodawca zaznaczył, że do ceny zostanie doliczona określona opłata serwisowa (bez względu na zastosowaną nazwę). Bez znaczenia są wówczas dodatkowe ustalenia, np. wskazanie, że opłata jest doliczana w określonych okolicznościach (np. z zastosowaniem kryterium liczby gości, wartości rachunku itp.), sposób kalkulacji (procentowy, kwotowy) itp. Ważne jest tylko to, czy zgodnie z zawartą umową cena jest powiększana przez świadczącego, który ma prawo żądać jej zapłaty dokładnie tak samo jak wynagrodzenia za zapewnione posiłki, czy też nie ma takiego charakteru.

Wprowadzona w ustaleniu z klientem (np. informacja w menu) dodatkowa opłata za obsługę (np. serwisowa), którą klient jest zobowiązany zapłacić oprócz ceny samego posiłku, stanowi – bez względu na formę płatności – podstawę opodatkowania VAT z tytułu wykonanej usługi. Takie dodatkowe wynagrodzenie wydaje się nierozerwalnie związane z usługą gastronomiczną, stąd, jeżeli chodzi o stawkę VAT dla takiej opłaty serwisowej, racjonalne wydaje się przyjęcie metody podziału proporcjonalnego do poszczególnych stawek usługi gastronomicznej.

Z kolei gdyby w menu była zawarta sugestia, że mile widziane są napiwki, a ich zwyczajowa wysokość wynosi 10 proc., to taki zapis – jako że nie tworzy relacji cywilnoprawnej zobowiązaniowej (w tej części) – nie oznacza, że otrzymany napiwek stanowi podstawę opodatkowania VAT.

Wnioski

Reasumując: dobrowolny napiwek nie stanowi podstawy opodatkowania VAT przedsiębiorcy, przy czym w przypadku zapłaty przyjmowanej przez przedsiębiorcę (np. kartą) dla własnego bezpieczeństwa fiskalnego powinien on zadbać o to, by stosowane przez niego wewnętrzne regulacje wyraźnie wskazywały, iż kwota napiwku jest przyjmowana przez niego tylko w celu dalszego przekazania pracownikom. ©℗