Alimenty ponad siły. Kiedy można domagać się ich obniżenia

Zmiana sytuacji życiowej jako podstawa

By wystąpić o obniżenie alimentów, nie wystarczy jednak krótkotrwała trudność czy chwilowa utrata płynności finansowej. Taka zmiana musi być istotna, realna i trwała. Oznacza to na przykład długotrwałe bezrobocie mimo aktywnego poszukiwania zatrudnienia, nagła choroba wykluczająca z pracy zawodowej czy utrata źródła utrzymania z przyczyn niezależnych od zobowiązanego. Sąd bada w takich sytuacjach całość okoliczności sprawy, co obejmuje zarówno aktualne przychody, jak i możliwości uzyskiwania dochodów w przyszłości.

Obniżenie alimentów. Co sądy biorą pod uwagę?

. Kluczowe znaczenie ma dokumentacja, która pozwala zweryfikować, czy faktycznie doszło do pogorszenia warunków życia osoby zobowiązanej. W grę wchodzą nie tylko dane dotyczące Decydując o ewentualnym obniżeniu alimentów, sąd każdorazowo dokonuje szczegółowej analizy sytuacji materialnej obu stron dochodów, ale też wydatki niezbędne do codziennego funkcjonowania, zobowiązania kredytowe, koszty leczenia czy inne obowiązki alimentacyjne, które mogą się pojawić, gdy zobowiązany ma nowe dzieci z kolejnego związku. Równocześnie sądy analizują, czy zobowiązany nie zaniża swoich dochodów w sposób sztuczny, na przykład rezygnując z lepiej płatnej pracy bez racjonalnego uzasadnienia lub przepisując majątek na osoby trzecie. W takich przypadkach sąd może dojść do wniosku, że działanie ma charakter pozorny i zmierza do uniknięcia obowiązku alimentacyjnego.

Nie bez znaczenia jest również stan zdrowia zobowiązanego. Jeśli cierpi on na chorobę przewlekłą, która istotnie ogranicza jego zdolność do pracy lub generuje dodatkowe koszty leczenia, może to stanowić uzasadnioną przesłankę do zmiany wysokości alimentów. Ważne jednak, aby stan ten był odpowiednio udokumentowany i potwierdzony orzeczeniem lekarskim.

Przy obniżeniu alimentów uprawnienia dziecka nie znikają

Obowiązek alimentacyjny, nawet w obliczu trudnej sytuacji zobowiązanego, nie może być rozpatrywany w oderwaniu od potrzeb dziecka. Sąd ma bowiem obowiązek kierowania się przede wszystkim dobrem małoletniego. Alimenty służą nie tylko zapewnieniu podstawowego utrzymania w zakresie żywności, odzieży i mieszkania, ale również umożliwieniu dziecku pełnego rozwoju emocjonalnego, edukacyjnego i społecznego. Oznacza to, że w uzasadnionych przypadkach do potrzeb dziecka zalicza się także koszty związane z uczęszczaniem na zajęcia dodatkowe, wycieczki szkolne, zakup sprzętu komputerowego czy opłaty za leczenie specjalistyczne. Dlatego też sama zmiana sytuacji zobowiązanego nie skutkuje automatycznym obniżeniem alimentów. Sąd musi każdorazowo ocenić, czy zmiana ta nie wpłynie negatywnie na możliwości zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb dziecka.

Kiedy można złożyć pozew o obniżenie alimentów?

Pozew o obniżenie alimentów może zostać złożony w dowolnym momencie, jeśli wystąpiła istotna zmiana stosunków. Nie obowiązuje żaden minimalny okres od ostatniego wyroku w sprawie alimentacyjnej. To, co ma znaczenie, to fakt, że zmiana ta musi być konkretna, mierzalna i udokumentowana. Do pozwu warto dołączyć wszelkie dokumenty obrazujące aktualną sytuację – zaświadczenia o dochodach, PIT-y, zaświadczenia lekarskie, rachunki, faktury za leki, opinie biegłych, dokumenty dotyczące nowych zobowiązań finansowych. Im bardziej szczegółowy i wiarygodny materiał dowodowy, tym większa szansa na pozytywne rozstrzygnięcie. W przypadku prowadzenia działalności gospodarczej należy również przedstawić realne dane finansowe, które pokażą, że zyski uległy znacznemu obniżeniu lub że firma ponosi straty.

Czy alimenty mogą zostać tymczasowo obniżone już w czasie trwania sprawy?

Złożenie pozwu nie zawiesza automatycznie obowiązku uiszczania alimentów w dotychczasowej wysokości. Dlatego wielu zobowiązanych równolegle z pozwem składa wniosek o zabezpieczenie roszczenia, w którym domaga się czasowego obniżenia alimentów na czas trwania postępowania. Sąd, analizując taki wniosek, nie dokonuje pełnego rozpoznania sprawy, ale ocenia, czy przemawia za tym interes stron oraz wiarygodność przedstawionych dokumentów. Jeśli sąd udzieli zabezpieczenia, alimenty mogą zostać tymczasowo obniżone już w czasie trwania sprawy. Jeżeli jednak zabezpieczenie nie zostanie przyznane, zobowiązany musi płacić według wcześniejszego orzeczenia aż do wydania nowego wyroku. Co ważne, alimenty nadpłacone nie podlegają zwrotowi, nawet jeśli ostateczny wyrok ustali ich niższą wysokość. Wynika to z faktu, że świadczenia te mają służyć bieżącym potrzebom dziecka i nie są traktowane jako świadczenia zwrotne.

Dobra wiara i odpowiedzialność osoby zobowiązanej do płacenia alimentów

Sąd, rozpoznając sprawę, bierze także pod uwagę postawę zobowiązanego, czyli to, czy działa on w dobrej wierze i z poszanowaniem obowiązków rodzicielskich. Osoby, które celowo zaniżają swoje dochody, rezygnują z pracy bez powodu, przepisują majątek lub fałszują dane finansowe, mogą nie tylko przegrać sprawę, ale także narazić się na dodatkowe konsekwencje prawne. W skrajnych przypadkach uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego, szczególnie jeśli prowadzi do zagrożenia dla bytu dziecka, może prowadzić do odpowiedzialności karnej. Działania pozorne, jak na przykład rejestrowanie się jako bezrobotny przy jednoczesnym osiąganiu dochodów z działalności nierejestrowanej, są przez sądy analizowane z dużą starannością. Obowiązek alimentacyjny wiąże się bowiem nie tylko z przepisami prawa, ale też z odpowiedzialnością moralną za dziecko.