Dotychczas specjalne rozwiązania dotyczące obywateli Ukrainy w związku z wprowadzeniem przez Radę UE ochrony czasowej wobec tej grupy cudzoziemców, były określone w ustawie o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (zwanej dalej „ustawą specjalną”). Z dniem 30 września br. zmiany m.in. w tym akcie prawnym wprowadza ustawa o zmianie niektórych ustaw w celu weryfikacji prawa do świadczeń na rzecz rodziny dla cudzoziemców oraz o warunkach pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz. U. poz. 1301).

Przedłużenie okresu legalnego pobytu obywateli Ukrainy w Polsce

Po wejściu w życie nowej ustawy, okres pobytu obywateli Ukrainy (i określonych członków ich rodzin) uznawanego za legalny zostanie przedłużony do 4 marca 2026 r.

Zmiany zostały także wprowadzone w przepisach przeciwdziałających popadaniu przez obywateli Ukrainy w nielegalny pobyt oraz wspierających legalizację ich pobytu na terytorium Polski. Analogicznemu wydłużeniu do 4 marca 2026 r. uległy okresy, w których:

  • przedłużeniu z mocy prawa podlegają okresy pobytu i okresy ważności wiz krajowych obywateli Ukrainy;
  • przedłużeniu z mocy prawa podlegają okresy ważności zezwoleń na pobyt czasowy obywateli Ukrainy;
  • przedłużeniu z mocy prawa podlegają terminy na opuszczenie przez obywateli Ukrainy terytorium Polski (na podstawie art. 299 ust. 6 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach);
  • przedłużeniu z mocy prawa podlegają terminy dobrowolnego powrotu (obecnie terminy dobrowolnego wyjazdu) określone w wydanych obywatelom Ukrainy decyzjach o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu (na podstawie art. 315 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach);
  • przedłużenia z mocy prawa podlegają okresy ważności kart pobytu, polskich dokumentów tożsamości cudzoziemca oraz dokumentów „zgoda na pobyt tolerowany” wydanych obywatelom Ukrainy;
  • pobyt obywateli Ukrainy na terytorium Polski jest uznawany za legalny w związku z zakończeniem okresu dopuszczalnego pobytu krótkoterminowego (na podstawie wizy Schengen wydanej przez organ polski, na podstawie wizy wydanej przez inne państwo obszaru Schengen, na podstawie dokumentu pobytowego wydanego przez właściwy organ innego państwa obszaru Schengen lub w ramach ruchu bezwizowego);
  • wobec obywateli Ukrainy nie stosuje się w postępowaniach w sprawie udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy w celu prowadzenia działalności gospodarczej określonego w art. 142 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (Dz. U. z 2023 r. poz. 519 z późn. zm.) wymogu związanego z wielkością i jakością prowadzonej działalności gospodarczej, jeżeli prowadzą oni działalność gospodarczą na podstawie wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej;
  • stosuje się przepis art. 42a ust. 1 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, ustanawiający subsydiarną podstawę materialnoprawną udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy obywatelom Ukrainy;
  • można nie wszczynać lub umarzać wszczęte postępowania w sprawie zobowiązania cudzoziemca do powrotu wobec obywateli Ukrainy.

Zezwolenia na pobyt czasowy na podstawie art. 42a ust. 1 ustawy specjalnej

Ustawa wprowadza ograniczenie możliwości udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy obywatelowi Ukrainy na podstawie art. 42a ust. 1 ustawy specjalnej tylko do jednego razu. To ograniczenie będzie stosowane do zezwoleń na pobyt czasowy, które zostaną udzielone od dnia wejścia w życie ustawy (30 września br.). Oznacza to, że uprzednie udzielenie obywatelowi Ukrainy tego typu zezwolenia, przed dniem wejścia w życie uchwalonej ustawy, nie będzie stanowiło przeszkody do ponownego zastosowania tego przepisu.

Ponadto, ustawa wprowadza dodatkowe przesłanki cofnięcia zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego obywatelowi Ukrainy na podstawie art. 42a ust. 1 ustawy specjalnej. Do obowiązujących dotychczas dwóch przesłanek cofnięcia zezwolenia, dodane zostaną nowe:

1. okoliczność, że w postępowaniu w sprawie udzielenia obywatelowi Ukrainy zezwolenia na pobyt czasowy:

  • złożył on wniosek zawierający nieprawdziwe dane osobowe lub fałszywe informacje lub dołączył do niego dokumenty zawierające takie dane lub informacje, lub
  • zeznał on nieprawdę lub zataił prawdę albo podrobił lub przerobił dokument w celu użycia go jako autentycznego lub takiego dokumentu używał jako autentycznego;

2. związek małżeński został zawarty w celu obejścia przepisów określających zasady i warunki wjazdu cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, ich przejazdu przez to terytorium, pobytu na nim i wyjazdu z niego.

Karta pobytu dla osób korzystających z ochrony czasowej (z adnotacją „Poprzednio posiadacz ochrony czasowej”)

Poprzednia nowelizacja ustawy specjalnej[1] wprowadziła nową ścieżkę dalszej legalizacji pobytu dla obywateli Ukrainy objętych ochroną czasową - możliwość otrzymania karty pobytu ważnej przez 3 lata. Przepisy te, oczekujące aktualnie na wejście w życie, jako datę istotną z punktu widzenia wymogów wydania obywatelowi Ukrainy takiej karty pobytu, wskazywały na dzień 4 marca 2024 r., jako datę, w której obywatel Ukrainy miał posiadać numer PESEL ze statusem „UKR”. Ustawa nowelizująca dokonuje w tym zakresie zmiany na dzień 4 czerwca 2025 r.

Ponadto, nowe przepisy gwarantują obywatelowi Ukrainy, który po wejściu w życie ww. przepisów, a w terminie do 4 marca 2026 r. złoży wniosek o wydanie karty pobytu, dobrodziejstwo pobytu uznawanego za legalny w toku postępowania w sprawie jej wydania – do dnia odbioru wydanej karty lub jej unieważnienia z powodu braku odbioru albo do dnia, w którym decyzja o odmowie karty pobytu lub umorzeniu postępowania w sprawie wydania karty pobytu stanie się ostateczna.

Zmiany, które dotyczą przepisów o wydawaniu obywatelom Ukrainy kart pobytu z adnotacją „Poprzednio posiadacz ochrony czasowej”, wejdą w życie w dacie określonej w komunikacie, jaki zostanie ogłoszony przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”.

[1] Ustawa z dnia 15 maja 2024 r. o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 854)