Aby odpowiedzieć na to pytanie, należy przede wszystkim odwołać się do art. 18a o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa), z którego wynika, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób prowadzących pozarolnicza działalność gospodarczą w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej stanowi zadeklarowana kwota, która nie może być jednak niższa niż 30 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia. To znacznie mniej niż ogólna podstawa wymiaru składek, której przedsiębiorca nie może zadeklarować niższej niż na poziomie 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia.
Od tej zasady istnieją wyjątki. Prawa do obniżonych składek nie mają osoby, które:
  • prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej prowadziły pozarolniczą działalność (art. 18a ust. 2 pkt 1);
  • wykonują działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej (art. 18a ust. 2 pkt 2).
Jak widać, z ulg składkowych nie może skorzystać osoba, która niedługo po zakończeniu pracy w danej firmie rozpoczyna jako kontrahent świadczenie na jej rzecz usług pokrywających się z czynnościami, jakie wykonywała w ramach stosunku pracy.
Cytowany wyżej art. 18a ust. 2 pkt 2 posługuje się sformułowaniem „były pracodawca”. Pod tym pojęciem należy rozumieć pracodawcę, na rzecz którego pracownik wykonywał pracę. Kluczowe więc będzie zidentyfikowanie statusu spółki cywilnej jako pracodawcy. Ogólne definicja pracodawcy wynika z art. 3 kodeksu pracy, gdzie postanowiono, że pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one pracowników. W wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 12 lipca 2019 r. (sygn. akt III AUa 2110/18) m.in. podkreślono, że: „Mimo że nie ma osobowości prawnej, w stosunkach pracy spółka cywilna jest traktowana jako pracodawca (art. 3 KP i art. 460 KPC), z tym iż w postępowaniu w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych spółka może występować przed sądem jako pracodawca, jednak występujący przeciwko spółce cywilnej pracownik powinien w pozwie wskazać jako stronę pozwaną nie tylko spółkę, ale także wszystkich wspólników”.
Z kolei z wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 15 stycznia 2010 r. (sygn. akt III SA/Wa 559/09) wynika, że możliwość zmian składu osobowego spółki spowodowanych przystąpieniem nowych wspólników lub wystąpieniem niektórych należy do istoty umowy spółki cywilnej wynikającej z normujących ją przepisów kodeksu cywilnego.
Całokształt podanych uwarunkowań prawnych daje podstawy do wniosku, że przystąpienia do spółki cywilnej nowego wspólnika (jako podmiotu prowadzącego pozarolniczą działalność gospodarczą), w której uprzednio był on zatrudniony na etacie, nie można utożsamiać ze świadczeniem pracy na rzecz byłego pracodawcy. Ma to uzasadnienie m.in. w tym, że status pracodawcy (spółki) w dacie zatrudnienia ww. osoby był odmienny, od statusu spółki jako pracodawcy – po przystąpieniu nowego wspólnika. Zmianie uległa podstawa prawna funkcjonowania spółki, czyli jej umowa. W konsekwencji nie można twierdzić, że w opisanym stanie faktycznym mamy do czynienia z byłym pracodawcą. Po przystąpieniu nowego wspólnika spółka cywilna zmieniła bowiem swój status organizacyjny. Tak więc należy dojść do wniosku, że były pracownik nie wykonuje czynności na rzecz byłego pracodawcy, lecz na swój indywidualny rachunek, ponieważ posiada on status przedsiębiorcy prowadzącego działalność gospodarczą.
Rada: Były pracownik spółki cywilnej po przystąpieniu do tej spółki w charakterze nowego wspólnika będzie miał prawną możliwość skorzystania ze składek preferencyjnych. Wspólnik ten będzie je opłacać przez okres 24 miesięcy kalendarzowych, licząc od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej.©℗
Podstawa prawna:
art. 18a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 619)
art. 3 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320)