rozwiń ›

Gdzie w pierwszej kolejności powinniśmy zadzwonić, gdy słyszymy przemoc u sąsiada lub widzimy w rodzinie? Z czym będą wiązały się podjęte przez nas kroki? Kto może wszcząć procedurę Niebieskiej Karty i jakie są konsekwencje? Na pytania serwisu Gazetaprawna.pl odpowiada mecenas Justyna Gruszka-Jeleń, radczyni prawna i mediatorka z kancelarii Jaroch-Pakos we Wrocławiu.

Jak postępować, gdy słyszymy przemoc u sąsiada za ścianą?

Naszym natychmiastowym działaniem powinno być ustalenie, czy osoba poszkodowana potrzebuje pomocy, czy zagrożone jest jej życie i zdrowie. Następny krok to wezwanie pogotowia, jeśli to konieczne. Na pewno warto również zadzwonić po policję, która ma prawo nakazać opuścić mieszkanie przez sprawcę przemocy. My takiej możliwości nie mamy. Nikt nie może samodzielnie zastosować kary wobec sprawcy. Policja ma uprawnienia, aby dostać się do pomieszczenia, w którym przebywa osoba doświadczająca przemocy.

W 2020 roku i w 2023 roku znowelizowano ustawę o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. W ramach nowelizacji dodano do ustawy o Policji nakaz opuszczenia lokalu przez sprawcę przemocy. Nakaz może być połączony z wydaniem zakazu kontaktowania się z ofiarą, zakazem zbliżania się do ofiary oraz zakazem zbliżania się do miejsc jej stałego przebywania.

Co możemy zrobić, gdy słyszymy kłótnie czy groźby?

Jeśli mamy do czynienia z przemocą, która jest długotrwała, za ścianą słychać krzyki, kłótnie i groźby, podejrzewamy, że może to zagrażać w bezpośredni sposób zdrowiu lub życiu drugiej osoby, otwiera nam się inna ścieżka.

Wówczas należy zastanowić się nad zawiadomieniem nie tylko policji, ale również Ośrodka Pomocy Społecznej lub nawet prokuratury oraz uruchomić procedurę Niebieskiej Karty. Może ją zainicjować tak naprawdę każdy: sąsiad, członek rodziny czy nauczyciel, a także pracownik socjalny, kurator lub dzielnicowy, który działa na danym obszarze działa. To osoby, które z własnej inicjatywy mogą taką procedurę wszcząć. Procedura Niebieskiej Karty jest dostępna dla wszystkich.

Czyli sąsiad, który jest obcą osobą wobec sprawcy, może zawnioskować o uruchomienie procedury Niebieskiej Karty?

Każda osoba, która widzi, że dochodzi do przemocy psychicznej czy fizycznej może wszcząć procedurę Niebieskiej Karty. Wymagane jest złożenie wniosku. Sama ta procedura toczy się poprzez powołanie interdyscyplinarnego zespołu specjalistów, którzy zajmują się dalszym postępowaniem.

Zgłaszający nie jest już żadną stroną w trakcie tego postępowania. Powoływany zespół specjalistów obraduje i podejmuje działania - występuje do kolejnych jednostek, aby udzielić pomocy osobie doświadczającej przemocy i uchronić ją przed skutkami doświadczanej przemocy.

Jakie są inne sposoby uzyskania pomocy w przypadku doświadczenia przemocy?

Kolejna możliwość uzyskania pomocy to Niebieska Linia, czyli numer telefonu, pod którym oferowane jest wsparcie dla osób doświadczających przemocy lub takich, które są jej świadkami. Niebieska Linia oferujepomoc psychologiczną, prawną, a także wsparcie proceduralne. Można uzyskać informacje, co dalej ma zrobić osoba, która doświadcza przemocy lub jest jej świadkiem. Numer na Niebieską Linię to 116 123 lub 22 668 70 00. Jest dostępny całą dobę.

Kto może zadzwonić na Niebieską Linię?

Na Niebieską Linię może zadzwonić zarówno osoba doświadczająca przemocy, jak również ktoś, kto z boku obserwuje lub podejrzewa, że komuś dzieje się krzywda, np. sąsiad lub członek rodziny. Można również otworzyć procedurę Niebieskiej Karty i udać się w tym celu do Miejskiego lub Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej.

Jak przebiega procedura Niebieskiej Karty?

Jeśli procedura Niebieskiej Karty jest już wszczęta, zespół specjalistów ma obowiązek ustalenia sprawcy przemocy, jej przebiegu i ewentualnie skierowania wniosku dalej na policję czy do prokuratury, a także do sądu, co może skutkować ukaraniem sprawcy przemocy. Działanie sprawcy przemocy może być uznane za przestępstwo znęcania się psychicznego lub fizycznego skodyfikowane w Kodeksie karnym.

Procedura Niebieskiej Karty powoduje, że zostaje powołany zespół specjalistów m.in. psycholog i asystent rodziny, którzy wzywają oddzielnie: członków rodziny, osobę doświadczającą przemocy i sprawcę na spotkanie, gdzie badana jest sytuacja, to, co się wydarzyło. Po przeprowadzeniu takiego postępowania podejmują dalsze kroki.

Procedura Niebieskiej Karty może skutkować:

  • wysłaniem pracownika socjalnego do danego domu, żeby sprawdzić, co konkretnie się dzieje;
  • zobowiązaniem członka/ członków rodziny do terapii psychologicznej lub psychiatrycznej;
  • nadzorem kuratorskim nad rodziną;
  • wszczęciem postępowania przed sądem rodzinnym;
  • wszczęciem postępowania karnego o znęcanie się;
  • wysłaniem wniosku do sądu o nadzór kuratora nad rodziną.

Postępowanie w ramach Niebieskiej Karty jest początkiem udzielenia pomocy ofierze przemocy. Na skutek postępowania organy państwowe, jak sąd, policja, prokuratura czy ośrodki pomocy społecznej mają obowiązek działania, żeby pomóc ludziom doświadczającym przemocy.

Gdzie trzeba się udać, aby zawnioskować o wszczęcie procedury Niebieskiej Karty?

Podmioty, które mogą wszcząć procedurę Niebieskiej Karty, to:

  • policja;
  • gminny lub miejski ośrodek pomocy społecznej (tutaj bezpośrednio znajdują się zespoły interdyscyplinarne, które prowadzą całe postępowanie w procedurze niebieskiej karty);
  • placówka oświatowa, czyli np. szkoła lub przedszkole (można zgłosić sytuację np. dyrektorowi szkoły, do której chodzi dziecko dotknięte przemocą);
  • placówka ochrony zdrowia (jeśli dana osoba czy dziecko przychodzi na badanie i okazuje się, że jest mnogość złamań albo jest mocno posiniaczona/e, placówka zdrowia może wszcząć procedurę niebieskiej karty).

Przykład

Co można zrobić w sytuacji, jeśli słyszymy przemoc za ścianą, prawdopodobnie krzywdzone są małoletnie dzieci, jednak gdy wielokrotnie przez różnych sąsiadów wzywana jest policja, krzyki milkną, a policja nie jest wpuszczana? Rodzina nie otwiera również pracownikom ośrodka opieki społecznej oraz twierdzi, że problem przemocy nie istnieje.

Jeśli policja się zbliża, a za ścianą już nie słychać krzyków, proponowałabym procedurę Niebieskiej Karty albo złożenie wniosku bezpośrednio do sądu rodzinnego. Wówczas na wniosku należy umieścić adres mieszkania, w którym dochodzi do przemocy względem małoletnich dzieci, i opisać tę sytuację.

Warto posłużyć się dowodami, np. nagraniami krzyków, zdjęciami czy inną dokumentacją. Możemy także udać się do dyrektora szkoły, do której chodzą dzieci. Dyrektor placówki ma spore możliwości, może także zainicjować procedurę Niebieskiej Karty albo złożyć wniosek do sądu rodzinnego czy na policji.

Statystyki policyjne dotyczące przemocy. Dane za rok 2024

1. Liczba wypełnionych formularzy „Niebieska Karta – A” (ogółem): 59 174, w tym:

a) liczba formularzy wszczynających procedurę: 51 794

b) liczba formularzy dotyczących kolejnych przypadków przemocy domowej w trakcie trwającej procedury: 7 380

2. Liczba osób doznających przemocy domowej (ogółem): 86 920, w tym:

a) kobiet: 50 638

b) mężczyzn: 10 559

c) małoletnich: 25 723

3. Liczba osób stosujących przemoc domową (ogółem): 60 535, w tym:

a) kobiet: 8 124

b) mężczyzn: 52 411

4. Liczba osób stosujących przemoc domową będących pod wpływem alkoholu (ogółem): 25 704, w tym:

a) kobiet: 1 992

b) mężczyzn: 23 712

5. Liczba osób stosujących przemoc domową będących pod wpływem środka działającego podobnie do alkoholu: 935, w tym:

a) kobiet: 84

b) mężczyzn: 851

6. Liczba osób stosujących przemoc domową będących jednocześnie pod wpływem alk. i środka działającego podobnie do alkoholu: 296, w tym:

a) kobiet: 37

b) mężczyzn: 259

7. Liczba dzieci umieszczonych w rodzinie zastępczej lub w placówce opiekuńczo – wychowawczej: 490

Źródło: Portal polskiej Policji