Zmiany w podatku od towarów i usług wprowadzone w ramach SLIM VAT 3 (czyli ustawy z 26 maja 2023 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw; Dz.U. poz. 1059) chociaż nie tak obszerne jak modyfikacje pierwszej i drugiej odsłony SLIM VAT, również budzą niemało emocji. Przejawem tego są choćby wątpliwości, jakie zgłaszają uczestnicy szkoleń i konferencji. Przedstawiamy więc dzisiaj odpowiedzi na najciekawsze zadawane przez nich pytania. Z pewnością to dopiero początek, bo dopiero praktyka przyniesie kolejne wątpliwości.

Kurs walutowy przy korekcie zwiększającej

PROBLEM Jaki kurs należy stosować w przypadku korekty na plus? Czy w takim przypadku ma znaczenie powód korekty zwiększającej albo to, że został wystawiony dokument zbiorczy?

ODPOWIEDŹ Do końca czerwca 2023 r. prawodawca nie normował w żaden sposób dla potrzeb podatku od towarów i usług zagadnienia właściwości kursów przy korekcie opodatkowanych uprzednio transakcji. Począwszy od 1 lipca 2023 r., kwestia ta jest już uregulowana w art. 31b ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 931; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 1059; dalej: ustawa o VAT). Wprowadzając – poprzez SLIM VAT 3 – ten artykuł, ustawodawca wskazał, że podstawowa zasada wyznaczania kursu walut przy korekcie rozliczeń w VAT jest taka, że należy stosować kurs historyczny, tj. taki, który był pierwotnie użyty przy przeliczaniu kwot wyrażonych w walucie obcej dla potrzeb opodatkowania lub tylko prezentacji w JPK_V7, a także przy fakturowaniu czynności. Według ogólnego założenia całkowicie bez znaczenia dla właściwości kursu jest to, czym jest powodowana korekta, jaka jest jej przesłanka (pierwotna czy następcza), jak również czy jest to korekta zwiększająca czy obniżająca podstawę opodatkowania. W każdym przypadku podatnik powinien zastosować ten sam kurs co przy opodatkowaniu (prezentacji) korygowanej czynności. Taka podstawowa, ogólna metoda kursu pierwotnego (historycznego) jest zawsze prawidłowa – zarówno dla potrzeb ujęcia korekty w ewidencji VAT, a następnie w deklaracji, jak i przy wystawianiu faktury korygującej. W ogólnym założeniu korekta z zastosowaniem kursu historycznego dotyczy zarówno tych przypadków, w których VAT rozlicza świadczący, jak i wówczas, gdy na nabywcy spoczywa obowiązek opodatkowania transakcji (nie ma zastosowania na podstawie ustawy o VAT, jeżeli podatnik wybrał dla potrzeb VAT kurs przychodowy). Od takiej reguły zostały wprowadzone dwie – enumeratywnie wskazane w art. 31b ust. 2 i 3 ustawy o VAT – grupy odstępstw. Przy czym w obu przypadkach dotyczy to tylko i wyłącznie korekty zmniejszającej, która na dodatek spełnia dodatkowe warunki. Zatem, udzielając odpowiedzi na zadane pytanie, należy stwierdzić, że korekta, w wyniku której dochodzi do podwyższenia podstawy opodatkowania, w żadnym razie nie może być rozliczona z zastosowaniem kursu innego niż historyczny. Tak więc bez względu na to, w jaki sposób dokumentowana jest korekta in plus – za pomocą korekty jednostkowej czy zbiorczej – w odniesieniu do każdej transakcji należy zastosować ten sam kurs, wg którego była opodatkowana korygowana transakcja.

Korekta zbiorcza

PROBLEM Dokonując sprzedaży towarów, stosowaliśmy cenę wyższą niż ustalona w umowie. Klient wniósł reklamację, którą uznaliśmy i wystawiliśmy jedną fakturę korygującą do wszystkich wystawionych faktur z zawyżoną ceną. Czy w tej sytuacji możemy zastosować wspólny kurs?

ODPOWIEDŹ Jak wcześniej zostało wspomniane, ustawodawca przewidział dwie grupy wyjątków od reguły kursu historycznego. W obu przypadkach chodzi o szczególne okoliczności dokonywania korekty zbiorczej. Odstępstwa takie zostały wyspecyfikowane w art. 31b ust. 2 i 3 ustawy o VAT. Chociaż tak w pierwszym, jak i w drugim przypadku prawodawca wskazuje na korekty z natury zbiorcze, przy czym sam fakt, że korekta dotyczy więcej niż jednej transakcji, nie przesądza o prawie do niestosowania podstawowej zasady kursu historycznego. Ze względu na to, że pytanie dotyczy korekty do sprzedaży polskiego podatnika, należy wskazać, że kurs bieżący, definiowany wg daty wystawienia faktury korygującej, może być stosowany przez podatnika, który wystawił fakturę korygującą w trybie art. 106j ust. 3 ustawy o VAT. Według tego odstępstwa od ogólnej zasady podatnik może stosować średni kurs waluty obcej ogłaszanej przez Narodowy Bank Polski lub opublikowany przez Europejski Bank Centralny na ostatni dzień roboczy przed wystawieniem korekty – o ile będzie to faktura zbiorcza dotycząca opustu lub obniżki ceny, wyemitowana w trybie art. 106j ust. 3 ustawy o VAT. Zatem kluczowe znaczenie ma to, czy podatnik jest uprawniony do wystawienia faktury korygującej w trybie art. 106j ust. 3 ustawy o VAT i czy z takiego prawa skorzystał. Co ważne, taki sposób dokumentowania może być stosowany wyłącznie przy korekcie zmniejszającej, dokonywanej przez podatnika w związku z udzieleniem opustu lub obniżki ceny w danym okresie.

Wskazanie przez prawodawcę na faktury korygujące wystawiane w trybie art. 106j ust. 3 ustawy o VAT przesądza o tym, że taka alternatywna metoda stosowania kursu nie może być stosowana w przypadku korekty zwiększającej (nawet dotyczącej więcej niż jednej transakcji), a także gdy co prawda dokonywana jest korekta zmniejszająca, lecz jej przyczyna jest inna niż udzielenie opustu lub obniżka ceny. Przesłanka wystawienia faktury korygującej w trybie art. 106j ust. 3 ustawy o VAT nie występuje, moim zdaniem, jeżeli na skutek błędu doszło do zawyżenia ceny. Jest to bowiem naprawienie wcześniejszego uchybienia i w konsekwencji zawyżenia uzgodnionej ceny, a nie obniżka ceny. Zatem, jeżeli w wyniku uznanej reklamacji sprzedawca obniżył cenę ze względu na jej pierwotne błędne zawyżenia, podatnik nie może stosować kursu bieżącego wg daty wystawienia faktury korygującej (nawet jeżeli dotyczy więcej niż jednej transakcji). W tym przypadku konieczne jest stosowanie kursów pierwotnych dla każdej korygowanej sprzedaży.

Import usług

PROBLEM Jaki kurs należy zastosować w przypadku korekty importu usług dokonywanej w lipcu 2023 r. albo później, jeżeli korekta taka będzie dotyczyła np. zakupu z kwietnia 2023 r. i będzie uwzględniana w JPK_V7M za kwiecień?

ODPOWIEDŹ Dokonując korekty importu usług poprzez modyfikację JPK_V7 złożonego za okres sprzed lipca 2023 r., podatnik powinien zastosować kurs historyczny, tj. ten sam, według którego były dokonane przeliczenia przy opodatkowaniu importu usług. Chociaż przepisy normujące zasady stosowania kursów przy korekcie VAT obowiązują od 1 lipca 2023 r., to według resortu finansów już w poprzednim stanie prawnym przy korektach należało stosować kurs historyczny. W druku sejmowym 3025 zawierającym uzasadnienie do projektu SLIM VAT 3 zostało stwierdzone, że zmiana „(…) stanowi doprecyzowanie zasad stosowania kursu przeliczeniowego dla faktur korygujących, w przypadkach, gdy pierwotna faktura została wystawiona w walucie obcej”. Zatem w przypadku opisanym w pytaniu podatnik powinien zastosować kurs historyczny.

Kurs bieżący vs. historyczny

PROBLEM Proszę o informację, czy w przypadku korekty zbiorczej konieczne jest stosowanie wspólnego kursu bieżącego dla wszystkich korygowanych transakcji, czy można zastosować kursy historyczne.

ODPOWIEDŹ Konstytuując zasady identyfikacji kursów właściwych przy korekcie rozliczeń w VAT, jako główną i podstawową zasadę prawodawca ustanowił regułę kursu historycznego, tj. tego samego, przy zastosowaniu którego podatnik opodatkował uprzednio korygowaną czynność opodatkowaną. Od takiej zasady wprowadzone są dwie grupy odstępstw. Przy czym w obu przypadkach są to rozwiązania fakultatywne, dobrowolnie stosowane – jeżeli podatnik, spełniając warunki normatywne, zdecyduje się na nie. W żadnym razie podatnik nie jest zobowiązany do stosowania innego kursu niż historyczny.

Zwrot towarów

PROBLEM Nabywałem towary od kontrahenta z UE i rozliczałem WNT. Okazało się, że zamówione towary nie będą przeze mnie wykorzystane, a dostawca zgodził się na zwrot towarów dostarczonych w różnych dostawach w czerwcu. Zwrot został dokonany, sprzedawca wystawił jedną fakturę korygującą. Czy rozliczając taką korektę, mogę zastosować do wszystkich rozliczeń jeden kurs?

ODPOWIEDŹ Z uwagi na to, że w analizowanym przypadku korekta jest powodowana zwrotem towarów, podatnik nie może zastosować wspólnego kursu do wszystkich zwrotów udokumentowanych jedną fakturą korygującą. Przy ogólnej zasadzie stosowania kursu historycznego dla rozliczania korekt prawodawca godzi się na to, by w przypadku wybranych zbiorczych korekt dotyczących WNT, importu usług i opodatkowania nabycia towarów w trybie art. 17 ust. 1 pkt 5 ustawy o VAT miał zastosowanie inny kurs niż kursy pierwotne. Przy korekcie zbiorczej, odnoszącej się do danego okresu przeliczenia na złote kwot wyrażonych na tej fakturze w walucie obcej, podatnik może dokonać według:

  • kursu średniego danej waluty obcej ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski na ostatni dzień roboczy poprzedzający dzień wystawienia tej faktury albo
  • ostatniego kursu wymiany opublikowanego przez Europejski Bank Centralny na ostatni dzień poprzedzający dzień wystawienia tej faktury, przy czym w takim przypadku waluty inne niż euro przelicza się z zastosowaniem kursu wymiany każdej z nich względem euro.

Jednak ważne jest to, że dla zastosowania alternatywnego do historycznego kursu znaczenie mają kierunek i powód korekty. Ma to być korekta zmniejszająca i na dodatek powodowana udzieleniem opustu lub obniżką ceny. Tak więc skoro w analizowanej sytuacji korekta jest powodowana zwrotem towarów, to podatnik nie może zastosować wspólnego kursu do wszystkich zwrotów udokumentowanych jedną fakturą korygującą. Konieczne jest rozliczenie korekty zwrotu każdego towaru przy zastosowaniu tego samego kursu, według którego kwoty w walucie obcej były przeliczone na złote polskie przy uprzednim opodatkowaniu WNT.

Brak faktury do WNT

PROBLEM W marcu 2023 r. rozliczyłem WNT. Do końca czerwca nie dostałem faktury wystawionej przez sprzedawcę. Uważam, że składając JPK_7 za czerwiec, nie muszę już korygować VAT naliczonego, bo przecież przepisy już nie obowiązują. Czy moje założenie jest prawidłowe?

ODPOWIEDŹ Niestety podatnik, składając w lipcu JPK_V7M za czerwiec, wobec braku faktury do WNT opodatkowanego w marcu musi dokonać korekty odliczonego uprzednio podatku naliczonego według zasad obowiązujących do końca pierwszego półrocza 2023 r. Jest to konsekwencją wprowadzenia przez ustawodawcę przepisu przejściowego, według którego korekty VAT naliczonego ze względu na brak faktury sprzedawcy nie są dokonywane dopiero w tych przypadkach, w których trzeci miesiąc od końca miesiąca powstania obowiązku podatkowego dla WNT upływa po 30 czerwca 2023 r. Zatem jeszcze w JPK_V7 za czerwiec podatnicy, u których obowiązek podatkowy z tytułu WNT powstał w marcu, a którzy nie otrzymali faktury do końca czerwca, są zobligowani do obniżenia kwoty VAT naliczonego o odliczony uprzednio podatek. Bez znaczenia jest to, że JPK_V7 za czerwiec (czy odpowiednio za drugi kwartał 2023 r.) jest składany w lipcu, a zatem pod rządami nowych regulacji, już po derogacji przepisów, które uprzednio wymuszały dokonanie takiej korekty.

Odzyskanie VAT naliczonego z tytułu WNT

PROBLEM Czy zmiana dotycząca WNT wprowadzona w ramach SLIM VAT 3 oznacza, że jeżeli wcześniej nie otrzymałam faktury do WNT i zmniejszyłam VAT naliczony, to mogę go ponownie wykazać w JPK_7 za lipiec, nawet jeżeli sprzedawca w dalszym ciągu nie dostarczył mi faktury?

ODPOWIEDŹ Podatnik, który – stosując obowiązujące do końca czerwca 2023 r. przepisy nakazujące korektę zmniejszającą VAT naliczony od WNT ze względu na brak faktury – dokonał takiego obniżenia, nie odzyska tego podatku aż do czasu otrzymania faktury. Nie tylko nie wprowadzono żadnych regulacji, które pozwalałyby na odzyskanie takiego podatku ze względu na derogację podstawy uprzedniej korekty, ale na dodatek wprowadzono przepis przejściowy, który nie jest przyjazny podatnikom. Będą oni mogli dokonać rozliczenia VAT naliczonego na dotychczas obowiązujących zasadach, czyli pod warunkiem otrzymania faktury. Co więcej po otrzymaniu faktury podatnik może cofnąć się do rozliczenia za okres, w którym uprzednio powstał obowiązek podatkowy z tytułu WNT, i rozliczyć podatek naliczony poprzez historyczną korektę deklaracji. Tak więc sama zmiana przepisów nie skutkuje odzyskaniem przez podatnika VAT naliczonego z tytułu WNT.

Zwrot nadwyżki VAT

PROBLEM Czy składając w lipcu JPK_V7M za czerwiec, mogę zastosować nowe zasady ubiegania się o zwrot nadwyżki VAT naliczonego nad należnym w terminie 15 dni?

ODPOWIEDŹ Składając JPK_V7M za czerwiec, podatnik stosuje dotychczasowe zasady ubiegania się o zwrot nadwyżki podatku naliczonego nad należnym w terminie 15 dni. W przepisie przejściowym prawodawca wprost zapisał, że nowe reguły mają zastosowanie dopiero do okresów rozliczeniowych przypadających od 1 lipca 2023 r.

Limit przy proporcji

PROBLEM Stosuję odliczanie częściowe za pomocą proporcji. Czy będę musiała sprawdzać limit 10 tys. zł, jeśli proporcja końcowa jest wyższa od proporcji wstępnej? Czy niedokonanie korekty wpłynie na podatek dochodowy?

ODPOWIEDŹ Jeżeli proporcja wyznaczana dla potrzeb odliczania częściowego, zdefiniowana po zakończeniu roku dla tego roku, jest wyższa od przyjętej i stosowanej w danym roku proporcji wstępnej, wówczas podatnik może zrezygnować z korekty rocznej bez konieczności spełnienia dodatkowego warunku. Oczywiście, aby korekta nie była dokonana, konieczne jest, by różnica pomiędzy proporcjami nie przekraczała 2 proc. Brak korekty rocznej w VAT powoduje, że w podatku dochodowym nie jest dokonywana modyfikacja przychodów i kosztów. W rozliczeniu w podatku dochodowym pozostają przychody i koszty w wysokości zdefiniowanej przy zastosowaniu proporcji wstępnej dla danego roku.

Korekta roczna za 2023 r.

PROBLEM Od którego roku mogę nie dokonywać korekty przy odliczeniu częściowym, jeżeli proporcja wstępna i końcowa nie różnią się o więcej niż 2 proc.?

ODPOWIEDŹ Zgodnie z zastosowaną przez prawodawcę regulacją przejściową, zapisaną w art. 22 SLIM VAT 3, jeżeli proporcja wstępna i końcowa nie różnią się o więcej niż 2 proc., wówczas już w odniesieniu do 2023 r. podatnik może nie dokonywać korekty rocznej.

Wskaźnik preproporcji

PROBLEM Czy dobrze rozumiem, że możliwość rezygnacji z korekty rocznej przy różnicy pomiędzy proporcjami nie większej niż 2 proc. dotyczy wyłącznie korekty przy odliczaniu częściowym (tj. dokonywanej ze względu na sprzedaż zwolnioną), ale już nie przy stosowaniu wskaźnika preproporcji stosowanego ze względu na wykonywanie przez podatnika działalności opodatkowanej VAT i innej?

ODPOWIEDŹ Podatnik, który ze względu na wykonywanie działalności gospodarczej opodatkowanej VAT i innej działalności ma obowiązek identyfikacji wskaźnika preproporcji, definiując go, stosuje odpowiednio wybrane zasady dotyczące wyznaczania proporcji. Podobne nawiązanie zostało zastosowane przy korekcie rocznej. Zostało to zapisane w zdaniu drugim art. 90c ust. 1 ustawy o VAT, które odsyła i nakazuje odpowiednio stosować art. 91 ust. 2–9 ustawy o VAT. Jednak opcja braku korekty rocznej ze względu na wystąpienie różnicy wskaźników nie wyższej niż 2 pkt proc. została wpisana do art. 91 ust. 1a i 1b ustawy o VAT. Zatem odesłanie odnoszące się do korekty rocznej, zastosowane w przypadku korekty preproporcji, nie obejmuje tych regulacji. Tak więc przy rocznej korekcie VAT naliczonego ze względu na zastosowanie preproporcji brak jest podstaw do odpowiedniego zastosowania możliwości niedokonywania korekty ze względu na niewielką (nie większą niż 2 proc.) różnicę wskaźników, wstępnego i finalnego dla danego roku.

Faktury zaliczkowe

PROBLEM W ramach SLIM VAT 3 miały być wprowadzone zmiany dotyczące faktur zaliczkowych, dzięki którym nie będzie konieczne wystawianie takich faktur. Nie widzę tej zmiany. Czy została wprowadzona, a jeżeli tak, to w którym przepisie?

ODPOWIEDŹ Zapewne chodzi o zmianę, która ma usunąć obowiązek wystawienia faktury zaliczkowej (tj. ze względu na otrzymanie zapłaty przed dokonaniem sprzedaży), jeżeli w tym samym miesiącu podatnik dokonał sprzedaży i wystawił fakturę dokumentującą taką czynność. Istotnie, ta zmiana – chociaż była zapowiadana – nie znalazła się w SLIM VAT 3. Jednak prawodawca nie odstąpił od takiego pomysłu. Odpowiednie zapisy znalazły się w projekcie nowelizacji ustawy o VAT, której głównym celem jest wprowadzenie obligatoryjnego stosowania faktur ustrukturyzowanych (KSeF) i w omawianym zakresie zmiany mają wejść w życie od września 2023 r.

Dodatkowe zobowiązanie podatkowe

PROBLEM Od kiedy stosowane są nowe przepisy dotyczące sankcji podatkowej? Mój klient ma obecnie prowadzone postępowanie, w wyniku którego zapewne będzie nałożone dodatkowe zobowiązanie podatkowe. Postępowanie rozpoczęło się jakiś czas temu. Czy nakładając dodatkowe zobowiązanie podatkowe, organ zastosuje stare przepisy (sankcja 30 proc.) czy nowe, a więc będzie mógł nałożyć niższą sankcję?

ODPOWIEDŹ Zgodnie z art. 25 SLIM VAT 3 nowe zasady nakładania dodatkowego zobowiązania podatkowego są stosowane do postępowań podatkowych, kontroli podatkowych lub kontroli celno-skarbowych rozpoczętych i niezakończonych przed 6 czerwca 2023 r. Zatem w analizowanym przypadku należy stosować nowe zasady.

Sankcja VAT 100 proc.

PROBLEM Czy w przypadku dodatkowego zobowiązania podatkowego w wysokości 100 proc. organ również może zastosować niższy wskaźnik? Kto będzie decydował o tym, że podatnik działał celowo?

ODPOWIEDŹ Miarkowanie przy nakładaniu dodatkowego zobowiązania podatkowego w VAT nie ma zastosowania, jeżeli sankcja taka jest ustalana na podstawie art. 112c ustawy o VAT. Dotyczy to przypadków, w których podatnik w złożonej deklaracji podatkowej wykazał:

  • kwotę zobowiązania podatkowego niższą od kwoty należnej,
  • kwotę zwrotu różnicy podatku lub kwotę zwrotu podatku naliczonego wyższą od kwoty należnej,
  • kwotę różnicy podatku do obniżenia kwoty podatku należnego za następne okresy rozliczeniowe wyższą od kwoty należnej,
  • kwotę zwrotu różnicy podatku, kwotę zwrotu podatku naliczonego lub kwotę różnicy podatku do obniżenia kwoty podatku należnego za następne okresy rozliczeniowe, zamiast wykazania kwoty zobowiązania podatkowego podlegającej wpłacie do urzędu skarbowego, i było to skutkiem celowego działania podatnika lub jego kontrahenta, o którym podatnik miał wiedzę. Przy czym chodzi tu o przypadki, w których kwota „wyłudzana” wynika w całości lub w części z obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wynikającą z faktury, która:
  • została wystawiona przez podmiot nieistniejący;
  • stwierdza czynności, które nie zostały dokonane – w części dotyczącej tych czynności;
  • podaje kwoty niezgodne z rzeczywistością – w części dotyczącej tych pozycji, dla których podane zostały kwoty niezgodne z rzeczywistością;
  • potwierdza czynności, do których mają zastosowanie przepisy art. 58 i art. 83 kodeksu cywilnego – w części dotyczącej tych czynności.

W takich przypadkach organ nakłada dodatkowe zobowiązanie podatkowe nie według wskaźnika „do” 100 proc., a konkretnie w wysokości 100 proc.

Co ważne, dla zastosowania takiej sankcji konieczne jest, żeby działanie podatnika było celowe, mające doprowadzić do takiego wyłudzenia VAT, albo żeby podatnik miał wiedzę o takim celowym działaniu. Wbrew postulatom stawianym na etapie legislacji dla nałożenia sankcji nie jest konieczne uprzednie dokonanie rozstrzygnięcia w tym zakresie przez sąd. W konsekwencji to organ, nakładając dodatkowe zobowiązanie podatkowego, dokonuje oceny, czy spełnione są przesłanki normatywne, w tym celowość działania lub wiedza o nim podatnika.

Limit małego podatnika

PROBLEM Od kiedy stosuje się wyższy limit małego podatnika – czy dotyczy całego 2023 r., czy tylko drugiego półrocza 2023 r., a może będzie miał on zastosowanie dopiero od 2024 r.?

ODPOWIEDŹ Chociaż zasadniczo status małego podatnika jest identyfikowany dla całego roku podatkowego, którym w VAT jest zawsze rok kalendarzowy, to w bieżącym, 2023 r., wyjątkowo ocena winna być dokonana również w lipcu. Podkreślić jednak należy, że dane źródłowe to – niezmiennie – dla całego roku wartość sprzedaży brutto w 2022 r., a zmienił się wyłącznie próg normatywny, limit, którego przekroczenie powoduje, iż podmiot jest małym podatnikiem.

Przy czym ze względu na to, że przepisy SLIM VAT 3 weszły w życie od 1 lipca 2023 r., a prawodawca nie wprowadził żadnych szczególnych unormowań dotyczących momentu wejścia w życie zmian w zakresie definicji małego podatnika, nowe zasady (a tak naprawdę wyższy próg) stosuje się od początku lipca 2023 r. Od tej daty podatnik, u którego wartość sprzedaży brutto nie przekroczyła 5 793 000 zł., lecz nie była wyższa niż 9 654 000 zł, ma status małego podatnika.

Zmiana statusu

PROBLEM Czy to, że po SLIM VAT 3 będę miał status małego podatnika w VAT, wymusza na mnie jakieś dodatkowe działania?

ODPOWIEDŹ Udzielając odpowiedzi na to pytanie, należy wskazać, że statusu małego podatnika się nie wybiera: małym podatnikiem albo się jest, albo nie. To oznacza, że podmiot zyskuje status małego podatnika automatycznie, z mocy prawa, bez konieczności podejmowania dodatkowych działań, dokonywania zgłoszenia, aktualizacji VAT-R itp. Zatem ponad wszelką wątpliwość należy stwierdzić, że jeżeli w wyniku SLIM VAT 3 podmiot uzyskał status małego podatnika, to nie musi z tego powodu dokonywać żadnych działań. Do momentu, w którym to sam podatnik nie zadecyduje, że chciałby stosować rozliczenie kasowe VAT czy wybrać kwartalny okres rozliczeniowy w podatku od towarów i usług; to, że uzyskał status małego podatnika VAT, jest dla niego całkowicie neutralne. Innymi słowy, zmiana statusu ma charakter automatyczny, następuje z mocy prawa i nie wymaga żadnej aktywności (np. aktualizacji) podatnika, lecz chcąc to wykorzystać, podatnik musi podjąć stosowane działania.

Rozliczenie kasowe

PROBLEM Co, jeżeli w pierwszy półroczu 2023 r. podatnik spełni warunki do posiadania statusu małego podatnika, a dla całego roku przekroczy próg 2 mln euro? Czy to będzie znaczyło, że mógł od drugiego półrocza stosować rozliczenie kasowe, czy jednak nie?

ODPOWIEDŹ Zaznaczyć trzeba, że w ramach SLIM VAT 3 prawodawca nie zmienił podstawowych przesłanek identyfikacji podmiotu jako małego podatnika. Tak jak to było w poprzednim stanie prawnym, w dalszym ciągu o takim statusie decyduje wyłącznie wartość brutto sprzedaży danego podmiotu, która została przez niego dokonana w poprzednim roku. To oznacza, że przy wyznaczaniu statusu podatnika w 2023 r. całkowicie bez znaczenia jest to, na jakim poziomie zostały wygenerowane przychody tego roku. Przypomnijmy, zmieniając definicję małego podatnika VAT, ustawodawca zastąpił dotychczasową kwotę prezentowaną jako równowartość 1, 2 mln euro kwotą 2 mln euro (dzięki temu od 1 lipca 2023 r. próg jest taki sam w VAT i w podatkach dochodowych). W konsekwencji tego od drugiego półrocza 2023 r. mały podatnik VAT to podatnik podatku od towarów i usług:

  • u którego wartość sprzedaży (wraz z kwotą podatku) nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 2 mln euro (poprzednio, tj. do końca czerwca tego roku była to kwota 1,2 mln euro);
  • prowadzący przedsiębiorstwo maklerskie, zarządzający funduszami inwestycyjnymi, zarządzający alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi, będący agentem, zleceniobiorcą lub inną osobą świadczącą usługi o podobnym charakterze, z wyjątkiem komisu – jeżeli kwota prowizji lub innych postaci wynagrodzenia za wykonane usługi (wraz z kwotą podatku) nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 45 tys. euro (ta kwota nie uległa zmianie).

Przy czym przeliczenia kwot wyrażonych w euro dokonuje się według średniego kursu euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski na pierwszy dzień roboczy października poprzedniego roku podatkowego, w zaokrągleniu do 1000 zł. Tym samym od drugiego półrocza małym podatnikiem VAT – według „podstawowego” kryterium – jest ten podatnik, którego sprzedaż brutto w 2022 r. nie przekroczyła 9 654 000 zł, wobec limitu (dla tego samego okresu) w pierwszym półroczu wynoszącego 5 793 000 zł.

Konkludując: przy weryfikacji statusu małego podatnika w 2023 r., tak w pierwszym, jak i w drugim półroczu, całkowicie bez znaczenia jest wartość sprzedaży podatnika w 2023 r. Istotne jest tylko to, jakie obroty powiększone o VAT podatnik uzyskał w 2022 r.

Jeśli chodzi o stosowanie przez podatnika od drugiego półrocza rozliczenia kasowego VAT bądź kwartalnego deklarowania takiej daniny, należy stwierdzić, że jeżeli podmiot ów zyskał status małego podatnika od lipca, to począwszy od drugiego półrocza, może stosować takie szczególne mechanizmy podatkowe. Ważne są jednak terminy. O wyborze metody kasowej podatnik musi poinformować organ, składając VAT-R w terminie do końca miesiąca poprzedzającego okres, za który będzie stosował metodę kasową, a jeżeli nie decyduje się na kasowe rozliczenie, wówczas wystarczy, jeżeli o swoim wyborze poinformuje organ najpóźniej do 25. dnia drugiego miesiąca kwartału, od którego stosuje rozliczenie cztery razy w roku, tj. kwartalne. Czyli chcąc od lipca stosować metodę kasową, podatnik powinien był zaktualizować VAT-R do końca czerwca (czyli ten termin już minął), a gdyby pozostał przy memoriale, ale deklaracje zamierza składać raz na kwartał, wówczas zgłoszenie aktualizujące musi być dokonane do 25 sierpnia 2023 r. ©℗